Nasjonaldagen står for døra. Korps, drilljenter og faneberarar gjer seg klare til dyst. Mange tar på seg bunad. Folk reinskar halsen, klare til å syngje nasjonalhymnene. Éin nasjonalhymne er «Gud signe vaart dyre Fedraland» av teologen, kyrkjestatsråden og diktaren Elias Blix. I Norsk samlebok har salmen nummer 757. Teksten har opphavleg sju strofer, men det er vanleg å syngje eit utval av strofene, slik som dei som er trykte her: dei to fyrste og dei to siste.

«Hymne» («lovsong» på gresk) er i dette tilfellet eit betre ord enn «salme». Ein lovsong til nasjonen? Ja, men då den frie nasjonen: «Vaart Heimland i Myrker lenge laag» viser sjølvsagt til firehundreårsnatta – dansketida. I dag ligg røyndomen bak diktet fjernt for oss. Berre det faktum at det ikkje var lov å syngje songen i kyrkja då Blix var kyrkjeminister (1884–1888), synest uverkeleg. Fyrst i 1892, fire år etter at Blix gjekk av som kyrkjeminister, vart det tillate å syngje nynorsksalmar i den norske kyrkja.

For eit par år sidan kom dei ei spørjeundersøking på Blindern, om kva studentar tenkte når dei høyrde ordet «fridom». Overraskande mange viste til aktivitetar vi heller ville knytt til termen «fritid». I eit land bada i oljerikdom krev det ein aldri så liten omstillingsprosess å skjøne alvoret i diktet. Flyktningar som har opplevd undertrykking, og som samtidig har ei religiøs innlevingsevne intakt, har eit betre utgangspunkt til å skjøne verslinene «Vil Gud ikkje verja By og Land, / kann Vaktmann oss ikkje tryggja».

Det heiter at poetisk språk bryt opp automatisert språkbruk, altså ord og språklege vendingar vi brukar nærast rituelt i kvardagen utan å reflektere over dei. Men somtid er dikting sjølv automatisert: Å syngje nasjonalhymnene blir eit holt, nasjonalt ritual. Eg vil rå lesarar til å lesa seg opp på norsk historie og livshistoria til forfattarane og kanskje seia fram diktet med ein annan rytme inni seg, før dei syng dei på 17. mai. For Blix var bodskapen i diktet dødsens alvor.

Ronny Spaans