Teknologi
Fysikarar har formlar for alt
Kva er den gjennomsnittlege sprutlengda? Der papiret krøllar seg, 32 centimeter frå såpedispenseren, har det kome mest vatn. Dette resultatet kan nyttast til å rekna ut utgangsfart og rørsleenergi til spruten.
Det var nærast eit ritual: «Far, du må koma!» Gutungen herja i badekaret, og no ville han at eg skulle vera med. Eg var ikkje vanskeleg å be. Eg treiv av meg kleda og fann ei tom Lano-flaske.
Sprutekrig er kjekt for born i alle aldrar. Han tar ikkje slutt før vatnet er iskaldt, og kona kjem med handkle.
Eg står i dusjen og kosar meg i det varme vatnet. Gjennom dei vassfylte auga ser eg bort på endå ei tom Lano-flaske. Eg tenkjer at det kanskje er på tide å finna ut korleis ho verkar. Kor mange sprut kan ho gje, kor mykje såpe er det i kvar sprut, kor langt kan ho spruta, og kor store krefter må eg bruka? Det er berre å rydda bordet og byrja med litt forsking på respatexen.
Eg set i gang med det enkle. Eg fyller 300 ml vatn på flaska. Etter 110 pump er ikkje strålen lenger jamn. Flaska fortel meg at ho er i ferd med å verta tom. Det er då 25 ml igjen på flaska. Altså er éin sprut 2,5 ml, og sidan det er snakk om vatn, er massen til spruten m=2,5 gram.
Så er det sprutlengde. Eg legg gråpapir på bordet og trykker hardt og jamt. Det vert litt variasjonar, men gjennomsnittet ligg på 32 cm. Er det mogleg å finna ut farten på spruten i det han kjem ut av flaska? Høgda på flaska er 14 centimeter og i vertikal retning har spruten ingen fart til å byrja med. Me kan bruka formlar frå læreboka mi, Har du draget?, til å finna tida til spruten landar på respatexen. Tida er om lag t=0,17 sekund. I horisontal retning kan me anta jamn fart og finna farten til spruten tilnærma v=1,9 m/s.
Når eg kjenner farten og massen til spruten, kan eg rekna ut rørsleenergien til han. Rørsleenergien er Er=0,0045 joule. Arbeidet eg gjer ved å trykka ned pumpa på dispenseren, vert nytta til å få væske ut av dispenseren og trykka saman fjøra. Når eg tek vekk tommelen, utvidar fjøra seg og fyller behaldaren med neste sprut.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
