På blankt papir
Oppgåva er enkel. Måndag 25. mars 1957 skal seks regjeringssjefar signere traktaten om European Economic Community (EEC). Dei greier det så vidt.
SIGNERING, I. Måndagskvelden i 1957 snudde signaturmaktene ryggen til veggen. Der hadde Giuseppe Cesari mellom 1595 og 1640 måla motiv frå legenda om konflikten mellom nabobyane Roma og Alba Longa tusen år tidlegare.
Kolorert foto: Walter Attenni, EU Audiovisual Service
Forteljingar frå 1900-talet
Ottar Grepstad er tett på folk som forma vår tid.
Forteljingar frå 1900-talet
Ottar Grepstad er tett på folk som forma vår tid.
Palazzo dei Conservatori ligg høgt og fritt på Capitol i Roma med sin fasade i gult og kvitt forma av Michelangelo. Svartglinsande bilar har svinga opp til Piazza del Campidoglio, skapt i ein leik med renessansens geometri. Svartblanke sko har klakka mot dei 46 marmorstega opp den store trappa, Il Ripano Scalone. Slips i svarte dressar har stega inn på marmorgolvet i den avlange salen. Kl. 18.00 er dei der alle, regjerings- og utanriksministrane frå Frankrike, Vest-Tyskland, Italia, Belgia, Nederland og Luxembourg.
EEC skal bli ein mektig internasjonal institusjon med reglar for det meste. Det tek til med ein som ikkje vil innordne seg. Ministrane skal bruke ein særskild penn, men utanriksminister Joseph Bech frå Luxembourg skriv med sin eigen penn i staden. Det er det minste problemet denne kvelden.
Diplomatar har forhandla om teksten i Brussel, og dokument og kopimaskin blir sende med tog til Roma. På den sveitsiske grensa blir vogna med det historiske dokumentet kopla frå av di gods og passasjerar ikkje kan fraktast med same tog gjennom Sveits. I Milano forsvinn vogna ut av syne.
Då alt endeleg er framme i Roma, oppstår nye problem. Den tids kopimaskinar sprutar gjerne blekk, og det må ein unngå i eit rom dekorert med verk av Rubens. Med hjelp av studentar blir kopieringsarbeidet sett i gang nede i kjellaren, men etter to dagar går studentane til streik. Fukt i rommet gjer at kopiane må leggjast på eit golv til tørk. Dei kopiane fjernar reingjeringsfolka neste morgon fordi dei trur det er søppel. Kopiane er ingen stad å finne. Difor er berre første og siste side på plass ved signeringa. Resten er blanke ark.
Då historia kjem for ein dag under 40-årsjubileet for Romatraktaten i 2007, seier ein russisk diplomat: Dette er for sant. Det er ikkje falskt nok.
Fredag 29. oktober 2004 rullar dei svarte på ny opp Via di San Pietro in Carcere. Regjeringssjefar, no frå 25 land, benkar seg inne i den avlange salen for å signere ei grunnlov for EU. Denne gongen er det ingen blanke ark, men utanfor, i nord og vest, gir mange blanke blaffen i det som står der. Året etter forkastar Frankrike og Nederland framlegget gjennom folkerøystingar med fire dagars mellomrom – i Frankrike seier 55 prosent nei, i Nederland 61 prosent. Fleire sjansar får ikkje Roma. I staden tek arbeidet til med den såkalla Lisboa-traktaten, signert i den portugisiske hovudstaden 13. desember 2007.
Ideen om det som blei EU, fekk si form over lang tid. Alt i 1920 tok den engelske økonomen John Maynard Keynes til orde for ein frihandelsunion, den franske statsministeren var positiv til ein europeisk union i 1929, og i 1943 slo den britiske statsministeren Winston Churchill frampå om Dei europeiske sambandsstatane.
Ingen land har ført krig mot kvarandre etter at dei blei medlemer i EU. Den store indre marknaden har gjort EU til den tredje største økonomien i verda etter Kina og USA. Trass i ein solid overbygning av styrande organ blir det indre demokratiet ein politisk akilleshæl. Det har mykje å seie då Storbritannia i 2017 som første medlemsstat vedtek å melde seg ut.
Det formelle grunnlaget er paragraf 50 i Traktaten om Den europeiske unionen frå Lisboa i 2007. I fleire år er dei åtte setningane i paragrafen om utmelding det som har mest å seie i det store byggverket som EU er blitt. Veke etter veke i 2019 røystar dei folkevalde i London over ulike utvegar i saka, men oppnår lite anna enn å endre House of Commons til House of Votes.
Ottar Grepstad
Ottar Grepstad er forfattar og språk-
og litteraturvitar.
