Draumen om isbrytaren
For to veker sidan vart ishavsskuta «Kronprins Haakon» døypt. Det er 101 år sidan sist eit nytt isgåande forskingsskip var sjøsett i Noreg.
?FF «Kronprins Haakon» sitt fyrste ordinære tokt gjekk til Framstredet mellom Svalbard og Grønland.
Foto: Ann Kristin Balto, Norsk Polarin
FF «Kronprins Haakon»
Eigd av Norsk Polarinstitutt. Havforskningsinstituttet står for drifta. Universitetet i Tromsø – Norges arktiske universitet kjem til å vere den største brukaren. Døgnpris: 250.000 kroner.
Isbrytar PC 3-klasse: heilårig operasjon i isfylte farvatn
Utrusta for alle aktuelle forskingsføremål og undervisning
Base for ROV, AUV og helikopter
Mannskap på 15–17 og plass til 35 forskarar
Kan sigla i 65 døgn på marsjfart 15 knop og gå gjennom ein meter is i fire knops fart
9000 bruttotonn, 20.000 hestekrefter, 100 meter langt, 21 meter breitt
Kostnad: 1,4 milliarder kroner
FF «Kronprins Haakon»
Eigd av Norsk Polarinstitutt. Havforskningsinstituttet står for drifta. Universitetet i Tromsø – Norges arktiske universitet kjem til å vere den største brukaren. Døgnpris: 250.000 kroner.
Isbrytar PC 3-klasse: heilårig operasjon i isfylte farvatn
Utrusta for alle aktuelle forskingsføremål og undervisning
Base for ROV, AUV og helikopter
Mannskap på 15–17 og plass til 35 forskarar
Kan sigla i 65 døgn på marsjfart 15 knop og gå gjennom ein meter is i fire knops fart
9000 bruttotonn, 20.000 hestekrefter, 100 meter langt, 21 meter breitt
Kostnad: 1,4 milliarder kroner
Det var ein sur nordavind med yr i lufta då prinsesse Ingrid Alexandra sleppte ein isklump mot skutesida og ynskte båten som har fått namn etter far hennar, lykke til på alle verdas hav. Og det var inga kvardagsleg hending i polar- og sjøfartsnasjonen Noreg dei frammøtte på kaia i Tromsø tok del i. Faktisk har det berre skjedd to gonger tidlegare at ei polar forskingsskute har vorte døypt her i landet.
Første gong var i Larvik 26. oktober 1892, då Colin Archer sjøsette Fridtjof Nansens «Fram». Då var det kona til Nansen, Eva, som var gudmor. «Fram» fekk, som me veit, eit stolt liv. Med Nansen i Polhavet og med Roald Amundsen mot Sørpolen vart ho den skuta som hadde vore lengst både nord og sør på planeten. I tillegg førte Otto Sverdrup «Fram» til nytt land i Nord-Canada.
Men tre lange polarekspedisjonar hadde tatt på, og då Amundsen skulle nordover i Polhavet i 1918, hadde han bygd ei ny skute, «Maud» – sjøsett og døypt 7. juni 1917 i Asker. Det var Amundsen sjølv som stod for dåpen: «Det er ikke for at håne den ædle druesaft, jeg døber dig med is,», sa Amundsen, «men til isen er du gjort, i isen skal du tilbringe någen af dine bedste aar, i isen skal du udføre din gjerning.» Det fekk han rett i. Etter ein sjuårig ekspedisjon i Polhavet gjekk «Maud» som fraktskute i Nord-Amerika, før ho etter kvart sokk og vart liggjande under isfylt vatn i 85 år. I sumar kom skroget attende til Noreg – etter ein imponerande bergingsaksjon.
