May Linn Clement

maylinnclement@hotmail.com

Eg elskar å bu på hotell. Det har eg gjort sidan eg var lita. Dei fyrste sekunda i eit nytt hotellrom er blant dei beste ferieminna eg har. Å sjå den tilsynelatande urørte, sirleg oppreidde senga, utsikta, kika inn på badet – er det badekar? – for så å ta i døra til det freistande, vesle kjøleskåpet...

– Ikkje rør noko!

Idyllen brast då far kom inn på rommet. Det fyrste han gjorde, var å tømma minibaren for alkohol, små colaflasker og sjokolade og gøyma det vekk ein stad me borna ikkje kom til. Deretter fylte han i kjøleskåpet med mjølk og pålegg me hadde med oss. Det var dyrt nok som det var å bu på hotell. Med dette fjerna han litt av hotellkjensla og bytte henne ut med campinglivet.

Noko av det same opplever eg på Myrkdalen hotell, i hjarta av Vestlandets største alpinanlegg på Voss. Eg kjem hit for å stå på ski saman med familien ei helg. Hotellet er ikkje fyrst og fremst ein stad ein kjem til igjen og igjen, vinter etter vinter. Det fungerer som ein portal til å kjøpa hytte i området.

Ikkje berre er «Kjøp eigedom» det fyrste valet eg får når eg går inn på nettsida deira for å bestilla hotellrom. Det fyrste som møter meg i lobbyen, er ein vegg med tre interaktive skjermar der eg kan bla gjennom bilete av nye tomter og hyttefelt som skal byggjast.

«No er det din tur», står det på framsida av prospektet eg tek med meg, med «din» i feit skrift.

44 eksklusive hytter skal byggjast i eit heilt nytt hyttefelt. Alle i same stil, dei heiter Vy, som gamle NSB, og ifylgje prospektet er dei moderne samstundes som dei byggjer vidare på norske byggjetradisjonar. Dei seier ikkje at dette er 44 identitetslause, masseproduserte byggjesett.

Eg kan velja mellom Vy med underetasje eller Vy med hems. Medan Vy med underetasje er «arealeffektive hytter som gir gode rom for store og små», gjev Vy med hems «den ekstra fleksibiliteten, som kan bety så mykje på hytta». «Med ein hems blir alle interesser ivaretatt, til glede for heile familien og gjester.» Pass på kva du gjev deg ut på her, for «har du først fått deg ei hytte med hems, er det vanskeleg å tenkje seg ei utan».

«Nøkkelferdig» er eit ord som går att i prospektet. Dette er nøkkelferdige hytter. Frå 4.625.000 kroner får du tomt, grunnmur, hytte og altså ein nøkkel til døra. Ver ikkje redd, det er lagt til rette for at du skal få setja ditt personleg preg på hytta. Du kan få påverka fargevala innvendig, om du vil, men du treng ikkje.

Fjellandsbyar har dei siste tjue åra poppa opp fleire stader i landet, og dei er i stadig vekst. Du kan realisera hyttedraumen i Målselv fjellandsby i Troms, pusta inn «den friskeste luften du kan tenke deg» i Geilo fjellandsby, eller slå på stortromma og dra rett til «Norges vakreste sted», Beitostølen fjellandsby. Reguleringsplanar for heilt nye fjellandsbyar er klare både i Røldal og i Eidfjord.

Dette er hytter tett i tett, som byggjefelt i fjellheimen. Dei seinare åra har det også kome fleire bustadkompleks på rekkje og rad. «Fjellandsbyen utseld på tre dagar», kunne Hallingdølen melda i oktober, då fyrste byggjetrinn i Fjellandsbyen Hemsedal vart seld. Her skal det byggjast i alt 128 bueiningar i eit kompleks, alle med «design planlagt ned til minste detalj. Et lite eksempel er de sorte stikkontaktene».

Dette må ha vore nett det same arkitektane bak Vy-hyttene i Myrkdalen har tenkt, for på innsida er husværa og hyttene til forveksling like. Det er lyst panel overalt, det er store vindaugo, eller «generøse vindusflater», som det heiter i Hemsedal, og det er sjølvsagt svarte stikkontaktar.

Fellestrekk for fjellandsbyane er at ein kan køyra heilt fram – «Kjør bilen opp bakken og rett i garasjen», freistar Hafjell – og alle har dei Noregs anten beste, største eller mest snørike skianlegg like ved ytterdøra.

Tipp kva hytter dei sel på Hafjell for tida, då? Og på Skeikampen? Og Kvitfjell? Her har du eit hint: Dei heiter det same som eit transportkonsern, nemleg Vy. Hyttene er forsyne meg heilt like dei 44 nye som skal byggjast i Myrkdalen.

