Reportasje
Det kaotiske mangfaldet
I Port-au-Prince møtte vi tre kunstnarar som speglar att det så godt som ufattelege mangfaldet som finst på Haiti.
Haitisk karneval er sterkt påverka av vodoo. I år blei det avlyst i mange byar på grunn av politiske opptøyar.
Foto: Sabin Johnson
Klisjeane sit laust når vi snakkar om Haiti. Er ikkje Haiti heimlandet for vodou (som det blir stava her), zombiar og dokker med nåler?
Dei færraste har andre førestillingar om denne karibiske øystaten, landet med same storleik som Hedmark fylke og eit folketal kring elleve millionar menneske er også den fattigaste nasjonen på den vestlege halvkula. Landet blir herja av den eine naturkatastrofen etter den andre, og faren for eit nytt diktatur er alltid til stades. Samtidig er det eit land så rikt på kultur at ein fort misser oversynet.
Sanningar, løgner og klisjear blir blanda til ei stor suppe. Eitt er sikkert: Vi høyrer berre om dette landet når ein ny tragedie råkar. På ein festival i Benin for to år sidan møtte vi leiaren for voodoosamfunnet i Haiti. Han klaga si naud og meinte utanlandske journalistar aldri skildra landet utanom når det var krise. Vi tok han på ordet, og drog til Haiti i februar for å skildre den blomstrande kulturen.
I Haiti lever 76 prosent av innbyggjarane under fattigdomsgrensa, 56 prosent i ekstrem fattigdom. Haiti er det landet i verda med høgast risiko for nye naturkatastrofar. Dei fleste skulane er i elendig forfatning, og det blir ofte sagt at å leggje seg inn på eit offentleg sjukehus er jamgodt med å døy. På toppen av det heile er dei siste fire presidentane mistenkte for å ha tuska til seg enorme summar i den såkalla PetroCaribe-skandalen. Det gjeld milliardar av kroner frå Venezuela, den gongen landet framleis hadde pengar. Haiti lever også med ein nedarva klasseskilnad. Overklassen har gjerne mykje lysare hudfarge enn fleirtalet, ein arv frå den gongen Frankrike koloniserte landet.
Kulturen, derimot, han blømer. Det tok oss kort tid å få stadfesta kor rik og spanande han er, ofte av imponerande høg kvalitet. I den hektiske og myldrande hovudstaden Port-au-Prince, framleis prega av atterreisinga etter jordskjelvkatastrofen i 2010, møtte vi tre personar som representerer kvar si kunstnarlege uttrykksform: litteratur, skulptur og musikk. Gjennom dei håper vi å syne korleis kunsten speglar att det kaotiske og så godt som ufattelege mangfaldet som er Haiti.
Den mest fargerike kunstnaren i Haiti er kanskje også den mest omdiskuterte, sjølv om få er usamde i at han er stor. Kanskje vil det vere usemje om kvar 83-årige Frankétiennes innverknad har vore størst. Mannen har skrive over 50 bøker, produsert ei uendeleg mengd målarstykke, vore med på å starte ei litterær retning, vore aktiv som skodespelar og songar, og undervist i realfag i over 50 år.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