Kravet om ein isbrytar
Heilt sidan Polarinstituttets fyrste direktør Adolf Hoel saman med polfarar Otto Sverdrup tok eit initiativ om ein norsk isbrytar i 1922, har det vore eit jamt krav om at Noreg må ta seg råd til å byggje ei skikkeleg polarskute. Lenge var det snakk om ein isbrytar som skulle tene fleire føremål: Han skulle forlenge sesongen på Svalbard og vere eit bergingsfartøy for selfangstflåten. Han skulle nyttast for å bryte opp Oslofjorden – dei gongene det vart naudsynt. I tillegg skulle han frakte forskarar nordover i drivisen og sørover til det norske kravområdet i Antarktis.
I 1948 løyvde stortinget fire millionar til ein slik båt. Året etter kom ein ny million. Men i 1950 vart løyvinga trekt attende for å spare pengar på statsbudsjettet. Og planane kom aldri lenger enn til teiknebordet – til stadig frustrasjon for alle som meinte det var ein skandale at polarnasjonen Noreg ikkje hadde ein isbrytar. Og så flautt, vart det sagt: svenskane, danskane og finlendarane hadde isbrytarar. Og britane – for ikkje å snakke om russarane som hadde pløgd rundt i Polhavet sidan 1920-åra. Frå ishavsbyane Tromsø og Ålesund kunne ein høyre ropa om at landets politikarar ikkje prioriterte tryggleiken til fangstfolka og befolkninga på Svalbard; polarforskarar fortvilte over at dei ikkje kunne følgje med i internasjonaliseringa av Arktis; og polarstrategane var redde Noreg ikkje klarte å handheve suverenitetskrava sine utan ein isbrytar.
I 1963 fekk Bergingsselskapet ein liten isbrytar som skulle nyttast for å halde Oslofjorden og sørlandskysten opne om vintrane. Sjølv om «Herkules» ikkje var særleg eigna for polarområda, bidrog han til at isbrytarkravet stilna noko. Samstundes levde draumen om eit isgåande forskingsfartøy.
Tidlegare fangstskuter
Det hjelpte godt då staten overtok fiske- og selfangstskuta «Lance» i 1981 og bygde henne om til eit forskingsskip som teknisk var heilt på høgda for tida si. Det var Sjøkartverket som først eigde «Lance», før skipet i 1994 vart teken over av Norsk Polarinstitutt. I 1992 fekk Universitetet i Tromsø sitt polare forskingsfartøy, som i dag heiter «Helmer Hansen». Denne skuta vart opphavleg bygd som ein isforsterka fisketrålar.
Trass i «Lance» og «Helmer Hansen», som båe vart bygde for polar primærnæring, kan me altså hevde at «Kronprins Håkon» er den tredje skuta i kongerikets historie som er bygd med hovudmål å drive forsking i polarisen.
Så er spørsmålet: Kan me ut frå dette konkludere med at det er oppsiktsvekkjande at det i polarnasjonen Noreg måtte gå hundre år frå «Maud» til oldebarnet «Kronprins Håkon»? Ja, har mange sagt. Og det er gode grunnar for å stemme i ein slik konklusjon. Men det er også mogleg å sjå det annleis. Kva om me ser på «Fram» og «Maud» som unntaka – og ikkje normalen – i den polare forskingshistoria vår?
Ein ung polarnasjon
Me liker kanskje å tru det, men det har ikkje alltid vore oppfatta som det mest naturlege i verda at nordmenn skal vere polarforskarar. Så seint som i 1870-åra argumenterte landets leiande vitskapsmenn imot at Noreg skulle drive med den svært dyre høgarktiske utforskinga. Dette var ei oppgåve som dei rike nasjonane måtte ta ansvar for, skreiv Henrik Mohn og G.O. Sars då dei sjølve skulle utforske Norskehavet og delar av Barentshavet.
