Den finske sisu i opphavleg form

Ruija. I hundrevis av år har namnet hatt ei dragande makt, ein dåm av villmark, mytar, hardt arbeid og ukueleg vilje.

«Når du ferdes nordover gjennom Lappland titalls mil over fjellene, over vidstrakte myrer, når du i dagevis har reist om kapp med Lapplands store elver, kommer du til enden av kristenfolkets gamle leveområde, og foran deg åpner det seg et strandløst hav. Denne nordlige kyststripen, denne randsonen bakenfor det nordligste Lappland, er Ruija, og det åpne havet som skyller mot landets ytterkanter, Ruijahavet, er det fra gammelt av beryktede Ishavet.»

Slik opnar Samuli Paulaharju verket Ruijan suomalaisia, som på norsk har fått tittelen Kvenene – et folk ved Ishavet. Ruija er eit namn på Noreg, meir spesifikt den nordlege delen av Noreg som tusenvis av finske utvandrarar reiste til. På 1700-talet var det fyrst og fremst nytt jordbruksland som drog dei, ned i elvedalane og fjordbotnane; på 1800-talet byrja ei meir typisk arbeidsinnvandring, retta særleg mot fiskeværa og den nyetablerte gruveindustrien.

Det store kvenverket

Samuli Paulaharju (1875–1944) var sjølv ingen utvandrar, han kom frå Uleåborg og var utdanna førskulelærar og dauvstummelærar. Han hadde meisterbrev som møbelsnikkar og var ein dyktig teiknar. Men framfor alt var han folkeminnegranskar, lidenskapeleg interessert i den finske kulturen, og han la ned eit enormt arbeid på dette feltet, både innom og utom grensene for dagens Finland.

Etter kvart vart han museumsdirektør og fekk på tampen av livet eit æresprofessorat. Men noka høg stjerne mellom akademiske kollegaer hadde han aldri, til det var sakprosaen hans for skjønnlitterær i stilen – og kanskje er det nettopp difor han er ein svir å lesa.

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare