Frå eg var barn, kan eg hugsa besto mi, mormor, syngja om jenta som hadde ei lue ho var så glad i at ho gøymde henne i kista si til dagen ho skulle stå brur. For meg, barnebarnet, var det ein underleg song – at ei lue som låg i ei kiste, kunne rotna av seg sjølv. Visa var så trist, så trist – for stakkars jente!

Men har Ingerid Sletten vore ei verkeleg kvinne, spurde eg kulturformidlaren Sigurd Telnes frå same bygda som Ingerid, Seljord.

Ingen veit sikkert, seier han. Den næraste historia som blir fortald om Ingerid, er henta frå Bjørnstjerne Bjørnsons besøk på gjestegarden Sanda i Øvre Bø, som den gong høyrde til Seljord.

Her har dei funne diktaren innskriven i gjesteboka, på same tid som der arbeidde ei jente frå Sletta som heitte Ingerid, seiest det.

Kanskje var det slik at Bjørnson såg henne der og kom i prat med henne, eller at han berre hadde dikta seg inn i lagnaden til ei ugift kvinne, i denne rørande og tankevekkjande visa som me også finn i Bjørnsons roman Arne.

Unge Ingerid åtte ikkje stort av ytre rikdom før ho fekk ei lue av mor si. Lua skein som gull og opna for draumen om å få bera henne i bryllaupet. Men det kom ingen friarar, og åra gjekk til ho endeleg ein dag skulle ta henne ut av kista, og der var inga lue.

Langsamt slokna draumen om å få vera brur her på jorda. Og etter tretti sørgjelege år vende Ingerid seg til han som aldri ville svikta, når ho ein dag var komen til himmelen og skulle møta han som brur.

Kjende ho det slik som den gamle kvinna eg tidlegare hadde møtt, som i heile ungdomen hadde ofra seg for dei sjuke foreldra, men som på slutten av livet hugsa forteljinga frå Bibelen om dei ti kloke og dei ti sløve brudemøyane? Dei sløve var utan olje på lampene sine i møte med den himmelske brudgomen. Difor bad ho inderleg Vårherre om at ho måtte ha olje på brudelampa si når han ein dag tok henne heim til seg.

Slik tenkte kanskje også Ingerid etter kvart – at det ein ikkje får gjort på den korte stunda her i livet, tar himmelen seg av. Vårherre sviktar ikkje den som har olje på lampa si.

Bjørnstjerne Bjørnson, som var fødd i 1832 på Kvikne i Østerdalen, vart på Ingerids tid ein av dei store i landet vårt. Han skreiv fedrelandssongen vår, «Ja, vi elsker», og viser, romanar, noveller og skodespel ved sida av å vera journalist og teater- og litteraturkritikar. Så etterspurd vart han etter kvart i heile Europa at han i 1903 fekk Nobelprisen i litteratur.

Bjørnson hadde tidleg sans for både ungdomen og dei vanskelegstilte. Det var han som skreiv boka om Synnøve Solbakken, Arne og En glad gutt, der den unge og trøblete kjærleiken går igjen, men har ein annan slutt enn Ingerid Slettens.

Når eg nå ruslar langs vegen i Seljord som for eit par tiår sidan fekk namnet Ingerid Slettens veg, er det som me går ved sida av kvarandre, Ingerid og eg. For kva var grunnen til at jenta som såg så trygt på framtida si, ikkje fekk oppfylt draumen om ein kjærast her på jorda?

Var det ingen som såg henne, andre enn mor? Og gjekk ho like still og blyg langs vegen som ho går ved sida av meg, utan å løfta blikket og sjå seg om? Eller vart livet så oppteke av det daglege slitet at ho ein dag fann ut at åra hadde gått ifrå henne?

I staden for å gøyma hua skulle ho kanskje heller ha gjeve etter for augneblinken og tatt henne på seg for å visa karane at ho var til og open for kjærleiken.

Me kan berre gjetta, for ingen veit sikkert om Ingerid ein gong har levd og traska med draumane sine langs vegen som nå ber namnet hennar, og lever like sterkt som sjøormen i Seljord-soga.

Men om ho ikkje har vore til anna enn gjennom songen, tårene til ei lita jente og vegen me går på, har ho i det minste fått gjeve liv til undringa både om seg sjølv, uretten på jorda og den uvisse kjærleiken.

Visa om Ingerid Sletten av Sillejord kom første gong ut i Bjørnstjerne Bjørnsons roman Arne i 1859.

Melodien kom på trykk i 1863. Komponisten Rikard Nordraak var fødd i 1842 og søskenbarn til Bjørnstjerne Bjørnson.

Nordraak skreiv musikken til mange av dikta hans. Melodiane, med mykje norsk folkemusikk i seg, har kanskje gjort at mange av visene er blitt kjære songskattar.

Men livet vart nok ikkje som venta for den aktive komponisten. Berre 23 år gamal, i 1866, døydde han av tuberkulose i Berlin. Etter 59 år kom leivningane hans til Æreslunden på Vår Frelsers gravlund i Oslo, der også Bjørnstjerne Bjørnson, som døydde av slag i 1910 i Paris, ligg i grava si.

Åshild Ulstrup

Åshild Ulstrup er
journalist og forfattar.