Men då Nansen hadde kryssa Grønland i 1888, eksploderte den norske interessa for polare kappløp: «Der synes aldrig at have hændt større Ting i Norge, end at Nansen og Kamerater virkelig kom hjem igjen», skreiv ein syrleg Knut Hamsun: «Sexti Tusind Mennesker modtog dem paa Bryggen, femti Tusind fulgte dem til hotellet, ti Tusind raabte niti Tusind Hurra, en gammel pensioneret Oberst fra Kampen skreg sig simpelthen i hjel paa Stedet.» Hamsun frykta ei ny tidsrekning etter Nansen, og han klaga over at det hadde vorte meiningslaust å lese aviser, sidan dei flaut over av skåltalar og gledesscener berre fordi seks vaksne menn hadde gått ein sportstur over Grønlandsisen: «I det hele har Nordmændene nu fremvist Billedet af et Folk i Henrykkelse; vi har i to Uger saa at sige været Bergensere allesammen.»
Hamsuns åtvaring hjelpte lite. Nordmenn kom til å juble – og fekk mykje å juble for – då dei neste store ekspedisjonane, leia av Nansen, Sverdrup og Amundsen, drog nordover og sørover for å delta i dei polare kappløpa. Dette var publikumsvennleg, heroisk vitskap.
Men då polane var overvunne og passasjane segla gjennom, forsvann mykje av merksemda. For det er eingong slik at korkje havstraumar, brefrontar eller isbjørnvandring har skapt same begeistring som sensasjonelle erobringar og geografiske rekordar. Eller som professor i geologi W.C. Brøgger presist uttrykte det då Nansen kom attende frå Grønland: «Af alle disse tusender, som vifted fra voldene paa Akershus, som brød politirækken inde i gaderne og stormed frem til hans vogn, – hvor mange af dem tænkte i dette øieblik paa videnskaben?»
Fangstflåten og forskinga
Så der sat ein, i den relativt unge polarnasjonen Noreg i 1920-åra. «Maud» var seld. Dei store polarheltane falne ifrå. Viljen til å finansiere nye skuter for å utforske Arktis og Antarktis var borte. Samstundes klarte Noreg å oppretthalde ein viss grad av systematisk utforsking av polarområda. Korleis?
Noreg hadde ein ressurs som ingen andre hadde: ei sterk og levande ishavsnæring. Landet har aldri vore utan ishavsskuter, sjølv om ein lenge mangla det store forskingsskipet. Det er den norske selfangstflåten som har halde den norske polarforskinga flytande. Bokstaveleg talt. I tiår etter tiår har ishavsskipperar ført Norsk Polarinstitutt og polarforskarar til Svalbard og Grønland. Det var Guttorm Jacobsen frå Tromsø med «Norsel» som klarte å få den legendariske norsk-svensk-britiske ekspedisjonen i land i Antarktis i 1948 – og som ikkje minst klarte å hente dei heim to år seinare. Som han sjølv forklarte: «Jeg har brakt dem inn på den helvetes plassen. Jeg må se til å få dem frelst ut igjen også.» Og det var kapteinane Bernt Brandal, Henrik Marø og John Jacobsen som fekk «Norway Station»-ekspedisjonen fram og attende til Antarktis i 1950-åra med skutene «Polarbjørn» og «Polarsirkel».
Heilt fram til «Lance» i 1980-åra var dette den norske polare logistikken. Han var rimeleg og effektiv, og han sytte samstundes for ei kunnskapsoverføring frå fangstnæringa til forskarar – ein lærdomsprosess som har vore særs viktig i oppbygginga av norsk polarlogistikk frå 1800-talet og fram til våre dagar.
Krav om nytt skip
Rundt tusenårsskiftet kom det nye ynske om eit større og betre polart forskingsskip. Krava og vonene var store – det same var kreativiteten for korleis ein kunne få til eit statleg spleiselag. Det er nok mange som skal ha æra for at Jens Stoltenberg i 2009 omsider kunne fortelje at Noreg skulle nytte pengar på å byggje eit slikt fartøy – mellom anna hadde to tidlegare direktørar ved Norsk Polarinstitutt sytt for at det gamle kravet om eit polart forskingsskip aldri vart lagt på is.
