Kva er slapstick?
Charlie Chaplin i «His New Job» frå 1918.
Slå laus!
Urban Dictionary har ein særs konsis definisjon av slapstickhumor: kunsten å slå nokon med ein stokk for å underhalde andre.
Nokre gongar blei slapsticken forsynt med ei knallperle for å lage eit større smell. Sirkusklovnen James Balno ved The Hippodrome i New York skulle prøve det ut i garderoben, ved å dunke knallperla i dørkarmen. Knallperla gjekk av, og ein metallbit fauk inn i skuldra hans og skada ei pulsåre. Balno svima av og blei lagd inn på sjukehus, men kom seg.
Slapsticken har blitt nytta som perkusjonsinstrument av fleire komponistar. Høyr til dømes Gustav Mahlers sjette symfoni, som første gong blei framført i 1906.
Kjelder: Wikipedia, Wordhistory.net, Urbandictionary.com
Den som ler sist
Dagfinn Nordbø skriv om det som får oss til å le.
Slå laus!
Urban Dictionary har ein særs konsis definisjon av slapstickhumor: kunsten å slå nokon med ein stokk for å underhalde andre.
Nokre gongar blei slapsticken forsynt med ei knallperle for å lage eit større smell. Sirkusklovnen James Balno ved The Hippodrome i New York skulle prøve det ut i garderoben, ved å dunke knallperla i dørkarmen. Knallperla gjekk av, og ein metallbit fauk inn i skuldra hans og skada ei pulsåre. Balno svima av og blei lagd inn på sjukehus, men kom seg.
Slapsticken har blitt nytta som perkusjonsinstrument av fleire komponistar. Høyr til dømes Gustav Mahlers sjette symfoni, som første gong blei framført i 1906.
Kjelder: Wikipedia, Wordhistory.net, Urbandictionary.com
Den som ler sist
Dagfinn Nordbø skriv om det som får oss til å le.
Vi vil ikkje falle. Vi vil ikkje miste andlet. Vi vil ikkje ramle i vatnet som vrimlar av krokodillar. Vi vil ikkje ha ei blomsterpotte eller ein lastebil i hovudet, eller knuse alle porselenstallerkane i Glasmagasinet ved eit uhell.
Dette har manusforfattarar, komikarar, dramaturgar og skodespelarar visst i hundrevis av år. Godt laga slapstickhumor er vanlegvis ein sikker veg til suksess. Men kva er eigentleg ein slapstick? Jo, den engelsk-amerikanske omsettinga av det italienske batacchio, som òg kan tyde dørhammar. I teatret er det ei innretning av to flate trepinnar med eit hengsel. Ho lagar eit skarpt smell, sjølv når ho blir bevega ganske lett. Dimed kunne to komediantar «slåst» på scena og få det til å høyrast ut som ein valdeleg batalje, ein analog forløpar til dei hypermoderne filmeffektane i vår tid. Sjølv om innretninga er gamal, er ordet slapstick relativt nytt og beskriv no gjerne fysisk humor der kroppen er i sentrum for det komiske: Gummitryne og idiotiske grimasar er ein gjengangar, og det er jo noko alle barn og leikande vaksne driv med og kjenner att. (Mitt eige glansnummer kalla eg «gorilla vrengtryne opp ned».) Slapstick er ofte kroppar som får gjennomgå på ulike måtar, anten ved klumsing og uhell – eller overdriven vald som vert dregen over i det komiske, som hos filmskaparen Quentin Tarantino.
Sjølv har eg ledd av slapstick sidan eg var barn, og eg kjem alltid til å le av det. I heimen min hadde vi ikkje TV før i 1968, men iblant var eg hjå ein nabo når NRK viste stumfilm. Noreg hadde ingen eigenproduksjon av barne-TV då, så tilbodet var Bob Monkhouse som viste kavalkadar med dei store stjernene: Charlie Chaplin, Buster Keaton, Laurel & Hardy (Helan og Halvan), Ben Turpin, heile bøtteballetten. Ein vedunderleg sjanger, med filmar som fint toler gjensyn i dag.
