Heilt vilt i Tallinn
Estarane er kongar på å bake rugbrød, som dei serverer med brisling.
Foro: Wikimedia Commons
Estland
I Estland er det færre menn enn kvinner. Per 100 kvinner er det 84 menn. Ein veit ikkje heilt kvifor, men det er altså slik. Kvinnene lever i gjennomsnitt ti år lenger enn menn i dette landet – det kan kanskje forklare noko. Min teori om at levealderen for kvinner kanskje er høgare fordi dei er så gode til å spasere på brustein med høge hælar, er tvilsam.
Estland har fleire interessante idrettsgreiner som ikkje er så vanlege andre stader. Ei av dei er konebering. Sporten kom eigentleg frå Finland, men er no minst like populær i Estland. Estarane har eit eiga konegrep som på engelsk blir kalla «The Estonian Carry», der kona heng bak på ryggen med hovudet ned og beina rundt halsen på beraren.
Estarane vann sjølvstende frå Sovjetunionen i 1991, og hendingane blir ofte kalla Den syngande revolusjonen. Det var ein serie massedemonstrasjonar der folket song strengt forbodne songar og patriotiske hymnar. Absolutt ein revolusjon eg kan like. Eit regime som forbyr songar, har vel i det lange løp ikkje livets rett.
Matmonsen
Dagfinn Nordbø elskar mat og skriv om det i Dag og Tid.
Estland
I Estland er det færre menn enn kvinner. Per 100 kvinner er det 84 menn. Ein veit ikkje heilt kvifor, men det er altså slik. Kvinnene lever i gjennomsnitt ti år lenger enn menn i dette landet – det kan kanskje forklare noko. Min teori om at levealderen for kvinner kanskje er høgare fordi dei er så gode til å spasere på brustein med høge hælar, er tvilsam.
Estland har fleire interessante idrettsgreiner som ikkje er så vanlege andre stader. Ei av dei er konebering. Sporten kom eigentleg frå Finland, men er no minst like populær i Estland. Estarane har eit eiga konegrep som på engelsk blir kalla «The Estonian Carry», der kona heng bak på ryggen med hovudet ned og beina rundt halsen på beraren.
Estarane vann sjølvstende frå Sovjetunionen i 1991, og hendingane blir ofte kalla Den syngande revolusjonen. Det var ein serie massedemonstrasjonar der folket song strengt forbodne songar og patriotiske hymnar. Absolutt ein revolusjon eg kan like. Eit regime som forbyr songar, har vel i det lange løp ikkje livets rett.
Matmonsen
Dagfinn Nordbø elskar mat og skriv om det i Dag og Tid.
Det er eit gamalt munnhell at nordmenn er spontane berre dei får tenkt seg om. Sjølv budde eg lenge saman med ei kvinne som absolutt ikkje trong å tenke seg om for å vere spontan, og éin dag fekk eg beskjed om at eg hadde 15 minuttar å pakke på, for vi skulle på tur til Estland, nærmare bestemt Tallinn.
Tallinn har ei stor mengd tilbod rundt spa, velvære og behandlingar eg ikkje er interessert i i det heile, så dermed fekk eg rikeleg tid til å gjere dei to tinga eg elskar høgast: ete og drikke. For meg er valet mellom å bli drukna i gytje og å ete ein saftig bjørnebiff veldig lett. Eg er heller ikkje vidare interessert i at ei dame på 100 kilo trampar barbeint rundt på ryggen min, særleg ikkje når ho snakkar eit språk eg forstår mindre enn eit kvekk av. På Maldivane har eg fått ayurvedisk tåmassasje av ein indar som hang frå et tau i taket, men han snakka jo engelsk, så eg kunne be han om å halde opp.
Estland er 50 prosent skog, noko som naturlegvis set eit preg på kjøkkenet. Den nemnde bjørnebiffen er eit sjølvsagt val, og vi åt òg villsvincurry på ein indisk restaurant som var framifrå. Russiske serveringsstadar er òg å finne, i alle fall var dei det rundt sekelskiftet, men eg hugsar absolutt ikkje kva vi tinga, fordi det heile tida gjekk føre seg ein ganske så distraherande kosakkdans. Det er vanskeleg å konsentrere seg om maten når sju uniformerte russarar med høge skinnluer hoppar rundt i lokalet til øyredøyvande balalaikamusikk. Ikkje rart estarane blei lei av dei. Men vi åt sikkert kaviar.