Så kan ein spørje: Er det naturleg å trekkje linene attende til «Maud» og «Fram» når forskingsmiljøa no feirar det nye skipet?
Sjølv om me kan tilleggje styresmaktene fleire motiv for kvifor dei ynskjer at Noreg skal ha eit fartøy i Arktis og Antarktis, skal ikkje «Kronprins Haakon» ut og finne nytt land. Tida for den heroiske polarvitskapen er nok over – så båten kjem ikkje til å få same merksemd som til dømes «Fram» fekk då skuta kom attende frå Polhavet i 1896. Då tromsøværingane fekk telegram om at «Fram» hadde kome til Skjervøy, snudde dei sørgåande hurtigrute, fylte henne med 600 passasjerar og Avholdsforeningens Musikkorps og sende henne nordover for å ta imot polarheltane med jubel og hornmusikk.
Like fullt skal «Kronprins Haakon» vere med i det same store arbeidet som også «Maud» og «Fram» var ein del av – eit arbeid som har gått føre seg i hundrevis av år: kartlegging av polarområda. I Nord i tåkeheimen spurde Nansen kva ein hadde oppnådd etter tallause ferder mot nord. Og han svara: «Frem til rigdom fandt menneskene sjelden, til de Lykkelige Øer aldrig; men kundskap vandt vi altid.» Og denne kunnskapssamlinga var langt ifrå over: «Så længe menneskeøie følger nordlysjaget over tause sneland, så længe mennesketanke søker fjerne kloder i det endeløse rum, så længe vil det ukjendtes eventyr føre menneskeånden fremad og opad.»
I staden for å vere mest oppteken av at den nye skuta inngår i ein stolt tradisjon attende til «Fram» og «Maud», bør ein kanskje heller finne inspirasjon hjå Nansen om kva som driv dagens forskarar om bord på «Kronprins Haakon» ut i isen. Då Roald Amundsen presenterte sin plan for Polhavet, tok Nansen ordet og fortalde om vitelystas urokkelege makt over forskarsinnet: «Frem for alt giver den os ikke fred, før vi kjender den planet, vi bor på, fra havets største dyb til atmosfærens høieste lag. Den drev os ind i urskogens pestfyldte sumper og op på isen under polen.»
Harald Dag Jølle
Harald Dag Jølle er historikar
ved Norsk Polarinstitutt.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Det var ein sur nordavind med yr i lufta då prinsesse Ingrid Alexandra sleppte ein isklump mot skutesida og ynskte båten som har fått namn etter far hennar, lykke til på alle verdas hav. Og det var inga kvardagsleg hending i polar- og sjøfartsnasjonen Noreg dei frammøtte på kaia i Tromsø tok del i. Faktisk har det berre skjedd to gonger tidlegare at ei polar forskingsskute har vorte døypt her i landet.
Første gong var i Larvik 26. oktober 1892, då Colin Archer sjøsette Fridtjof Nansens «Fram». Då var det kona til Nansen, Eva, som var gudmor. «Fram» fekk, som me veit, eit stolt liv. Med Nansen i Polhavet og med Roald Amundsen mot Sørpolen vart ho den skuta som hadde vore lengst både nord og sør på planeten. I tillegg førte Otto Sverdrup «Fram» til nytt land i Nord-Canada.
Men tre lange polarekspedisjonar hadde tatt på, og då Amundsen skulle nordover i Polhavet i 1918, hadde han bygd ei ny skute, «Maud» – sjøsett og døypt 7. juni 1917 i Asker. Det var Amundsen sjølv som stod for dåpen: «Det er ikke for at håne den ædle druesaft, jeg døber dig med is,», sa Amundsen, «men til isen er du gjort, i isen skal du tilbringe någen af dine bedste aar, i isen skal du udføre din gjerning.» Det fekk han rett i. Etter ein sjuårig ekspedisjon i Polhavet gjekk «Maud» som fraktskute i Nord-Amerika, før ho etter kvart sokk og vart liggjande under isfylt vatn i 85 år. I sumar kom skroget attende til Noreg – etter ein imponerande bergingsaksjon.
