May Linn Clement

maylinnclement@hotmail.com

Eg sit midt på den 300 meter lange stranda som høyrer til hotellet Sunwing Makrigialos. Stranda til venstre, som berre er ei forlenging av denne, høyrer til eit anna hotell

Grensa går ved parasollane og handkleda: Dei har gule parasollar og blå handkle, me har kvite parasollar og grå handkle. Stranda til høgre, som held fram etter ein liten knaus, går inn mot den vesle hamnebyen Makrigialos.

Eg dreg pusten djupt inn og pustar langsamt ut, i takt med bylgjene, nett slik eg har lært på yogatimane i fitnessrommet. Her, i dette vesle paradiset ved Middelhavet sør på Kreta, skal eg vera i sju dagar.

– Hugs å seia premium!

Idyllen brest i det ein far ropar etter dottera som spring mot strandbaren.

– Romnummer og all inclusive premium, gjentek han, med trykk på premium. Jenta spring i medvind og ser ikkje ut til å ensa noko av det som vert sagt.

At reisa gjekk til Kreta, var litt tilfeldig. Eg hadde snoka litt på Restplass.no i nokre veker i håp om å få litt lys og varme før mørketida.

Då eg i fjor haust sat på stranda i Sperlonga, ein kystby sør for Roma, der Odyssevs skal ha vore innom på vegen heim til Penelope, tenkte eg at frå no av skal haustferie vera vår strandferie. Sperlonga er ein stad italienarar sjølve dreg til når dei skal feriera i heimlandet, og det er noko eg likar å kunna seia: Eg dreg dit dei innfødde dreg på ferie, ikkje dit andre nordmenn dreg.

For å koma dit tok me fly, tog og taxi, og me budde i eit gamalt murhus som likna tennene Karius og Baktus bur i, i munnen til Jens.

Eg plar leggja mykje tid i å finna billettar, husvære og transport kvar for seg, og føler eg har nådd målet når eg kan gå rundt i småbyar og bada i havet utan å høyra eit ord på skandinavisk.

Men no er eg på charterreise. Alt vert bestilt på same side, betalt til same selskap, og tidleg i bestillinga kjem det fram at dei fleste tilsette snakkar skandinavisk.

Slik byrja nordmenn å reisa for fullt på 1960-talet, og kvart år reiser i underkant av éin million av oss på charterferie. All denne reisinga til Syden, har vel gjort noko med folkesjela vår, men kva? Syden er eit trygt referansepunkt i ei samtale som går trått. Det er alltid nokon som har vore i nærleiken av staden du skal til, eller rugar på ein ny sydentur.

Alt i mars såg pakkereiseselskapa lyst på reiseåret. 2022 var eit knallår, men 2023 såg ut til å ta kaka.

«Vi ser ingen tegn til at renteøkninger, svak krone eller usikre økonomiske prognoser bremser folks reiselyst», sa dagleg leiar i Restplass.no til Dagens Næringsliv.

Same dag som VG skriv «Ikke dra på høstferie!» på grunn av svak krone og sterk euro, kjøper eg reisa.

For ei veke med direktefly frå Bergen, mat om bord til alle fire, buss til og frå ein firestjerners resort, frukost i sju dagar, to koffertar og to velkomstgåver til borna, betaler eg under 25.000 kroner.

Det er godt under dei 10.500 kroner kvar nordmann i snitt bruker per utanlandsreise.

I det betalinga mi er gått gjennom, kjem det opp på skjermen «9 dager til avreise», og kvar fylgjande dag får eg oppdateringar på e-post og SMS om alt dei vil gjera for meg, og alt eg kan gle meg til. Dei har døgnservice, eg kan ringja dei 24/7 om eg vil.

Det kjennest som eg skal vekk frå alt ansvar, kalde golv, våte sko og ein gryande vinterdepresjon og på haustferie i ei kuvøse. Ving tek meg under vengjene. Dei koplar meg til dei naudsynte pustereiskapane og har kontroll på livet mitt. Alt eg treng å gjera, er å hugsa pass og å drikka nok vatn.

Eg gler meg heilt enormt.

Det er farleg å gle seg for mykje. Då er det så lett å verta skuffa. Det lærte eg tidleg, og lenge har eg late denne frykta for å verta skuffa hindra meg i å fantasera om kor kjekt noko vert. Betre å ikkje ha så store forventingar og heller verta positivt overraska, liksom.

No har eg endra syn på dette. Er det ikkje betre å gle seg til noko som ikkje vert slik ein såg føre seg, eller kanskje ikkje vert noko av i det heile, enn å ikkje ha noko å sjå fram til?

Å gle seg har ein verdi, det òg, og aldri før har eg gledd meg meir til ein strandferie i sola enn denne hausten.