Fyrste gong eg høyrde om Myrkdalen, var då eg flytta til Austevoll i 2009. Alt då hadde austevollingen fått augo opp for dalen i gamle Vossestrand herad. Ikkje fordi kulturlandskapet i lang tid hadde inspirert lokale spelemenn, som Sjur Helgelands «Budeiene på Vikafjell», men fordi det var ein ny stad ein kunne kjøpa hytte og stå på ski. Utbygginga av hytter og skianlegg tok til i 2003 og har sidan vore enorm.

I dag finst det rundt 1000 fritidsbustader, eit hotell, fleire restaurantar, barar, kafear og sportsbutikkar her, alt bygd opp under same paraplyen: Myrkdalen Fjellandsby AS, som er eigd av Schage Eiendom og Aurland Ressursutvikling. Dei har vunne målpris for nynorskbruken og designpris for logoen sin, der bokstavane MYRK dannar fjell og dalar. Fjellandsbyen er stor, men skal, med investeringsplanar fram mot 2050, bli mykje større. Med 9 skiheisar og 22 løyper har Myrkdalen alt no det største alpinanlegget på Vestlandet. I 2018–2019-sesongen omsette dei heiskort for 28,4 millionar kroner.

Flest reisande kjem frå Bergen og kommunane rundt, mellom anna Austevoll. Om fredagen køyrer dei i kolonne oppover, og om sundagen er det likeins når dei skal heim att.

Det er det at staden er tilrettelagd for barnefamiliar, som trekkjer dei til Myrkdalen helg etter helg, forklarar ein firebarnsfar eg snakkar med. Dei er ein av 56 familiar frå Austevoll med feriebustad her.

– Her er det stort nok til at borna kjenner seg frie, og lite nok til at me kjenner oss trygge.

Familien har hatt husvære i Myrkdalen i fire år. Fleire i nabolaget deira har òg fritidsbustad i området. Den gjengse austevolling dreg ikkje til fjells for å koma seg vekk, men for å vera meir saman med naboen heimanfrå. Ein fordel med husvære, seier han, er at dei slepp å moka taket.

– Me vart inviterte på spa-
weekend til nokre naboar med hytte. Då stod me på taket og spadde i timevis.

Nordmenn kvir seg ikkje for å køyra til fjellandsbyane. Frå Oslo tek det tre timar til Trysil eller Hemsedal, og det same tek eg høgd for då eg pakkar bilen for å reisa frå Austevoll til Myrkdalen. Eg vil nødig hamna i kolonne på rasutsette E16 med dei andre som skal opp for helga.

– Då bør du dra før ungdomsskulen er ferdig for dagen, rår ei som jobbar i barnehagen.

– 14.10-ferja plar vera full av folk som skal til Myrken. Men for å koma unna rushet frå Bergen òg, bør du nok satsa på 13.25-ferja.

Eg heilgarderer meg, tek borna fri frå skule og barnehage, og rekk 12.40-ferja frå Austevoll til fastlandet. Når me kjem til Vinje og svingar av mot Myrkdalen, ser eg kva som har gjeve dalen namn. For nett her, mellom tronge fjellsider, her er det mørkt, men det opnar seg snart.

Når me køyrer av og parkerer ved Myrkdalen hotell, skal me ingen andre stader dei komande døgna. Det er som ein all inclusive-ferie. Alt me treng for å overleva, finn me her.

I hotellpakken eg har tinga for to vaksne og to born, er det to overnattingar, frukost, tre retters middag, skiutstyr til heile familien og heiskort i to dagar. Samla pris er 10.260 kroner. Til liks med sydenferiane kan ein bestilla busstur om ein vil på sightseeing, til dømes til Vossabadet i Voss sentrum. Bamseklubb, som på Gran Canaria, er det ikkje, men reven Mikkel frå Mikkelparken i Kinsarvik kjem hit med veninna Mikkeline året rundt og lagar liv for borna.

Alle fjellandsbyar med respekt for seg sjølv, opererer i dag med ski inn – ski ut. Eg skjønte det ikkje dei fyrste gongene eg høyrde ordet, det vert uttala slik: skinnskiout, det lyder litt russisk for eit utrent øyra. Men det dei eigentleg seier, er ski in – ski out, på engelsk. Ingen seier det på norsk: ski inn – ski ut.

I praksis betyr det at ein tek på seg skia på hytta, skrir ut og har dei på seg til ein kjem tilbake. Ein skal ikkje måtte gå.

