Gjennom Borneos indre
Kva skal ein med flytevest når krefter vi ikkje kontrollerer, likevel herskar over liv og død?
Long Bagun er ein liten utpost langt oppi elva, men eit viktig senter for handel. Herfrå blir varer av alle slag frakta ut og inn frå urskogen.
Turen oppover Mahakam, mot det øvre løpet av elva og Müller-fjella, held fram på tredje dagen. Alt går etter planen. Elva har passe vassføring, slik at dieselmotorane fører «Dayak Lestari» oppover utan problem. Den nyfødde babyen ved sida av brisken Mukhtar og eg har, i kahytta på VIP-klasse, voggar roleg frå taket og verkar så langt nøgd med livet. Jenta som ligg i hengekøya, skal heite Rachel Amelia, fortel mora. Nokre gonger sovnar eg òg til stille nynning og mjuke voggesongar frå mora.
Mukhtar sløser framleis ikkje med orda, men han tek til å bli litt meir pratsam. To gonger om dagen et vi enkle måltid som kvinnene nede i den opne «byssa» lagar til. Måltida består av nudlar eller ris, steikt eller kokt, anten med kylling eller fisk som blir kjøpt på stoppestadene langs elva. Ris er nasi, nudlar mie, kylling ayan og fisk ikan. Indonesisk er det lettaste framandspråket eg veit om, grammatisk og lydleg. Det er då også eit konstruert felles språk som først blei brukt for å gjere handel enklare mellom høgst ulike folk. Eg bestiller ein nasi ayam, eller som eg seier til meg sjølv, ein nasikylling.
Alle fat, kokekar og alt bestikk blir vaska i elvevatn ved sida av toalettet, eit opplegg det norske Mattilsynet sikkert ville fått planta som skrekkeksempel i pressa. Eg nyttar alltid mitt eige plastfat og mi eiga skei, og får ingen problem i løpet av heile turen.
I dei nedre delane av Mahakam finst det ein eigen art av elvedelfinar (orcaella brevirostris) som kan bli over to meter lange og to hundre kilo tunge. Det er godt skildra (og filma) korleis elvefiskarar i Brasil, India og Burma driv fiske i samarbeid med slike delfinar i elvar der. Delfinane jagar småfisk inn i nettet til fiskarane og får ein del av fangsten som løn. Så langt eg veit, er dette det einaste dømet på slik type medvite samarbeid mellom ville dyr og menneske. I Kina og Japan finst det ein veldig gamal tradisjon der folk får skarv til å fange fisk for dei i innsjøar. Men eg trur skarvane lever i fangenskap, slik at det meir er temjing av dyr, eller kanskje til og med eit slags slavearbeid. Ein kontrakt mellom likemenn er det uansett ikkje, for fiskarane har ei løkke rundt halsen på skarven for at han ikkje skal svelgje fisken. Mukhtar trur ikkje på desse historiene, og når han har avgjort at noko ikkje finst eller stemmer, eller ikkje kan gjerast, er han vanskeleg å rikke.
Under eit av måltida våre får eg auge på ei naseape i eit tre langs breidda hundre meter unna. Sjølv på slik avstand er nasen godt synleg. Han heng som ein halvfull ballong med vatn over andletet og gjev apa ein komisk, lite smigrande utsjånad i auga til fjerne slektningar, altså oss. I tillegg har naseaper kulemage, eller det vi av og til kallar ølvom. Dyret er den våte draumen til ein karikaturteiknar. Mukhtar fortel at dei på indonesisk kallar apa monyet belanda, som tyder «hollandsk ape» eller rett og slett «hollendaren». Dette ler vi begge godt av, og eg trur det er første gong vi ler på same tid og av det same.
Mukhtar kjem på noko: Staden der ein hollandsk lege hadde ei ulukke for nokre år sidan, er òg blitt døypt Belanda. Hollendaren var på tur i Müller-fjella med ein guide Mukhtar kjenner, men han sklei, fall ned ei bratt skråning, slo hovudet mot ein stein og døydde. Han blei gravlagd der og då i Müller-fjella, og Mukhtar seier med eit litt bekymra uttrykk at han ikkje veit kvifor familien ikkje er komen for å hente mannen.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
