Min fyrste tur til Berlin, 1984: På grensa i Aust-Tyskland sat vi i bussen vår og såg kva grensepolitiet gjorde med tankbilen framfor oss: Dei stod oppå han og stakk lange, spisse stålstenger ned i tanken for å sjekke om han inneheldt... menneske. Det skulle svi om du prøvde å rømme frå det kommunistiske paradiset.

Vi var pedagogstudentar og drog til det som då heitte Vest-Berlin for å vitje behandlingsinstitusjonar for stoffavhengige. Det var mange av dei, både i offentleg og privat drift. Ein av institusjonane tok imot heroinavhengige heilt ned i femårsalderen. Fem år! Dette var i ei tid då debatten om tvang i behandlinga av rusavhengige gjekk høgt i Noreg, men då vi spurde dei som jobba med dette i Berlin, såg dei berre rart på oss: Tvang? Kva i all verda snakkar de om? Det er heilt utenkeleg.

Berlin har alltid, og særleg etter at muren kom opp, tiltrekt seg menneske i randsona. Budde du i Berlin, var du friteken frå militærteneste, og minoritetar av alle slag – og då meiner eg verkeleg alle – fann heimen sin i denne kokande smeltedigelen av ein by. På åttitalet var bydelen Kreuzberg ein ganske så tøff enklave der det berre budde fattige tyrkiske arbeidarar og militante husokkupantar, men slik er det ikkje lenger. Gentrifiseringa har sjølvsagt ført til den uunngåelege invasjonen av hipsterar og andre velståande folk frå middel- og overklassen. Muren var på vestleg side eit storslått kunstverk i seg sjølv, med tagging og visuelle politiske bodskapar av verkeleg høg kvalitet, og ein eller annan stad har eg ein bit av han.

Ein kveld sneik eg meg bort frå studentgruppas sedvanlege øl- og schnappshalloi og kom meg med S-Bahn over til aust, til Theater am Schiffbauerdamm, der eg fekk billett til oppsettinga av Bertolt Brechts Die Dreigroschenoper – Tolvskillingsoperaen. Med mine fire år med skuletysk gjekk det heilt fint å forstå teksten, og ein har så absolutt sett han tallause gongar før, men ikkje i den totalt museale regien som der i Aust-Berlin: Ikkje ein tøddel var forandra frå originaloppsettinga. Ingenting. Brecht kunne like gjerne ha sete i salen. I foajeen fekk eg sikra meg LP-plata, med stjerna Lotte Lenya og heile ensemblet. Ein skatt i platesamlinga mi. Resten av visitten i aust gjekk med til å avvise alle dei titals folka som kom bort og spurde: «Vil du veksle pengar?» Dei kunne lukte på 100 meters hald at eg var frå vest.

Kva åt eg i Berlin på åttitalet? Eg kan ikkje hugse å ha fått i meg currywurst den gongen, den ikoniske berlinske gatematen som eg sidan har smakt og hm... vel, eigentleg ikkje sette så stor pris på. Kebab, derimot! Dette var lenge før han gjorde sin entré her i landet, og döner kebab blei då òg funnen opp av ein tyrkisk innvandrar til Berlin. Resten er historie, som det heiter, sjølv om eg styrer unna kebab i Norge viss eg ikkje veit heilt bestemt kor kjøtet kjem frå. Det er aldri sunt for kjøt å bli frakta over mange landegrenser i ein tjue gradar varm og sliten varebil.

Finst «det tyske kjøkkenet»? Nei. Mange tenker nok på svineknoke og annan bastant mat som tysk, men dei rettane kjem ofte frå det bayerske kjøkkenet. Du kan jo heller ikkje snakke om eit eige italiensk kjøkken, berre om regionar, med enorm variasjon. I Tyskland elskar folket wienerschnitzelen sin, og du får han servert over heile landet, også i Berlin, ofte såg eg ti–tolv ulike schnitzelvariantar på menyen.

Men stammer han frå Wien? Absolutt ikkje, skal ein tru den mest underhaldande av opphavssogene. Wienerschnitzelen er italiensk; den store keisar Frans Josef var etter ei vitjing i Milano blitt forelska i cotoletta alla milanese og sende inn folk for å lære seg å lage han.

Og det vil kanskje du òg? Lett! Du kan bruke kalv, kylling eller svinekjøtt. Milanesarane lagar han av filet, austerrikarane bruker lårkjøt. Bruk det du har. Legg kjøtet mellom plastfolie og bank det så flatt du kan med ein trehammar eller eit kjevle. Salte og pepre, dypp i mjøl, dypp i egg og deretter i fine brødsmular, gjerne panko. I Wien friterer dei han i animalsk fett, men olje går heilt fint. Gløym ikkje å klemme over sitron før du serverer. Prosit! Eller skal eg seie salute?

Dagfinn Nordbø

Dagfinn Nordbø er tekstforfattar og satirikar.