Ein gong tidlegare har eg reist på chartertur, og då sa eg til meg sjølv at dette gjer eg ikkje igjen. I ettertid ser eg at det som gjorde Gran Canaria 2015 til ei mislukka oppleving, var at eg stritta imot. Eg drog på charterferie med eit konstant kritisk blikk på alt.

– Alt smakar likt, sa eg om buffeen.

– Drinkane er altfor svake og kjem i plastglas. Mojito på tapp?!

Eg himla med augo over bamseklubben og underhaldinga om kvelden og kjende meg fyrst fri då eg sneik meg bort til nabostranda og kjøpte mojito der, sette meg blant tyskarar i staden for nordmennene som dominerte staden der eg budde.

Denne gongen skal eg ikkje stritta imot. No skal eg berre go with the flow.

Men det observerande blikket klarar eg ikkje leggja på hylla.

Dette er òg Sverige, tenkjer eg når eg wallraffar mot baren til takten av «Money Money Money». Det er ABBA-aftan, og dei same fire unge og intense svenskane som står for underhaldinga, i kveld igjen.

Eg dansevinkar gjennom lufta til Rolf, ein familiefar frå Bergen eg kom i snakk med tidlegare på dagen. Dei var her i fjor, og du kan skriva opp at dei kjem att neste år. Dei har funne sin haustferiedestinasjon, og alt Rolf fortalde, fekk meg til å kjenna eg hadde gjort tidenes restplasskupp.

– Dette er den mest vêrsikre staden på Kreta om hausten, sa han og peika mot skyene som kom nordfrå over fjella.

– Nordmenn flest dreg til Chania i nord, men i Chania er det ofte regn om hausten. Skyene tømmer seg der før dei går over fjella, nett som heme.

Han uttala det Sjania. Fyrste teikn på at han ikkje har lese Tove Nilsens Kreta-døgn (2003). Der lærer ein at å seia Sjania er som å kalla Hønefoss for Sjønefoss. Chania skal uttalast Hania, men det sa eg sjølvsagt ingenting om.

Rolf skålar gjennom rommet med ein strawberry daiquari, og eg sender han ein tommel opp og eit blikk som seier: «Oh là là, det såg ikkje feil ut!»

I baren vert eg nesten møtt av ein vegg. Det er den slakkaste servicen eg har vore borti, og det tek litt tid før eg skjønar systemet: Dei som har bestilt all inclusive, som ser ut til å vera alle dei andre, kjem automatisk fyrst i køen. Dei kan gå fremst og få servering, eg rykkjer støtt bak. Segregeringa er openlyst. Vil du ha fridom, likskap og barskap, lyt du gå for alt inkludert.

Så det er dette reiselivsbransjen i seks tiår med perfeksjonering har landa på at skandinavar vil ha.

Dagen etter møter eg Rolf på stranda nedanfor resorten, ståande uti vatnet med berre hovudet stikkande opp frå Middelhavet.

– Det er faktisk varmare i havet enn i bassenget, seier han.

Rolf kan alt om denne staden. Han har snakka med nokre lokale som seier at i slutten av månaden stengjer heile resorten for vinteren og opnar ikkje att før utpå våren. Ein annan lokal fyr sa at om sommaren er det heilt fullt her, då kan du berre gløyma å få deg ei solseng ved bassenget etter frukost.

– Folk går ut og legg tinga sine på solsengene klokka seks om morgonen for å sikra seg plass.

Det er då eg skjønar at med lokale meiner Rolf tilsette, men igjen, eg seier det ikkje høgt. Han har ikkje snakka med mennene som sit og røykjer, drikk raki og spelar backgammon nede ved hamna i Makrigialos. For Rolf går ikkje utanfor resorten denne veka. Han treng ikkje det. Han har kjøpt all inclusive premium.

For 5695 kroner per vaksen kan han eta og drikka det han vil frå serveringsstadane på hotellet, men som Rolf skrik etter dottera på ti når ho spring opp på land for å henta seg ein Cola Zero i strandbaren:

– Hugs premium!

Dei har alt hatt ein episode der jenta har gått i baren, oppgitt romnummer og all inclusive, men ikkje sagt ordet premium.

– Då vart det slått inn til full pris, for strandbaren er ikkje inkludert i vanleg all inclusive. Berre i premium, forklarar Rolf.

Å få refundert denne brusen var ei omstendeleg oppgåve, og alt frå resepsjonistar til restaurantsjefen vart kopla inn. Det er greitt at jenta fyrst som sist lærer å seia premium.

Alt inkludert. Det er lite som får meg til å kjenna på sterkare klaustrofobi enn tanken om å vera låst på ein stad der alt er inkludert, betalt for på førehand. Kvar gong nokon fortel meg om at dei har vore på cruise, og det skjer oftare og oftare, er dette noko av det fyrste dei seier: Dei kunne berre gå frå stad til stad på båten og seia kva dei ville ha, og få det. Alt av mat og drikke var inkludert. Alt!

