Eg likar å lage mat, men ikkje at folk fortel meg kva eg ikkje har lov til. Heile poenget med matglede er å prøve seg fram med nye og uvande ingrediensar. Eg hadde eit slik høve nyleg då eg tinga eit stykke nduja som eg ville prøve i chilien. Nduja er ein sterkt krydra salamitype som er smørbar, han kjem ofte i form av ei pølse, og ein kan bruke så mykje ein vil av han, etter smak. Så la eg ut eit spørsmål om andre hadde erfaringar med dette, på eit nettforum for matnerdar. Ein av dei fyrste reaksjonane eg fekk, var: «Som veltraversert i både det meksikanske og texanske kjøkken spør jeg: Skal du bruke nduja i chili con carne? Dette må du utdype!»

Snobberi likar eg ikkje. Eg er oppteken av å ta vare på tradisjonar, men set likevel fridom høgt. Folk må lære seg det tradisjonelle og så eksperimentere etter eigne ønske etterpå. Korleis skal vi elles utvikle matkulturen? Over heile verda finn du folk som seier at deira familieretter er dei beste. Eg trur dei, men det er slett ikkje sikkert at mors beste kjøtkaker eller pastasaus ville eksistert om mor berre følgde dei strenge reglane.

Andre svar på nduja-spørsmålet mitt var ikkje så kategoriske, folk er gjerne hjelpsame i dei foruma, og fleire sa at eg måtte vere varsam med saltet viss eg brukte nduja. Ei dame skreiv berre: «TAXI!» Ho ville straks kome og smake.

Så eg skar av ein liten bit og la i frysaren, og brukte 170 gram av han i chilien. Det vart himmelsk.

Når no hausten nærmar seg, er chili con carne ein god og varmande rett, og kanskje like mykje på sin plass for oss som bur der det stort sett har regna og vore småkaldt i heile juli. Så inviter fem vener, finn fram ei stor emaljert gryte (eg elskar min Le Creuset!) og blank fem finhakka kvitlauksfedd og ein stor hakka lauk i litt olje. Så opnar du tre pakker kjøtdeig – brukar du karbonadedeig, så steik litt hakka bacon først, for ein treng litt feitt her.

Steik kjøtdeigen i støypejernspanne, heile rektangel (rett frå pakka) på høg varme, så dei vert mørkt bruna på kvar side og nesten gjennomsteikte før du legg dei i gryta. Dette er spesielt effektivt viss kjøtdeigen er tilsett vatn. Når alt kjøtet er på plass, hakkar du det frå kvarandre med ein stor gaffel så det ikkje vert for store bitar.

Så er det tid for dei magiske tomatane. Eg føretrekkjer heile tomatar på boks, dei har den beste kvaliteten, men hakka variantar er òg meir enn akseptabelt. To boksar er nok, pluss ei god stripe tomatpuré, gjerne ein dobbeltkonsentrert av italiensk opphav. Likar du røykt chilismak, slå i ein boks chipotle adobos. Det er chiliar i ein sterk saus som gir djupne og smak til retten. Har du ikkje adobos, så bruk dei chiliane du likar, frå dei milde raude, store til dei meir farlege habaneros. Smak ein ørliten bit, så du får eit bilete av kor sterke dei er.

Denne herlegdomen skal koke lenge, så du treng ein dryg halvliter kraft (okse eller kylling), terningar pluss vatn er også greitt. Ha i ei stor skei tørka oregano, ein boks bønner, om du vil. Du kan lett erstatte halvparten eller alt kjøtet med bønner. Så eit par hekto nduja (som eg gjorde) og lat det heile stå og småkoke eit par timar utan lok. Rør om av og til. Til slutt smakar du til med litt sukker eller honning for å dempe syra frå tomatane, og kjenner om det trengst salt. Salt kan og erstattast av fiskesaus, som gjev ein djupare saltsmak og umami.

Gryta kan gjerne setjast på kjøl, smakane set seg endå betre i kjøleskapet over natta, og du treng ikkje steikje og brase så mykje den dagen gjestene kjem. Då treng du berre dekkje bordet, varme opp maten og koke ris (eg likar basmati best, med den gode nøttesmaken). Set gryta på bordet, med eit raust dryss av friske korianderblad. Spør først om det er korianderhatarar til stades, dei finst, det er kanskje ein genfeil. I så fall kan folk forsyne seg sjølv av korianderen.

Sidan det er chili her i god mon, blir raudvin feil, om han då ikkje er særs lett og nesten utan tannin. Eg ville valt iskaldt pilsnerøl, eventuelt tørr riesling eller albariño. Smakleg måltid!

Dagfinn Nordbø er satirikar og tekstforfattar.

post@nordbo.no