Kunst
Den guddommelege
For 500 år sidan døydde Rafael, som i fleire hundre år definerte kva kunstnarleg venleik var.
Freskomåleriet «Skulen i Athen» i Stanza della Segnatura i Vatikanpalasset. Med streng symmetri ser me antikkens filosofar og vitskapsmenn samla i ein klassisk bygning.
Foto: Sjur Haga Bringeland
Lytt til artikkelen:
Då Raffaello Santi anda ut etter kort tids febersjukdom i Roma i 1520, hadde 37-åringen oppnådd alt ein italiensk renessansekunstnar kunne håpa på. Ikkje berre var han den mest etterspurde kunstnaren når det galt utforminga av Vatikanet. Han forsynte òg Europas viktigaste oppdragsgjevarar med måleri, skapte monumentale freskosyklusar og leia som arkitekt reisinga av den nye Peterskyrkja, det prektigaste gudshuset i den katolske verda. I tillegg var han ansvarleg for dokumenteringa og bevaringa av Romas antikke monument, noko som gjer han til verdas fyrste riksantikvar.
Han blei gravlagd i Pantheon, det romerske tempelet «for alle gudar», som på 600-talet blei vigd til kyrkje for «jomfru Maria og martyrane». Dei mange lærde syrgjedikta som sirkulerte i byen etter dødsfallet, trekte parallellen til Jesus, som døydde på same dagen i kyrkjeåret. Og då ein oppdaga ei ny rivne i Vatikanpalassets vegger, blei dette sett i samanheng med Jesu dødsaugneblink, slik han er skildra i Matteusevangeliet 27,51: «Då rivna forhenget i tempelet i to, ovanfrå og heilt ned. Jorda skalv, og berga brast.» I eitt av epigramma les me at «med Kristus døydde naturens Gud, med Rafael kunstens Gud».
Slik byrja apoteosen av kunstnaren, guddommeleggjeringa som skulle nå stadig nye høgder dei komande hundreåra. Kven var så denne mannen, som gjennom hundrevis av år hadde ord på seg for å overgå sjølve naturen i venleik med verka sine?
Ungdomsåra
Frå Leonardo da Vinci er det bevart ei mengd vitskaplege og kunstteoretiske oppteikningar, og frå Michelangelo hundrevis av brev. Av Rafael har me derimot berre to originale brev, i tillegg til nokre dikt og notisar krota ned på teikneark. For å kunna nærma seg den historiske Rafael lyt ein difor skava av lag på lag med mytar og anekdotar, både slike han skapte sjølv og dei som er komne til seinare. Dette er det kunsthistorieprofessor Ulrich Pfisterer ved Ludwig-Maximilians-Universität München freistar på i den nye boka Raffael – Glaube, Liebe, Ruhm («Rafael – tru, kjærleik, ære»). Når eg talar med forfattaren, presiserer han at me mest ikkje veit nokon ting sikkert om Rafaels barndoms- og ungdomsår.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