Noko så trist og kvelande. Ingenting utanfor rekkjevidde? Ikkje eit hòl i veggen rundt neste hjørne? Ingen pub som har vore der i hundre år?

Nei, Ving. Du kan godt få sjela mi, men magesekken min får du aldri.

Eg stod opp grytidleg i dag, så tidleg at om det hadde vore sommar, kunne eg ha sikra meg ei solseng ved bassenget.

Det er i sekstida ein får inntrykk av korleis resortmaskineriet fungerer. Ingen av dei som feiar golva, reinskar bassenga, plukkar søppel og gjer klar solsengene nede på stranda, er skandinavar. Eg veit ikkje kor dei kjem frå, men nokon av dei er kanskje lokale.

Den fyrste tilsette skandinaven eg ser for dagen, er yogainstruktøren Cecilie.

– Er det nokon som har gjort mykje yoga før, spør ho, og to danskar tek opp handa.

Frå då av vert det desse to mot resten. Dei har ikkje tenkt å fylgje opplegget frå start til slutt. Dei køyrer sitt eige løp når det vert for enkelt, og dei ligg alltid eit djupt andedrag før oss andre. Når Cecilie seier «gå opp i hundestilling», så står dei alt i hundestilling, ei stilling som får ei heilt ny meining etter nokre yogatimar på Kreta. Og før Cecilie har sagt kva me skal gjera etter hundestillinga, så er dei der alt.

Desse to danske damene er som ein undertekst som kjem fem sekund for tidleg, og eg leitar etter kontrollen for å slå dei av.

Det mørknar. Dei fyrste dagane lèt eg telefonen liggja att på rommet når eg går på stranda, men plutseleg er han visst med i veska likevel. Av og til tek eg han fram, opnar ei nettavis og angrar.

Nyhendebiletet forverrar seg. Det blussar opp att mellom Hamas og Israel, i ein annan ende av dette havet eg badar i.

Eg burde gjera som Henry Miller gjorde då han var i Hellas, like før andre verdskrigen braut ut. Han visste det var ein krig i emning, men la likevel frå seg alt som kunne minna han om det. Å halde sinnet tomt er ei bragd, skriv han i Kolossen fra Maroussi (1941).

«Å gå taus hele dagen lang, ikke se en avis, ikke høre radio, ikke lytte til småsnakk, være helt og fullstendig doven (...) det er den fineste medisin et menneske kan gi seg selv.»

Eg ser eit kjent hovud der uti og vassar mot han. Det er Rolf som står og kjøler seg ned, eller varmar seg opp.

– Det er nesten varmare uti enn på land. Det er jo slik at ein ikkje vil opp igjen, seier han.

Igjen står me i Middelhavet og flaksar med armane under vatnet. Alt han seier, har han på sett og vis sagt før, og eg nyt det.

– Sjå den himmelen! Skyene har tømt seg i nord før dei kjem sør. Dette er den mest vêrsikre staden no om hausten.

– Ein kan nesten sjå det på skyene, kor lette dei er, supplerer eg.

– Eg tenkte å henta meg dagens fyrste øl. Vil du ha noko frå strandbaren, spør Rolf.

– Ja takk, eg tek gjerne dagens fyrste øl, eg òg, seier eg. Det er ei lita kvitvinsløgn.

Etter ei veke skal me heim. Me må vera ute av romma til klokka 12, slik at dei lokale kan gjera det klart for neste lass med skandinavar som kjem klokka 14.

Var det slik eg såg ut, tenkjer eg når eg ser dei kvelva ut av bussane, kjapt innom med koffertane før dei kjem bleike i badeklede ned til bassengområdet.

Når me sit og ventar på bussen som skal ta oss til flyplassen att, fylgjer eg med på ein episode i resepsjonen. To eldre svenske veninner har bestilt kvart sitt rom til same pris, men har fått to ulike utsikter: Medan ei ser mot havet, ser ho andre mot pizzarestauranten på andre sida av gata. Dei er illsinte begge to.

– Det er ikkje rettferdig! Me har betalt det same, skrik eine til resepsjonistane, som har vorte tre i talet.

Hotellet er fullt, dei kan ikkje kasta gjestar ut av rommet sitt for at begge kvinnene skal få havutsikt.

– De øydelegg ferien min! I need this vacation, ropar ho før begge damene går i harnisk ut hovudinngangen og mot pizzarestauranten.

Dei går på pizzarestauranten saman; kunne ikkje ho eine berre ha besøkt ho andre, så kunne dei sett på havet saman òg?

Eg klarar ikkje å bestemma meg for om det er vakkert eller motbydeleg, korleis alle store problem kan vika for utsikter og temperatur i bassenget.

Men eg skal ikkje halde noko mot nokon. Eg veit ikkje kva dei har reist frå, men eg veit at dei er på ferie, og eg seier med Tove Nilsen: Ein ferie er ikkje meir enn eit pausesignal, og på kvar side av pausen står det som skvisar oss.