Åt vi nordmenn heite krydder i gamle dagar? Utan å ha forska grundig på det vil eg seie at svaret er nei. Ser eg på min eigen oppvekst, meiner eg at dei einaste kryddera mor mi brukte gjennom året, var salt, pepar og iblant karri, viss ho skulle slå ut håret.

I kjøtkakene var det muskat, og i julekakene vanka kanel, allehande og ingefær. Norsk tradisjonell husmannskost er frå gamalt av ikkje noko ein blir spesielt heit i toppen av.

Så kom det ville åttitalet, og alt blei annleis. Då dei amerikanske industriversjonane av taco (huff a meg) blei populære, hugsar eg at enkelte av venene mine toppa tacoskjella med jalapeño, nokre gonger så sterke at sveitten rann, og dei vart raude i andletet.

Til dette drakk dei tequila i lange baner, og då kan ein jo tenkje seg resultatet. Eg har nokre vage minne frå ein nyttårskveld då det blei sikta på garasjen til ein nabo med ein pakke fyrverkeri, men ingen trefte, og brotsverket er forelda no.

I dag er sterk mat med chili noko dei fleste nordmenn kjenner til. Sjølv budde eg i mange år saman med ei kvinne som hadde chili rotfesta i matkulturen. I familien der var det vanleg å hete opp joikakakene med chili, men da som ein slags hurtigmat.

Elles var den heilage treeininga i kjøkenet lauk, kvitlauk og ingefær: Den basen finn du i det aller meste av indisk matlaging. Chili kjem så i tillegg, og naturlegvis krydderblandingar som garam masala, som direkte omsett tyder «sterk blanding». Vil du ha den desidert beste garam masalaen, kjøp ein pose med heile garam masala-krydder og køyr dei i blendaren.

Mange lever i den trua at chili kjem frå India og Pakistan, men det er jo feil. Den fyrste chilien hadde sitt opphav i Bolivia, og den fyrste dyrkinga skjedde i Mexico cirka 6000 år før vår tidsrekning. Den raude, grøne eller gule satanen kom ikkje til Asia før portugisarar introduserte han som handelsvare. Resten er ei sterk historie. Før asiatane fikk chili, brukte dei pepar.

Mange likar å hevde at sterke krydder iblant vert nytta for å kamuflere dårlege råvarer i varme land, men det er ein tvilsam påstand. Er kjøtet dårleg, blir resultatet dårleg same kva. Likevel kan det vere hjelpsamt om du som meg plutseleg oppdagar ein overliggar i frysaren.

Denne gongen fann eg ei tynnribbe med innpå eit års karriere heilt nedst, så eg tinte ho opp og klødde meg i hovudet over kva eg skulle finne på. Redninga blei ei spareribs-oppskrift og ei rad herlege krydder. Ribba var 2,3 kilo tung og blei delt i tre, før ho blei langkokt i gryte på svak varme i sju timar saman med nesten ein kilo barbecuesaus (to flasker), seks matskeier brunt sukker, ein klunk eplesidereddik, fire matskeier chilipulver, same mengda tørka oregano pluss laurbærblad og litt salt. Når kjøtet er ferdig, skjer du vekk svoren.

Å himmel, så fantastisk – kjøtet blei så mørt at det kunne etast med sugerøyr. Heten frå chilien minkar mykje ved lang koking, så sjølv om smaken var sterk og god, kom likevel smaken av kjøtet, søtleiken frå sukkeret og dei andre kryddera godt fram. Det heile blei servert enkelt – med ein god potetmos og sausen.

Denne metoden kan du like gjerne nytte på anna kjøt.

Ein annan favoritt her i huset er kjempereker, som du tiner og skrellar. (Sjå til at rekene kjem frå berekraftig produksjon.) Fyll ei teflonsteikepanne med eit halv centimeter tjukt lag ekstra god jomfruolje, legg i rekene og tre hakka raude chiliar med frø. Bruk gjerne også fire–fem fedd finhakka kvitlauk, om du ikkje skal på date same kveld.

Smak på chiliane først – er du i tvil om styrken, bruk heller tørka chiliflak, som er lettare å regulere. Når alle ingrediensane er i panna, skru på svak varme. Pass på heile tida, og rør varsamt ein gong iblant, til rekene er gjennomkokte og har fått ein lekker raudfarge. Det tar eit par–tre minutt. Server med godt, nybakt lyst brød som du syg opp sausen med. Til sterk mat med chili kan du drikke kva som helst, unntatt raudvin. Den feilen gjer du berre éin gong!

Dagfinn Nordbø er
satirikar og tekstforfattar.