Min fyrste tur til Island var eit helvete. Det er metaforisk meint, for målet med ekspedisjonen var å gjere opptak til ein TV-pilot med helvete som tema.

Vi sprang rundt i det ganske spesielle lavalandskapet medan det rauk kraftig rundt øyra på oss, men Hinmannen var ikkje å sjå – han bur nok ein annan stad. Eg tippar USA.

Ein kveld banka vi på døra til den store kitschmalaren Odd Nerdrum, som like godt hadde kjøpt det gamle biblioteket i hovudstaden og flytta inn der med sin familie 2.0, og mi dåverande kone løfta straks den to meter høge Nerdrum opp og bar han rundt i kjøkkenet.

Meisteren tok det med godt humør, og når Öde og dei andre kjortelkledde små kjerubane var i seng, kom det brennevin på bordet, og vi fekk omvising i atelieret. Det vart ei sein natt, der vi blei grundig opplærte i heile det filosofiske grunnlaget rundt kitsch kontra kunst. Vi hugsar i alle fall brotstykke av det.

Starten på neste islandsbesøk baud på nokre overraskingar. Eg var på ein konferanse for kunstnarorganisasjonar, og då drosja nærma seg Reykjavik, var det sett opp sperringar over alt. Det var godt vi hadde ein islandsk kjentmann bak rattet, for det viste seg at dette var den store joggedagen. Absolutt heile landet var på beina, og bilkøyring var strengt regulert, så sjåføren måtte forhandle oss gjennom ei rekke kontrollpostar. Overalt var det springande og prustande menneske, i absolutt alle aldrar og vektklasser.

Om kvelden samla alle seg til utandørs konsert midt i byen, med dei store islandske stjernene på scena, dessverre unntatt Björk. Dagen etter blei vi inviterte til regjeringas drustelege representasjonsbustad, der vi blei traktert med mengder av både vått og tørt, medan kulturministeren i landet spelte eigenkomponerte verk på flygelet. For eit gjennomført fantastisk folkeferd.

Den tradisjonelle maten på Island er både eventyrleg velsmakande og hoiande fælsleg. Eg trur dei har litt moro av å skremme tilreisande med dei mest barbariske rettane, som sur hai og gjæra skatevenge. Det er liksom pensum for utlendingar å smake på djevelskapen, og eg lovar deg ei traumatiserande oppleving viss du lèt deg lure.

Eg forstår det slik at ammoniakk er framtidas drivstoff i skipsindustrien, men eg trur nok ikkje smaken og dufta vil vinne tilhengarar på det kulinariske området. For det er ammoniakk det luktar. Korleis lagar ein skatevenge? Jo, du stappar han i ein plastpose og legg han bak døra eit par vekers tid, i romtemperatur. Det er det heile, og det er dagens fyrste oppskrift. Eg tilrår ho ikkje.

Skal skatevenga kokast, er det gjerne mannen i huset som står for det, ofte i garasjen eller på verandaen. Når jobben er gjort, må mannen rett i dusjen og kleda i vaskemaskina, og deretter må han sove på sofaen den natta.

Islendingane har frå midten av januar det årlege þorrablot, der det vankar svið (smalahove), súrsaðir hrútspungar (fermenterte lammetestiklar), og hákarl (surhai).

Men ikkje lat deg affisere av alt det aparte og eksotiske. Island byr òg på velsmakande mat i den meir normale sjangeren. Lammekjøtet deira er sjølvsagt eventyrleg, lamma beitar i høgfjellet og får ein delikat smak.

Torsken er det òg klasse over, og gjerne den salta torsken, som ofte blir servert saman med den innfule skatevenga.

Då eg feira þorrablót med ei stor gruppe eksilislendingar i eit velhus i Oslo, fekk eg vite at dei så absolutt ikkje er nøgde med torsken dei får her i landet. Å nei! Dei må ha han tilsend frå Island. Og han er verkeleg fantastisk.

Rugbrødet deira er òg heilt eksepsjonelt godt, og det blei tradisjonelt bakt i kasser som vart gravne ned i nærleiken av varme kjelder. Det er herleg til plokkfiskur, ein rett som òg er ein favoritt her i huset: Kokt kvit fisk (gjerne restar) og kokte poteter blir reinsa og plukka i biter. Røykt fisk, som kolje, er framifrå. Ein heil hakka lauk skal mjuknast i smør og tilsetjast mjøl og mjølk til ein kvit saus. Tilset fisken, potetene og ringar av purre, og lat det putre til purren er mør. Det er berekraftig og freistande mat, og barna elskar det.

Dagfinn Nordbø

Dagfinn Nordbø er satirikar og tekstforfattar.