Kravet om ein isbrytar
Heilt sidan Polarinstituttets fyrste direktør Adolf Hoel saman med polfarar Otto Sverdrup tok eit initiativ om ein norsk isbrytar i 1922, har det vore eit jamt krav om at Noreg må ta seg råd til å byggje ei skikkeleg polarskute. Lenge var det snakk om ein isbrytar som skulle tene fleire føremål: Han skulle forlenge sesongen på Svalbard og vere eit bergingsfartøy for selfangstflåten. Han skulle nyttast for å bryte opp Oslofjorden – dei gongene det vart naudsynt. I tillegg skulle han frakte forskarar nordover i drivisen og sørover til det norske kravområdet i Antarktis.
I 1948 løyvde stortinget fire millionar til ein slik båt. Året etter kom ein ny million. Men i 1950 vart løyvinga trekt attende for å spare pengar på statsbudsjettet. Og planane kom aldri lenger enn til teiknebordet – til stadig frustrasjon for alle som meinte det var ein skandale at polarnasjonen Noreg ikkje hadde ein isbrytar. Og så flautt, vart det sagt: svenskane, danskane og finlendarane hadde isbrytarar. Og britane – for ikkje å snakke om russarane som hadde pløgd rundt i Polhavet sidan 1920-åra. Frå ishavsbyane Tromsø og Ålesund kunne ein høyre ropa om at landets politikarar ikkje prioriterte tryggleiken til fangstfolka og befolkninga på Svalbard; polarforskarar fortvilte over at dei ikkje kunne følgje med i internasjonaliseringa av Arktis; og polarstrategane var redde Noreg ikkje klarte å handheve suverenitetskrava sine utan ein isbrytar.
I 1963 fekk Bergingsselskapet ein liten isbrytar som skulle nyttast for å halde Oslofjorden og sørlandskysten opne om vintrane. Sjølv om «Herkules» ikkje var særleg eigna for polarområda, bidrog han til at isbrytarkravet stilna noko. Samstundes levde draumen om eit isgåande forskingsfartøy.
Tidlegare fangstskuter
Det hjelpte godt då staten overtok fiske- og selfangstskuta «Lance» i 1981 og bygde henne om til eit forskingsskip som teknisk var heilt på høgda for tida si. Det var Sjøkartverket som først eigde «Lance», før skipet i 1994 vart teken over av Norsk Polarinstitutt. I 1992 fekk Universitetet i Tromsø sitt polare forskingsfartøy, som i dag heiter «Helmer Hansen». Denne skuta vart opphavleg bygd som ein isforsterka fisketrålar.
Trass i «Lance» og «Helmer Hansen», som båe vart bygde for polar primærnæring, kan me altså hevde at «Kronprins Håkon» er den tredje skuta i kongerikets historie som er bygd med hovudmål å drive forsking i polarisen.
Så er spørsmålet: Kan me ut frå dette konkludere med at det er oppsiktsvekkjande at det i polarnasjonen Noreg måtte gå hundre år frå «Maud» til oldebarnet «Kronprins Håkon»? Ja, har mange sagt. Og det er gode grunnar for å stemme i ein slik konklusjon. Men det er også mogleg å sjå det annleis. Kva om me ser på «Fram» og «Maud» som unntaka – og ikkje normalen – i den polare forskingshistoria vår?
Ein ung polarnasjon
Me liker kanskje å tru det, men det har ikkje alltid vore oppfatta som det mest naturlege i verda at nordmenn skal vere polarforskarar. Så seint som i 1870-åra argumenterte landets leiande vitskapsmenn imot at Noreg skulle drive med den svært dyre høgarktiske utforskinga. Dette var ei oppgåve som dei rike nasjonane måtte ta ansvar for, skreiv Henrik Mohn og G.O. Sars då dei sjølve skulle utforske Norskehavet og delar av Barentshavet.