Redigert utdrag frå 1900-talet, Samlaget 2020
Neste veke: H for høgre (1967)
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Palazzo dei Conservatori ligg høgt og fritt på Capitol i Roma med sin fasade i gult og kvitt forma av Michelangelo. Svartglinsande bilar har svinga opp til Piazza del Campidoglio, skapt i ein leik med renessansens geometri. Svartblanke sko har klakka mot dei 46 marmorstega opp den store trappa, Il Ripano Scalone. Slips i svarte dressar har stega inn på marmorgolvet i den avlange salen. Kl. 18.00 er dei der alle, regjerings- og utanriksministrane frå Frankrike, Vest-Tyskland, Italia, Belgia, Nederland og Luxembourg.
EEC skal bli ein mektig internasjonal institusjon med reglar for det meste. Det tek til med ein som ikkje vil innordne seg. Ministrane skal bruke ein særskild penn, men utanriksminister Joseph Bech frå Luxembourg skriv med sin eigen penn i staden. Det er det minste problemet denne kvelden.
Diplomatar har forhandla om teksten i Brussel, og dokument og kopimaskin blir sende med tog til Roma. På den sveitsiske grensa blir vogna med det historiske dokumentet kopla frå av di gods og passasjerar ikkje kan fraktast med same tog gjennom Sveits. I Milano forsvinn vogna ut av syne.
Då alt endeleg er framme i Roma, oppstår nye problem. Den tids kopimaskinar sprutar gjerne blekk, og det må ein unngå i eit rom dekorert med verk av Rubens. Med hjelp av studentar blir kopieringsarbeidet sett i gang nede i kjellaren, men etter to dagar går studentane til streik. Fukt i rommet gjer at kopiane må leggjast på eit golv til tørk. Dei kopiane fjernar reingjeringsfolka neste morgon fordi dei trur det er søppel. Kopiane er ingen stad å finne. Difor er berre første og siste side på plass ved signeringa. Resten er blanke ark.
Då historia kjem for ein dag under 40-årsjubileet for Romatraktaten i 2007, seier ein russisk diplomat: Dette er for sant. Det er ikkje falskt nok.
Fredag 29. oktober 2004 rullar dei svarte på ny opp Via di San Pietro in Carcere. Regjeringssjefar, no frå 25 land, benkar seg inne i den avlange salen for å signere ei grunnlov for EU. Denne gongen er det ingen blanke ark, men utanfor, i nord og vest, gir mange blanke blaffen i det som står der. Året etter forkastar Frankrike og Nederland framlegget gjennom folkerøystingar med fire dagars mellomrom – i Frankrike seier 55 prosent nei, i Nederland 61 prosent. Fleire sjansar får ikkje Roma. I staden tek arbeidet til med den såkalla Lisboa-traktaten, signert i den portugisiske hovudstaden 13. desember 2007.
Ideen om det som blei EU, fekk si form over lang tid. Alt i 1920 tok den engelske økonomen John Maynard Keynes til orde for ein frihandelsunion, den franske statsministeren var positiv til ein europeisk union i 1929, og i 1943 slo den britiske statsministeren Winston Churchill frampå om Dei europeiske sambandsstatane.
Ingen land har ført krig mot kvarandre etter at dei blei medlemer i EU. Den store indre marknaden har gjort EU til den tredje største økonomien i verda etter Kina og USA. Trass i ein solid overbygning av styrande organ blir det indre demokratiet ein politisk akilleshæl. Det har mykje å seie då Storbritannia i 2017 som første medlemsstat vedtek å melde seg ut.
Det formelle grunnlaget er paragraf 50 i Traktaten om Den europeiske unionen frå Lisboa i 2007. I fleire år er dei åtte setningane i paragrafen om utmelding det som har mest å seie i det store byggverket som EU er blitt. Veke etter veke i 2019 røystar dei folkevalde i London over ulike utvegar i saka, men oppnår lite anna enn å endre House of Commons til House of Votes.
Ottar Grepstad
Ottar Grepstad er forfattar og språk-
og litteraturvitar.
Redigert utdrag frå 1900-talet, Samlaget 2020
Neste veke: H for høgre (1967)
Fleire artiklar
Sunniva M. Roligheten debuterte som romanforfattar i 2022. Boka som kjem ut no, har ho skrive saman med Daniel A. Wilondja.
Foto: Anna-Julia Granberg / Blunderbuss
Orda mellom oss
Sunniva M. Roligheten, Daniel A. Wilondja og Google Translate har saman skrive ein fascinerande tekstkollasj.
Teikning: May LInn Clement
«Blokk har vore nytta om stabben folk vart halshogne på.»
Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.
Foto: Ole Berg-Rusten / NTB
Eit spørsmål om kontroll
I rapport etter rapport kritiserer Riksrevisjonen statlege institusjonar for feil og manglar. Men kva kjem det eigentleg ut av kritikken?
Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.
Foto: Samlaget
Ein av oss
Odd Nordstoga skriv tankefullt om livet, ut frå rolla som folkekjær artist.
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.
Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB
Nato-toppen som sa det han tenkte
Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.