Høna er ein god ven no i dyrtida. Men diverre vert altfor mange høner ikkje brukte til menneskemat, men blanda i betongen. Det er ein stor skandale, spør du meg – høna har krav på meir respekt enn som så.

«Kvar mann si høne», sa den munnrappe venstremogulen Lars Sponheim. Ein klok mann. Skal du få deg høne i dag, må du leite litt, men i litt større byar er det fullt mogleg å finne flotte eksemplar i så vel norske som asiatiske butikkar. Dei økologiske er noko mindre og slankare, som ho på biletet, men kjem òg med noko betre samvit.

Kva kan du gjere med høna? Spør heller kva du ikkje kan gjere. For dei som har ein saktekokar, tipsar eg gjerne om kva eg sjølv vel: Litt før leggjetid legg eg høna frosen i kokaren, saman med vatn til det dekkjer, nokre teskeier salt og bitar av sellerirot, gulrot og lauk pluss nokre laurbærblad. Så set eg temperaturen på låg, skrur tidtakaren på åtte timar og går lukkeleg til sengs.

Morgonen etter har eg flott kraft, og ei god mengd kjøt som kan gå inn i ei rekkje rettar. Med denne metoden silar eg krafta gjennom eit finmaska dørslag så ho vert klar, og så reduserer eg krafta med 40 prosent. Kokar du krafta i gryte, fjern dei små proteinkorna med ei hola skei etter kvart, om du gidd.

Vil du ha ein asiatisk signatur på krafta, nyttar du berre lauk, kvitlauk, ingefær og heile peparkorn. Treng du ei feitare kraft, legg i ein bit oksehale, men ikkje sei det til fastlegen.

Kokt hønsekjøt kan så bli til frikassé og jamvel erstatte proteinet i alle oppskrifter som elles vert nytta til kylling – til dømes i ein sandwich av fersk bagett med tomatskiver, sprøsteikt bacon, hjarte- eller crispisalat og ein god majones. Elles høver det sjølvsagt i salatar av mange slag.

Hønekraft med europeisk signatur (sellerirot, lauk, gulrot) kan du nytte i alle sausar og supper. I USA vert hønsesuppe ofte kalla «Jewish penicillin», og mange trur at ho kan lækje forkjøling, feber, rådville, einsemd og kjærleikssorg.

Denne myten har bein å gå på, så det er fleire kulturar enn den jødiske som gir hønsesuppa magiske evner: Ein variant eg smakte då eg var gift pakistansk, hadde rause mengder chili i seg – og er chilien sterk nok, kan han opne opp dei tettaste biholer og hjarteklaffar, for å seie det varsamt. Han kan opne deg opp i begge endar, for å vere altfor eksakt.

Snakk om heit høne! Er du vill og galen og vil lage slik suppe, prøv deg fram med dei ultrasterke chiliane i krafta, som fersk scotch bonnet eller habanero, eller tørka ancho. La deg ikkje skremme av styrken viss du lagar kraft med chili – kokinga reduserer styrken etter kvart.

Her i landet slenger me hanane i forbrenningsomnen. Det er eit problem for alle, i alle fall dei som veit at ekte og autentisk coq au vin skal lagast av hanekjøt. I Frankrike gøymer dei ofte den flotte hanekammen i ein av tallerkenane, og det er ei stor ære å finne han.

Coq au vin med hane tar sjølvsagt mykje lengre tid å lage enn med kylling, særleg låret bruker laaang tid på å bli mørt. Men, tid burde vi ikkje klage over at vi ikkje har – særleg når me ser kor mange timar av døgeret folk nyttar til å krangle med vilt framande på Facebook. Eg har sjølv nyleg skaffa meg ein hane som eg skal lage coq au vin av, og rapporten skal de få her i spalta når den tid kjem.

Kva du sjølv likar av mat, vert bestemt i dei fem første leveåra dine. Dei fleste preferansane vert lagde då – arrester meg gjerne på e-post om du ikkje er samd – minnet om mors hønsefrikassé sit i alle fall i meg enno, og ho flaska meg opp på vestlandsk bondekost.

Til frikasseen må du ha laga europeisk type hønsekraft og tynne små ringar av gulrot, purre og gjerne stongselleri og pastinakk/persillerot. Visp saman ein sausbase av godt smør og fint kveitemjøl, og spe med krafta til sausen blir tjukk og god. Smak til med salt og pepar. La dette koke til mjølsmaken er borte, og ha i kremfløyte. Dei siste ti minutta har du i grønsakringane og hønsekjøtet, pluss ein god skvis sitronsaft og eit dryss med persille.

No vart eg fem år att.

Dagfinn Nordbø er
tekstforfattar og satirikar.
post@nordbo.no