Men då Nansen hadde kryssa Grønland i 1888, eksploderte den norske interessa for polare kappløp: «Der synes aldrig at have hændt større Ting i Norge, end at Nansen og Kamerater virkelig kom hjem igjen», skreiv ein syrleg Knut Hamsun: «Sexti Tusind Mennesker modtog dem paa Bryggen, femti Tusind fulgte dem til hotellet, ti Tusind raabte niti Tusind Hurra, en gammel pensioneret Oberst fra Kampen skreg sig simpelthen i hjel paa Stedet.» Hamsun frykta ei ny tidsrekning etter Nansen, og han klaga over at det hadde vorte meiningslaust å lese aviser, sidan dei flaut over av skåltalar og gledesscener berre fordi seks vaksne menn hadde gått ein sportstur over Grønlandsisen: «I det hele har Nordmændene nu fremvist Billedet af et Folk i Henrykkelse; vi har i to Uger saa at sige været Bergensere allesammen.»
Hamsuns åtvaring hjelpte lite. Nordmenn kom til å juble – og fekk mykje å juble for – då dei neste store ekspedisjonane, leia av Nansen, Sverdrup og Amundsen, drog nordover og sørover for å delta i dei polare kappløpa. Dette var publikumsvennleg, heroisk vitskap.
Men då polane var overvunne og passasjane segla gjennom, forsvann mykje av merksemda. For det er eingong slik at korkje havstraumar, brefrontar eller isbjørnvandring har skapt same begeistring som sensasjonelle erobringar og geografiske rekordar. Eller som professor i geologi W.C. Brøgger presist uttrykte det då Nansen kom attende frå Grønland: «Af alle disse tusender, som vifted fra voldene paa Akershus, som brød politirækken inde i gaderne og stormed frem til hans vogn, – hvor mange af dem tænkte i dette øieblik paa videnskaben?»
Fangstflåten og forskinga
Så der sat ein, i den relativt unge polarnasjonen Noreg i 1920-åra. «Maud» var seld. Dei store polarheltane falne ifrå. Viljen til å finansiere nye skuter for å utforske Arktis og Antarktis var borte. Samstundes klarte Noreg å oppretthalde ein viss grad av systematisk utforsking av polarområda. Korleis?
Noreg hadde ein ressurs som ingen andre hadde: ei sterk og levande ishavsnæring. Landet har aldri vore utan ishavsskuter, sjølv om ein lenge mangla det store forskingsskipet. Det er den norske selfangstflåten som har halde den norske polarforskinga flytande. Bokstaveleg talt. I tiår etter tiår har ishavsskipperar ført Norsk Polarinstitutt og polarforskarar til Svalbard og Grønland. Det var Guttorm Jacobsen frå Tromsø med «Norsel» som klarte å få den legendariske norsk-svensk-britiske ekspedisjonen i land i Antarktis i 1948 – og som ikkje minst klarte å hente dei heim to år seinare. Som han sjølv forklarte: «Jeg har brakt dem inn på den helvetes plassen. Jeg må se til å få dem frelst ut igjen også.» Og det var kapteinane Bernt Brandal, Henrik Marø og John Jacobsen som fekk «Norway Station»-ekspedisjonen fram og attende til Antarktis i 1950-åra med skutene «Polarbjørn» og «Polarsirkel».
Heilt fram til «Lance» i 1980-åra var dette den norske polare logistikken. Han var rimeleg og effektiv, og han sytte samstundes for ei kunnskapsoverføring frå fangstnæringa til forskarar – ein lærdomsprosess som har vore særs viktig i oppbygginga av norsk polarlogistikk frå 1800-talet og fram til våre dagar.
