Harald Dag Jølle

harald.dag.jolle@npolar.no

Eg ser utover Finsevatnet. Det er framleis full vinter, sjølv om kalenderen har runda mai. Me har pakka pulkane og er klare for langtur på vidda. Vindmeldinga er god, og me har sjekka Statens naturoppsyns «dynamiske kiteforbod» for å unngå å kome inn i område der villreinen oppheld seg i augneblinken.

Eg gler meg. Den frie kjensla av å kaste loss og segle ut. Ingen konkrete planar om kor me skal. Eller kor lenge me skal halde på. «Det er vinden som bestemmer», er omkvedet mellom drakeseglarar.

– Skal me ikkje heller starte med ein oppvarmingstur til Ustaoset, kjem det plutseleg frå Ronny Finsås.

– Med denne vinden er det særs gode høve til å segle austover og ta kveldstoget attende.

Ronny er ein av to attverande fastbuande i det som ein gong var eit jernbanesamfunn her på Skandinavias tak. Han er kokk og lever av å servere turistar mat, men han er òg eventyrar og lever for å segle på vidda. Ingen har fleire kilometer under skia i denne fjellheimen enn han. Det er eg overtydd om. På gode dagar seglar Ronny to gonger frå Finse til Geilo.

Drakane

Me renn frå stasjonen på 1222 og dei få metrane ned til vatnet. Det blæs liten kuling frå nordvest. Eg pakkar ut ein drake på 6 kvadratmeter, for dei som er opptekne av detaljer. I sekken har eg ein reservedrake på 9 kvadratmeter, i tilfelle vinden fell noko utover dagen. Den største eg har, på 15 kvadratmeter, har eg trygt kunne legge att heime hjå Ronny. Det ville vore sjølvmord og løfta ein så stor duk i denne vinden.

Drakane, eller kitane, som dei stort sett blir kalla, er laga av lett, sterk ripstop-nylon og festa med fire 25 meter lange dynamoliner. Men linene kan gjerne vere enda lengre, om du vil fange vinden i høgda. Eg brukar til dømes ofte 40-metersliner på dei store drakane mine i lite vind. Då kan eg koma meg fram sjølv om det ikkje blæs meir enn tre–fire sekundmeter. Med den minste draken eg har, på 4 kvadratmeter, kan eg halde på sjølv om vinden aukar til 20 sekundmeter.

Linene blir samla i eit stag som er om lag ein halv meter langt. Ved å bevege dette kan ein styre draken nett kor du vil over himmelen. Nevane bruker me altså til å styre med, og ikkje til å henge etter, som det fort kan sjå ut som på avstand. Heile riggen er festa i ein kraftig sele me har rundt livet, noko som gir eit behageleg trekk i ryggen.

Medvindsseglarar

– Det gjeld å stå rett veg når toget går, kjem det som ei påminning frå Vegard Ulvang.

Han har vore på tur med Ronny før og veit kva me har i vente.

Skia skyt framover når draken fer i lufta, og hylet frå kulingen forsvinn med eit slag når eg tek att vinden. Det er som nokon slår av lyden. Å segle på slør, og akter for tvers – som det heiter i skipsterminologien – er ei lykke for ein kvar seglar. Når vinden kjem skrått inn bakfrå, og seglet skapar fart utan at du treng presse imot. Det er berre å plassere draken høgt på himmelen, skrått ut på babord side, og henge etter – opp bakkane frå Finsevatnet og i god fart sørover langs stikkaløypa mot Fagerheim.

Vestavêret har lagt seg rundt Hardangerjøkulen. Sikta er likevel god nok til å halde tempo gjennom det småkuperte terrenget. Ronny veit kor det løner seg å legge spora. Han vil unngå den lumske fallvinden frå jøkulen, og dei få stadene der det av ein eller annan merkeleg grunn blir lommer utan vind, sjølv i denne kulingen.

Like før Krækkja svingar han plutseleg hardt mot høgre. OK, tenkjer eg. Det blir neppe stuttaste veg til Ustaoset i dag.

Hardangervidda er perfekt for drakesegling. Ikkje minst sidan du kan reise attende mot vinden med toget. Harald Dag Jølle, Ronny Finsås, Markus Landrø og Vegard Ulvang nyt ein øl på Geilo før bergenstoget kjem.

Me kryssar riksveg 7 rett vest for Halne fjellstove, utan at Ronny tek seg tid til verken å ta av seg skia eller legge ned draken. Han skjønar heller ikkje kvifor Vegard ønskjer å ta ein pause og drikke litt saft. Det er trass alt berre ein time, og knapt 30 kilometer, sidan med forlét Finse.

Markus Landrø, sistemann i laget, har lagt seg i front når me fortset sørover den flate vidda. Kanskje han ønskjer å halde farten litt nede, tenkjer eg, samstundes som eg legg merke til at heller ikkje Markus har stilt kompasset mot Ustaoset. Men då tåka kjem sigande, endrar han likevel kursen og fylgjer ei stikkaskiløype som plutseleg dukkar opp like før Stigstuv turisthytte.

Omveg via Telemark

Vinden aukar på. Det same gjer farten. Det vanskelegaste underlaget for oss snøseglarar er fokkskavlar eller gjennomslagsføre. Då må me køyra sakte. No, derimot, går det som ein draum. 40–50 kilometer i timen, vil eg anslå, utover dei jamne Vombsflatane. 10 centimeter tørr styresnø har lagt seg det siste døgnet. Kvitt over alt. Ikkje ein stein som stikk opp.

Eg nemnde at me har kome ut i mai? Dette er vinterføre på sitt beste, men ikkje eit levande vesen å sjå. Eg har aldri forstått kvifor folk jaktar på kunstsnø i oktober i staden for å dra til fjells i mai.

Ein raudrev dukkar opp framfor oss i raske skritt. Ronny, som er attende i føringa, legg kursen litt aust for Sandhaug. Me er midt mellom riksveg 7 og Haukeliseter, i hjartet av Hardangervidda.

Det er to timar sidan me starta frå Finse. Eg begynner å tenke på at me skal attende nordover. Og, ikkje minst, om vinden plutseleg skulle bli borte for oss, og me må gå dei fire mila til næraste veg på slikt randonnéeutstyr me har på beina. Dei er stødige alpinski som er særs gode å segle med. Men sjølv om dei har ein gåfunksjon, ville eg ha sett mørkt på ein retur med slikt utstyr.

Vêret lysnar, men heldigvis er det ikkje noko som tyder på at vinden skal gi seg. Eg ser på GPS-en at me er på grensa til Telemark, før Ronny plutseleg dreg skarpt mot venstre. I vestenden av Bjørnesfjorden har han sett ein annan drakeseglar. Det er ei fransk dame på snøbrett. Ho har fylt opp pulken og vil vere eit par veker her i Europas beste snøseglarterreng.

– Det høver godt, seier Ronny etter å ha veksla nokre kjappe ord med henne.

– Me kan ta ein lunsj i hytteveggen på Lågaros.

Skarpt kryss

To brødskiver seinare er me attende på skia. Vinden har dreia litt meir nordleg. Det betyr eit skarpt kryss for å treffe Ustaoset. Det er ein game changer, som det heiter i sportsjournalistikken. Det er slutt på å følgje vinden. No må me bruke kraft for å halde skuta på rett kurs. Ytterskia er kjølen, for å halde oss til segleterminologien. Og det kjennest i høgrelåret.

Austlandsvêret har vunne over vestlandsvêret. Men vinden er like sterk. Me seglar over den 1429 meter høge Store Skrekken med sola i ryggen og passerer rett vest for Raudhelleren. Snøen har blitt meir skavlete og vanskelegare å køyre fort på.

GPS-en viser at me held kursen, men det brenn i låret av det harde presset og all ristinga. Eg har lyst å sleppe opp, falle av med vinden, men det har tydelegvis ikkje Ronny, som har sett kursen mot Heinseter.

Landskapet bølger. Opp over åsar og ut over myrar og vatn. Sollyset treffer Hallingskarvet idet me klatrar opp bakkane ved Tuva Turisthytte. Farten aukar og presset minkar når Ronny plutseleg siktar på Ustetind. Nettopp, tenkjer eg, me skal likevel ikkje til Ustaoset. Finsebuaren Ronny har togtidene i ryggmergen og har heilt sikkert rekna ut at me rekk ettermiddagstoget frå Geilo.

Snøen som må nyttast

Like over klokka fem står me i botnen av slalåmbakken på Vestlia. Det er fem og ein halv time, og femten og ei halv mil, sidan me pakka ut drakane på Finsevatnet. Me har segla frå Vestland via Vestfold og Telemark og hit til Viken.

Geilo er ein spøkelsesby tidleg i mai. Anlegga er stengde, sjølv om skiføret er topp i alle bakkane. Me er dei einaste med slalåmstøvlar på beina, og dei einaste som ønskjer afterski denne tysdagen. Men Perleporten er open og serverer øl i ettermiddagssola.

– Du verda, seiar Vegard, og hevar glaset.

– Det er eit slit med all denne snøen som må brukast opp no på våren.

– Ja, svarar Ronny.

Han har alt sjekka Yr.no.

– I morgon seglar me frå Finse over Hallingskarvet til Geilo.

Harald Dag Jølle er historikar ved Norsk Polarinstitutt/UiT Noregs arktiske universitet og fast skribent i Dag og Tid.