Mange av hundane som kjem til dyrlegen, er plaga av kløe og hudsjukdommar, og dette er eit alvorleg velferdsproblem. Kløe og eksem kan gjere eit elles godt hundeliv til ei vedvarande plage, ofte med lite og dårleg søvn.

Ved parasittinfeksjonar og ved akutte infeksjonar i huda er det naudsynt med rask medisinsk behandling, og enkelte typar eksem krev livslang behandling, i dei mest alvorlege tilfella kan det heile ende med avliving. 

Parasittar

For dyr med kløe, flass og håravfall er hovudregelen å starte med ein grundig hudparasittsjekk. Skabbmidd (Sarcoptes scabei) som grev seg rundt i gangar i overhuda, er kanskje det som klør aller mest, gjerne om natta når midden er mest aktiv. Hundar kan bli smitta av kvarandre, men også av ville revar som i periodar kan ha store problem med skabb. Hårsekkmidden (Demodex canis) er òg ein vanleg parasitt hos norske hundar, men då klør det ikkje særleg; symptoma er først og fremst infeksjonar og hårtap.

Parasittar i pelsen, som lus, lopper og midd, kan også vere plagsame. Lusene er så store at du kan sjå dei, ofte finn du dei i pelsen i nakken og rundt øyra. Middane er små og vanskelege å finne, men kan gje både kløe og mykje flass. Medan lus trivst best på verten og er lite lystne på å flytte til andre vertar, kan midd og lopper leve lenge i miljøet utanfor. Midd kan også smitte over på andre dyr i huset, som katt og kanin. Og sjølv om parasittane ikkje kan leve på menneske, kan folk som kjem i nærkontakt med skabb, midd og lopper, bli plaga med både kløe og utslett. 

Atopisk

Fôrallergi er eit anna vanleg problem som i tillegg til magetrøbbel kan gje kløe og dårleg pels. Ei utgreiing av dyr med kløe vil difor ofte starte med å sette hunden på ein spesialdiett. Viss spesialfôr og parasittbehandling ikkje hjelper, og hunden held fram med å klø, kjem vi over i den store gråsona som blir kalla atopisk eller allergisk hudsjukdom.

Omgrep som utslett, allergi og atopisk eksem kan gå litt om kvarandre, der årsaka er ein overlag kraftig produksjon av antistoff av typen immunoglobulin E (IgE) i huda. Hundar kan reagere på både pollen og husstøvmidd, nokre er til og med allergiske mot kattar.

Kvifor immunforsvaret blir hyperaktivt og skadeleg, kan vere vanskeleg å finne ut av. Atopi er svært vanleg, og mange dyr med slike plagar blir diverre brukte i avl, sjølv om forsking har vist at den genetiske komponenten er såpass sterk at dyr med atopisk eksem ikkje er eigna som avlsdyr. 

Det er særleg unge hundar som blir plaga av atopisk eksem. Dei klør ofte på dei mest tynnhåra stadene på kroppen. Nokre mister håret kring auga, andre i «armholene» eller på labbane. Mange blir plaga med øyreverk. Det er ikkje mogleg å kurere slike dyr heilt, men for dei fleste kan det vere god lindring i å gje regelmessige injeksjonar med ein immunstimulerande vaksine, basert på dei allergena hunden er særleg følsam for.

Den irriterande vesle skabbmidden fører ofte til kraftig kløe. Hundar med hudproblem bør bli sjekka for skabb og andre hudparasittar.

Foto: Arthur Goldstein / Wikimedia Commons

Våteksem

Våteksem, også kalla hot spot, er ein akutt og kraftig betennelse i huda. Han dukkar fort opp, og spreier seg raskt viss hunden ikkje blir behandla. I eit lite felt blir huda raud, hoven og væskande, med ei skarp grense mot den normale huda rundt. Det kan klø, men oftast er det smertefullt, og hundens eigne forsøk på å lindre plagene med å sleike eller klø, vil berre gjere vondt verre. Såra kan vere infiserte med bakteriar, men behandlinga er ofte å vaske, desinfisere, gje kløedempande og smertestillande middel og – diverre for hunden – sette på ein skammeleg halskrage, slik at han ikkje kan halde fram med å sleike på såret.

Årsaka kan også her vere mange. Atopiske hundar er naturleg nok i faresona, men enkelte rasar er meir utsette fordi dei har tjukk pels eller hudfaldar som gjer at huda held seg fuktig etter at hunden har bada eller vore ute i regnvêr. Også dårleg stell av pelsen, eller at hunden er stressa og har lite å ta seg til, kan føre til at han byrjar å klø seg eller sleike seg og lager våteksem på den måten. 

Refleks

Eit litt morosamt faktum til sist. Viss du har hund, har du kanskje oppdaga at når du klør han på magen, vil han gjerne byrje å sparke i lufta med ein av bakføtene. Dette er ikkje ei viljestyrt handling, men ein refleks styrt av sanseceller som ligg i huda, og som har direkte kopling via ryggmergen til musklane i bakparten. Klørefleksen kan vere noko hundar har utvikla for å kvitte seg med mogleg irritasjon på den tynne og sårbare huda på buken.

Han som først skildra denne mekanismen, var ingen ringare enn nevrolog og nobelprisvinnar i medisin Charles Sherrington (1857–1952). Har du god tid og er interessert i å forske vidare i Sherringtons fotspor på korleis nervesignala fungerer i hunden din, kan du finne ut kor stor kløsona er, måle kor lang tid det tek frå du byrjar å klø, til foten reagerer, kor lang tid det tek før du får fullt utslag i intensitet, og kva tid det tek frå du sluttar å klø, til foten roar seg ned att. Nobelpris får du nok ikkje, men litt ekstra kos med hunden kan vere premie nok. 

Arve Nilsen

Takk til dyrlege og hundeelskar Tone Varegg ved Enebakk Dyreklinikk for viktig kunnskap om kløe og atopi.