Sjømat kan sikkert òg vere godt i Estland, men vi fann det ikkje. Da vi bestilte pasta med blåskjel, var skjela seigare enn mumifiserte tørka griseøyre som har lege fleire år gløymde i ein vindtunnel. Vi påkalla kelneren, som snakka med kokken, som kom lettare indignert til bordet og erklærte at dette kunne han ikkje forstå, han hadde jo nettopp teke blåskjela opp av frysaren!
Vi droppa sjømaten, men fann seinare ut at det er brisling ein skal gå for. Estarane er kongar til å bake rugbrød, som heter leib. Dei legg marinert eller røkt brisling på brødet saman med hardkokte egg og pyntar med vårlauk og urter. Fastelavnsbollane til estarane går under namnet vastlakukkel og kan skaffast i dei fleste av bakeria i landet året rundt: kveitebollar fulle av herleg piska krem. Av kulinariske gleder du ikkje finn nokon annan stad i verda, er kama, ein miks av rista bygg-, rug-, havre- og ertemjøl. Klassisk estisk frukost består gjerne av kama og kefir – ei proteinbombe som kunne halde Supermann gåande herfrå til heimplaneten Krypton utan påfyll.
Mens vi snakkar om gåande: Kvinnene i Tallinn er dei einaste eg har sett, som kan bevege seg problemfritt på ekstremt høge hælar over gamlebyens overmåte rustikke brustein. Der ein annan amatør på høghæla sko ganske snart ville kilt stillettane fast i dei enorme mellomromma mellom steinane, flyt dei over i stor fart utan eit einaste feilskjær. Imponerande. Det må være genetisk.
Reiser du til Tallinn, vil du sannsynlegvis også halde deg i ro inne i den vakre gamlebyen, om du altså ikkje skal bli ryggtrampa og radbrekt av ferme massøser. Midt i gamlebyen ligg den største turistfella av alle, restauranten Ye Olde Hansa, men det er òg ein framifrå serveringsstad. Sit gjerne utandørs og drikk det utmerkte estiske ølet, dei siste åra har mengda handverksøl auka kraftig. Ye Olde Hansa er ein utmerkt stad å smake bjørn. Dersom du ikkje sjølv er bjørnejeger, er det her du har sjansen. Interiøret er frå middelalderen og så turistisk det kan bli, men likevel. Tenk alle eventyra du har lest om bjørn – det er ikkje få!
Her kan du altså bli bjørnens overmann. Vil du ha bjørn på grillen i sommar, skal du marinere han i ein kopp olivenolje, trekvart kopp soyasaus, ein halv kopp sitronsaft, ein kvart kopp kvar av worcestersaus og sennepspulver (gjerne Colman’s), eit par fedd smadra kvitlauk og ei halv skei nykverna pepar. Legg bjørnefiletane i marinaden over natta, eller nokre timar. Grill dei på direkte varme i fem–sju minutt på kvar side og lat dei kvile like lenge. Og sidan sjansen er stor for at du ikkje har skote bjørn, bruk same marinaden til storfe, hjort, elg, villsvin og andre svin.
Dagfinn Nordbø
Dagfinn Nordbø er tekstforfattar og satirikar.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Det er eit gamalt munnhell at nordmenn er spontane berre dei får tenkt seg om. Sjølv budde eg lenge saman med ei kvinne som absolutt ikkje trong å tenke seg om for å vere spontan, og éin dag fekk eg beskjed om at eg hadde 15 minuttar å pakke på, for vi skulle på tur til Estland, nærmare bestemt Tallinn.
Tallinn har ei stor mengd tilbod rundt spa, velvære og behandlingar eg ikkje er interessert i i det heile, så dermed fekk eg rikeleg tid til å gjere dei to tinga eg elskar høgast: ete og drikke. For meg er valet mellom å bli drukna i gytje og å ete ein saftig bjørnebiff veldig lett. Eg er heller ikkje vidare interessert i at ei dame på 100 kilo trampar barbeint rundt på ryggen min, særleg ikkje når ho snakkar eit språk eg forstår mindre enn eit kvekk av. På Maldivane har eg fått ayurvedisk tåmassasje av ein indar som hang frå et tau i taket, men han snakka jo engelsk, så eg kunne be han om å halde opp.
Estland er 50 prosent skog, noko som naturlegvis set eit preg på kjøkkenet. Den nemnde bjørnebiffen er eit sjølvsagt val, og vi åt òg villsvincurry på ein indisk restaurant som var framifrå. Russiske serveringsstadar er òg å finne, i alle fall var dei det rundt sekelskiftet, men eg hugsar absolutt ikkje kva vi tinga, fordi det heile tida gjekk føre seg ein ganske så distraherande kosakkdans. Det er vanskeleg å konsentrere seg om maten når sju uniformerte russarar med høge skinnluer hoppar rundt i lokalet til øyredøyvande balalaikamusikk. Ikkje rart estarane blei lei av dei. Men vi åt sikkert kaviar.