Rundt meg i løypa veit alle kor dei skal til kvar tid. Det er fasinerande, men òg litt irriterande, å sjå kor saumlaust desse kroppane med ski og snøbrett med uuthaldeleg lette svingar seg nedover og endar rett ved foten av ein heis, eller rett utanfor kafeen. Ingen går i motbakke. Alle fylgjer straumen nedover.

Her i bakkane er det nokre køyrereglar ein bør kunna for ikkje å slita seg ut med å gå. Eg lærer at alle vegar byrjar med Mikkeline-trekket. Dette er det minste av dei såkalla tallerktrekka, der ein hektar ein tallerk mellom beina og vert dregen opp.

Er ein til dømes nede i bakken, men skal eta på kafeen som ligg ti meter høgare oppe, så går ein ikkje opp dit. Ein tek Mikkeline-trekket til topps for så å skri ned. Det same om ein har tenkt seg ein tur i stolheisen. Ein tek Mikkeline opp og skrir ned til stolheisen.

Når eg er ferdig med å skri for dagen, tek eg Mikkeline heim til hotellet. Når eg seinare skal henta son min, som har blitt med ein ven frå Austevoll til hytta, skildrar dei vegen slik: Du tek Mikkeline opp, køyrer skogsløypa ned og tek siste til venstre. Ja, då veit eg akkurat kor dei held til.

Då eg var 14 og drog til skitrekket på Kvamskogen, var det fyrst og fremst for å sjå og bli sett. Eg kunne ta ein tur til topps, bremsa meg nedover for så å sitja i kafeen og eta pommes frites i ein time. Eg sminka meg før eg drog opp dit, ein kunne jo aldri vite kven ein møtte på. Håret var preparert i to fletter, og det var viktig at hua på toppen var kul. Ingen brukte hjelm på denne tida, i så fall var det ikkje kult.

Eg har plukka opp fleire fakta om norsk høgfjellskultur frå norsk film. Eg tenkjer ikkje fyrst og fremst på den gamle Fjols til fjells og i alle fall ikkje den nye, men Tancred Ibsen-filmen Du har lovet mig en kone! frå 1935.

Ein lett forskremt Einar Sissener er på fjellet med eitt mål for auga: å finna seg ei kone. Det passar jo fint, for fjellheimen skal vera reine kjøtmarknaden. Etter at hotellgjestene har stått på ski og flørta i løypene heile dagen, er det tid for temafestar med vidare flørting om kvelden.

Hauk Aabel er i storform som den aldrande professoren som alltid har ein aktuell matematisk formel på lur, til og med når det gjeld spelet mellom kjønna. Han åtvarar Sissener mot å bruka energi på kjærleik og erotikk, for han bør heller nytta han på produktivt arbeid.

– Moralsk sett er det vel ikkje så gale å kyssa, spør Sissener.

– Nei, ikkje moralsk, men nasjonaløkonomisk!

Denne delen av høgfjells­kulturen vil eg sjå med eigne augo. Det er kveld, og ifylgje eit skriv som ligg på rommet, er Salto lobby bar staden det skjer. «Her kan du møta nye folk, dela skrøner og historier frå Myrkdalen, samt nyta noko godt i glaset.»

Eg forlèt mann og born på hotellrommet og stikk ned og sjekkar ut denne vossakjøtmarknaden og ser om eg ikkje kan finna meg ei einsam hakkasteik ved baren.

Nede i Salto bar går eg for ein alkoholfri øl. Vil eg ha alkohol i ølet, må eg no i desse koronatidene kjøpa meg ein speketallerken i tillegg. Etter nyss å ha svelgt unna ein liter smelta ost i restauranten Nuten Fondue, er det uaktuelt med meir mat. Difor vert det alkoholfritt pale ale.

– Denne heiter Minus og er lokalt øl frå Flåm i Sogn, freistar resepsjonisten, som også kan vera bartender, og eg spelar imponert når ho held opp ein 0,33 liter Ægir-boks til 95 kroner.

– Spennande, det må eg prøva!

Som med alt anna råkar pandemien også afterski-miljøet. Det merkar dei nok best hos dei festglade storebrørne i Hemsedal, Trysil og Hafjell, tenkjer eg. Myrkdalen er ein familievennleg fjellandsby, ikkje kjend for dei villaste festane.

Det er noko bedøvande med å bli sogen inn i dette milliardmaskineriet der alt vert teke hand om for meg. Dei norske fjellandsbyane finn du overalt. Dei står klare til å ta imot oss og lovar at me aldri treng gå i ein oppoverbakke igjen. Du reiser ikkje hit for å leva eit fritt og poetisk liv. Du reiser hit for å leva tilrettelagt, som éin blant mange, og sleppa å gjera brysame val.

Men eitt val må du ta: Skal du gå for underetasje eller hems?