Slapstickrøtene går langt tilbake, til dømes som dokketeater og gateteater. I britisk humor er «Punch and Judy» ein klassikar alle kjenner, og blir vanlegvis framført av éin dokkeførar. Historia til Punch and Judy går attende til 1600-talet og den italienske teaterforma commedia dell’arte, og typekarakteren Pulcinella. Den store stjerna i Punch and Judy var skodespelar Martin Powell. Han trekte store publikum i mange land og vert rekna som han som gav konseptet form, da han opptredde i Covent Garden. Opphavleg var Punch and Judy komedie meint for vaksne, og det var ikkje uvanleg at den ganske så slemme Punch plutseleg fekk besøk av sjølvaste djevelen. Ofte kjem dokteren innom, noko som igjen viser tilbake til commedia dell’arte, der Il Dottore var ein fast karakter. I dag finst ei rekke variantar basert på munnleg tradisjon, og ikkje noko manus kan seiast å vere «det rette». Dei utviklar seg heile tida. Dei sikre elementa er karakterane og slapsticken, som òg i bokstavleg forstand dukkar opp i handlinga: Punch har det med å denge rundt seg med ein stokk, og det kan skje opptil fleire mord i løpet av ei framsyning. Han er altså ein valdeleg person, og dimed vil ein ha publikum med seg når han får som fortent. Men det skjer ikkje alltid!
Slapstickhumor har seinare vorte vidareført i populærkulturen gjennom teikneseriar, teiknefilm og animasjonsfilm, og sosiale medium er fulle av det. Humorforma er udødeleggjord på lerretet av mellom andre Monty Python, Jim Carrey, Peter Sellers, Sacha Baron Cohen (Borat, Brüno) og eit vell av andre talent. I hovudsak er denne typen humor ei mannleg øving, men det endrar seg vel med tida. Sellers’ inspektør Clouseau er udiskutabelt den verste kløna i verda, og i tillegg må han alltid vere på vakt mot den kampsportkyndige asiatiske assistenten sin, som har ståande instruks om å angripe han uventa. Då Sellers og Blake Edwards skreiv manus til desse filmane, hadde dei berre éin einaste premiss: «Kva går gale?» Det var nok. Få har ledd så høgt som dei to på veg til banken.
Suksessen og den breie appellen viser at humoren til menneska overlever hundreåra, går i arv og vert fornya og utvikla til nye, spennande format. Og slapstick vil alltid overleve.
DAGFINN NORDBØ
Dagfinn Nordbø er satirikar og matmons.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Vi vil ikkje falle. Vi vil ikkje miste andlet. Vi vil ikkje ramle i vatnet som vrimlar av krokodillar. Vi vil ikkje ha ei blomsterpotte eller ein lastebil i hovudet, eller knuse alle porselenstallerkane i Glasmagasinet ved eit uhell.
Dette har manusforfattarar, komikarar, dramaturgar og skodespelarar visst i hundrevis av år. Godt laga slapstickhumor er vanlegvis ein sikker veg til suksess. Men kva er eigentleg ein slapstick? Jo, den engelsk-amerikanske omsettinga av det italienske batacchio, som òg kan tyde dørhammar. I teatret er det ei innretning av to flate trepinnar med eit hengsel. Ho lagar eit skarpt smell, sjølv når ho blir bevega ganske lett. Dimed kunne to komediantar «slåst» på scena og få det til å høyrast ut som ein valdeleg batalje, ein analog forløpar til dei hypermoderne filmeffektane i vår tid. Sjølv om innretninga er gamal, er ordet slapstick relativt nytt og beskriv no gjerne fysisk humor der kroppen er i sentrum for det komiske: Gummitryne og idiotiske grimasar er ein gjengangar, og det er jo noko alle barn og leikande vaksne driv med og kjenner att. (Mitt eige glansnummer kalla eg «gorilla vrengtryne opp ned».) Slapstick er ofte kroppar som får gjennomgå på ulike måtar, anten ved klumsing og uhell – eller overdriven vald som vert dregen over i det komiske, som hos filmskaparen Quentin Tarantino.
Sjølv har eg ledd av slapstick sidan eg var barn, og eg kjem alltid til å le av det. I heimen min hadde vi ikkje TV før i 1968, men iblant var eg hjå ein nabo når NRK viste stumfilm. Noreg hadde ingen eigenproduksjon av barne-TV då, så tilbodet var Bob Monkhouse som viste kavalkadar med dei store stjernene: Charlie Chaplin, Buster Keaton, Laurel & Hardy (Helan og Halvan), Ben Turpin, heile bøtteballetten. Ein vedunderleg sjanger, med filmar som fint toler gjensyn i dag.
Slapstickrøtene går langt tilbake, til dømes som dokketeater og gateteater. I britisk humor er «Punch and Judy» ein klassikar alle kjenner, og blir vanlegvis framført av éin dokkeførar. Historia til Punch and Judy går attende til 1600-talet og den italienske teaterforma commedia dell’arte, og typekarakteren Pulcinella. Den store stjerna i Punch and Judy var skodespelar Martin Powell. Han trekte store publikum i mange land og vert rekna som han som gav konseptet form, da han opptredde i Covent Garden. Opphavleg var Punch and Judy komedie meint for vaksne, og det var ikkje uvanleg at den ganske så slemme Punch plutseleg fekk besøk av sjølvaste djevelen. Ofte kjem dokteren innom, noko som igjen viser tilbake til commedia dell’arte, der Il Dottore var ein fast karakter. I dag finst ei rekke variantar basert på munnleg tradisjon, og ikkje noko manus kan seiast å vere «det rette». Dei utviklar seg heile tida. Dei sikre elementa er karakterane og slapsticken, som òg i bokstavleg forstand dukkar opp i handlinga: Punch har det med å denge rundt seg med ein stokk, og det kan skje opptil fleire mord i løpet av ei framsyning. Han er altså ein valdeleg person, og dimed vil ein ha publikum med seg når han får som fortent. Men det skjer ikkje alltid!
Slapstickhumor har seinare vorte vidareført i populærkulturen gjennom teikneseriar, teiknefilm og animasjonsfilm, og sosiale medium er fulle av det. Humorforma er udødeleggjord på lerretet av mellom andre Monty Python, Jim Carrey, Peter Sellers, Sacha Baron Cohen (Borat, Brüno) og eit vell av andre talent. I hovudsak er denne typen humor ei mannleg øving, men det endrar seg vel med tida. Sellers’ inspektør Clouseau er udiskutabelt den verste kløna i verda, og i tillegg må han alltid vere på vakt mot den kampsportkyndige asiatiske assistenten sin, som har ståande instruks om å angripe han uventa. Då Sellers og Blake Edwards skreiv manus til desse filmane, hadde dei berre éin einaste premiss: «Kva går gale?» Det var nok. Få har ledd så høgt som dei to på veg til banken.
Suksessen og den breie appellen viser at humoren til menneska overlever hundreåra, går i arv og vert fornya og utvikla til nye, spennande format. Og slapstick vil alltid overleve.
DAGFINN NORDBØ
Dagfinn Nordbø er satirikar og matmons.
Fleire artiklar
Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.
Foto: Frederik Ringnes / NTB
Husforsikring i hardt vêr
Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?
Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.
Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB
Vestre må avslutte konflikter og beklage
«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»
Teikning: May Linn Clement
Tid for realitetsorientering
Valet av Donald Trump til president er ikkje noka tilfeldig ulukke, men ei fylgje av dårleg politisk handverk gjennom lang tid.
Ruslan Gorovij sender pengane han tener som artist, heim til Kyiv, der vener kjøper vedlass til ukrainarar som treng varme i vinter.
Foto: Ukrainian online sales
Eit nytt lovframlegg som legg opp til at det skal bli straffbart å selje ulovleg hogd skog, vil ikkje minst råke folk i øydelagde hus.
James Rebanks på Lillehammer sist veke.
Foto: Morten A. Strøksnes
Ein mann for alle årstider
LILLEHAMMER: Etter å ha skrive to svært populære bøker om landbruk og sauehald hamna James Rebanks i ei krise som førte han til eit dunvær på Helgeland.