Sjømat kan sikkert òg vere godt i Estland, men vi fann det ikkje. Da vi bestilte pasta med blåskjel, var skjela seigare enn mumifiserte tørka griseøyre som har lege fleire år gløymde i ein vindtunnel. Vi påkalla kelneren, som snakka med kokken, som kom lettare indignert til bordet og erklærte at dette kunne han ikkje forstå, han hadde jo nettopp teke blåskjela opp av frysaren!
Vi droppa sjømaten, men fann seinare ut at det er brisling ein skal gå for. Estarane er kongar til å bake rugbrød, som heter leib. Dei legg marinert eller røkt brisling på brødet saman med hardkokte egg og pyntar med vårlauk og urter. Fastelavnsbollane til estarane går under namnet vastlakukkel og kan skaffast i dei fleste av bakeria i landet året rundt: kveitebollar fulle av herleg piska krem. Av kulinariske gleder du ikkje finn nokon annan stad i verda, er kama, ein miks av rista bygg-, rug-, havre- og ertemjøl. Klassisk estisk frukost består gjerne av kama og kefir – ei proteinbombe som kunne halde Supermann gåande herfrå til heimplaneten Krypton utan påfyll.
Mens vi snakkar om gåande: Kvinnene i Tallinn er dei einaste eg har sett, som kan bevege seg problemfritt på ekstremt høge hælar over gamlebyens overmåte rustikke brustein. Der ein annan amatør på høghæla sko ganske snart ville kilt stillettane fast i dei enorme mellomromma mellom steinane, flyt dei over i stor fart utan eit einaste feilskjær. Imponerande. Det må være genetisk.
Reiser du til Tallinn, vil du sannsynlegvis også halde deg i ro inne i den vakre gamlebyen, om du altså ikkje skal bli ryggtrampa og radbrekt av ferme massøser. Midt i gamlebyen ligg den største turistfella av alle, restauranten Ye Olde Hansa, men det er òg ein framifrå serveringsstad. Sit gjerne utandørs og drikk det utmerkte estiske ølet, dei siste åra har mengda handverksøl auka kraftig. Ye Olde Hansa er ein utmerkt stad å smake bjørn. Dersom du ikkje sjølv er bjørnejeger, er det her du har sjansen. Interiøret er frå middelalderen og så turistisk det kan bli, men likevel. Tenk alle eventyra du har lest om bjørn – det er ikkje få!
Her kan du altså bli bjørnens overmann. Vil du ha bjørn på grillen i sommar, skal du marinere han i ein kopp olivenolje, trekvart kopp soyasaus, ein halv kopp sitronsaft, ein kvart kopp kvar av worcestersaus og sennepspulver (gjerne Colman’s), eit par fedd smadra kvitlauk og ei halv skei nykverna pepar. Legg bjørnefiletane i marinaden over natta, eller nokre timar. Grill dei på direkte varme i fem–sju minutt på kvar side og lat dei kvile like lenge. Og sidan sjansen er stor for at du ikkje har skote bjørn, bruk same marinaden til storfe, hjort, elg, villsvin og andre svin.
Dagfinn Nordbø
Dagfinn Nordbø er tekstforfattar og satirikar.
For meg er valet mellom å bli drukna i gytje og å ete ein saftig bjørnebiff veldig lett.
Fleire artiklar
Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.
Foto: Ole Berg-Rusten / NTB
Eit spørsmål om kontroll
I rapport etter rapport kritiserer Riksrevisjonen statlege institusjonar for feil og manglar. Men kva kjem det eigentleg ut av kritikken?
Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.
Foto: Samlaget
Ein av oss
Odd Nordstoga skriv tankefullt om livet, ut frå rolla som folkekjær artist.
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.
Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB
Nato-toppen som sa det han tenkte
Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.
President Joe Biden og visepresident Kamala Harris i august 2023. Den økonomiske politikken deira bidrog til å få ned arbeidsløysa, men inflasjonen som tok av i 2022, gjorde større inntrykk.
Foto: Evan Vucci / AP / NTB
Harris blir heimsøkt av inflasjonen
Kanskje vart presidentvalet i USA 2024 avgjort ved bensinpumpene og i matbutikkane.
Noreg er på tredjeplass i kokainbruk i Europa.
Foto: Beate Oma Dahle / NTB
– Meiningslaust å straffe sjuke
Ronny Rene Raveen, tidlegare politimann og rusmisbrukar, vil ha avkriminalisering av rusmisbrukarar og unge opp til 25 år.