I den norske ordboka mi manglar oppslagsordet hedonisme. I staden finn eg oppføringa nytingssjuk, på tysk: «genußkrank». Til alle tider har samvitsormen gnege på innbyggjarane i dette landet. Veksande velstand og sosiale vinningar har ikkje kunna endra dette. Ein er freista til å seia tvert imot. I Noreg har ein gjort seg mykje umak med å utrydda vonde som undertrykking og brotsverk, galskap og narkomani, pornografi og alkoholmisbruk, urettferd og rasisme. Likevel finst slikt framleis. Korleis kan dette ha seg? Det kan berre vera din eigen feil, kviskrar skuldkjensla. Fjetra lyder den innfødde til denne indre røysta og gjev henne rett.

Stikka i samvitet har òg sine velgjerande sider. For det fyrste provar desse stikka ein viss moralsk standard hjå den som har dei. For det andre sparer dei han for å jaga etter eit fata morgana: jordisk prakt, elegansens fantasifoster, motens narrebilete. Den som levde i Noreg, plikta aldri – som den stakkars parisaren – å vera chic og à jour. Her treng ein ingen Missoni: Det greier seg med den gamle gode matrosgenseren.

Med stort hell har landet kopla seg frå mellomklassens tåpelege sedar og skikkar, som nyt eit suverent hegemoni i alle dei andre industrilanda i verda. Og alt dette gjeld endå om den norske folkesetnaden stort sett arbeider i den såkalla tredje sektoren og difor etter sin objektive klassestatus må reknast til småborgarskapen.

Men kjem demningane til å halda? Eller kjem den nye rikdommen til å feia dei bort? Det manglar ikkje på trugande teikn. Kvar veke opnar ein ny boutique i Oslo. Stendig fleire kafear kallar seg Fun Pub eller Petit Paris. I utstillingsvindaugo vrimlar det med «draumekjøken». For kort tid sidan vart den fyrste Michelin-stjerna til ein norsk kokk feira som ei nasjonal hending. Framfor eit anna, mykje mindre nemneverdig lokale har verten hengt opp eit skilt med den morske påstanden: «Dette er ikkje ein restaurant, men eit rotisseri.» Slikt er faresignal. Tankevekkjande er det òg at ein i hovudstaden nyleg vart utsett for la nouvelle cuisine – til ågerprisar og med konvertittens kompromissløyse. Likevel finst det grunn til håp så lenge ikkje Yves Saint-Laurent har opna filialar i Oslo, Bergen og Stavanger.

Korleis det no enn er, vil ikkje tilnærminga til den internasjonale sløseøkonomien med sitt samansurium falla lett for nordmennene. Det ventar hard trening, og eg er redd for at rolla som lettføtt livsnytar enno vil gje mangt eit kraftig moralsk mageknip. Som me veit, har parasittar ein tendens til kverulantisme og sjølvplaging. Difor er det ikkje å venta at nordmennene vil sløsa bort oljeinntektene sine utan anger.

Rett nok skulle ein ikkje vera for snar med å fråskriva dei all evne til ekstatisk glede. Den ferskaste freistnaden deira på å gle seg over livet vart krona med hell: For fyrste gong i historia våga dei seg til å feira karneval. Frå Oslo til Tromsø dansa kostymekledde og sminka nordmenn samba i gatene heilt inn i mørke natta. Den reinaste sydlandsgalskapen breidde seg, og jubelen kjende ingen grenser. Ikkje før dagen etter melde dei uunngåelege skruplane seg: Var karnevalet verkeleg ekte, eller har arrangørane manipulert oss? Var me verkeleg spontane? Og så bortetter.

Ingen veit korleis kampen mellom dei ulike sjelene i brystet til nordmannen vil enda. I aller verste fall fører han til Flekkefjord-syndromet, ein frykteleg, uavgjord tilstand.

Flekkefjord er ein liten by på sørkysten der det i seglskipsfartens blømingstid må ha vore eit yrande liv. Men ve den reisande som i dag kjem til Flekkefjord ein laurdagsettermiddag! Heile staden er hermetisk lukka. Også «Kaffistova», der husmødrer og bønder frå omlandet frå gammalt plar møtast, er avfolka. Jamvel bensinstasjonen er stengd. Her er ikkje eit eple, inga avis, ingen kaffikopp å få kjøpt. Den som spør kvar det er vorte av dei 3500 innbyggjarane i byen, må gå til Hotel Maritim – ein bygningskloss som openbert er åstad for heile det sosiale livet i stroket – for å finna svar.

I hallen helsar eit fabrikknytt stilmøbel med eikefiner: sigarettautomaten. I Shanty Bistro, med oppskorne plastsete, treffer ein på den furtne sekstenårige jenta som kjederøykjer av pur fortviling. Den tjukke mekanikaren i westernskjorte rugar over den sjuande ølen sin. To gymnasiastar huker seg over eit pipande videospel. Den slaviske etterapinga etter elendet i storbyen går heilt inn i minste detalj. Den som er svolten, kan for 35 kroner få eta ein deigete pizza – vel å merka med fingrane, sidan verten har kalkulert seg fram til at bestikk ville truga rekneskapen hans.

Frå alle høgtalarane drønner den uunngåelege hermetiske pop- og diskoblandinga. Og ved inngangen til dette paradiset, som knapt er råd å skilja frå helvete, forkynner eit skilt fylgjande skrekkbodskap til dei stakkars gjestene: «Skikkeleg antrekk! Med skikkeleg antrekk meiner me at du er kledd for å gå ut. Jeans eller typiske fritidsklede vert ikkje godtekne her. Frå 1. september til 1. juli er det dressjakkeplikt, og på fredag og laurdag er ikkje kordjakker tillatne. Om du dei andre dagane har på deg kord, må antrekket vera eigna til å gå ut med. Desse reglane er innførte for at alle gjestene skal kjenna seg vel.»

Hans Magnus Enzensberger, 1984

Omsett frå tysk av Hans Magnus Bringeland

(C) Suhrkamp Verlag