Krav om nytt skip
Rundt tusenårsskiftet kom det nye ynske om eit større og betre polart forskingsskip. Krava og vonene var store – det same var kreativiteten for korleis ein kunne få til eit statleg spleiselag. Det er nok mange som skal ha æra for at Jens Stoltenberg i 2009 omsider kunne fortelje at Noreg skulle nytte pengar på å byggje eit slikt fartøy – mellom anna hadde to tidlegare direktørar ved Norsk Polarinstitutt sytt for at det gamle kravet om eit polart forskingsskip aldri vart lagt på is.
Så kan ein spørje: Er det naturleg å trekkje linene attende til «Maud» og «Fram» når forskingsmiljøa no feirar det nye skipet?
Sjølv om me kan tilleggje styresmaktene fleire motiv for kvifor dei ynskjer at Noreg skal ha eit fartøy i Arktis og Antarktis, skal ikkje «Kronprins Haakon» ut og finne nytt land. Tida for den heroiske polarvitskapen er nok over – så båten kjem ikkje til å få same merksemd som til dømes «Fram» fekk då skuta kom attende frå Polhavet i 1896. Då tromsøværingane fekk telegram om at «Fram» hadde kome til Skjervøy, snudde dei sørgåande hurtigrute, fylte henne med 600 passasjerar og Avholdsforeningens Musikkorps og sende henne nordover for å ta imot polarheltane med jubel og hornmusikk.
Like fullt skal «Kronprins Haakon» vere med i det same store arbeidet som også «Maud» og «Fram» var ein del av – eit arbeid som har gått føre seg i hundrevis av år: kartlegging av polarområda. I Nord i tåkeheimen spurde Nansen kva ein hadde oppnådd etter tallause ferder mot nord. Og han svara: «Frem til rigdom fandt menneskene sjelden, til de Lykkelige Øer aldrig; men kundskap vandt vi altid.» Og denne kunnskapssamlinga var langt ifrå over: «Så længe menneskeøie følger nordlysjaget over tause sneland, så længe mennesketanke søker fjerne kloder i det endeløse rum, så længe vil det ukjendtes eventyr føre menneskeånden fremad og opad.»
I staden for å vere mest oppteken av at den nye skuta inngår i ein stolt tradisjon attende til «Fram» og «Maud», bør ein kanskje heller finne inspirasjon hjå Nansen om kva som driv dagens forskarar om bord på «Kronprins Haakon» ut i isen. Då Roald Amundsen presenterte sin plan for Polhavet, tok Nansen ordet og fortalde om vitelystas urokkelege makt over forskarsinnet: «Frem for alt giver den os ikke fred, før vi kjender den planet, vi bor på, fra havets største dyb til atmosfærens høieste lag. Den drev os ind i urskogens pestfyldte sumper og op på isen under polen.»
Harald Dag Jølle
Harald Dag Jølle er historikar
ved Norsk Polarinstitutt.
«Af alle disse tusender, som vifted fra voldene paa Akershus, som brød politirækken inde i gaderne og stormed frem til hans vogn, – hvor mange af dem tænkte i dette øieblik paa videnskaben?»
W.C. Brøgger
Fleire artiklar
Dei fleste som satsar på eigen solkraftproduksjon, vil gjerne tru at dei bidreg til reduserte utslepp av klimagassar.
Foto: Frank May / NTB
Solkraftproduksjon: «Dei fleste vil vel gjerne tru at dei bidreg til reduserte utslepp av klimagass.»
Ane Barmen er utdanna skodespelar og musikkvitar. Ho har tidlegare skrive to romanar.
Foto: Maria Olivia Rivedal
Ane Barmen skriv med snert og humor og ein bit alvor om sånt som skjer seg.
Teikning: May Linn Clement
Oppbretta brok i bratta
«Å bretta er i grunnen ‘å gjera bratt’, og i norrønt hadde bretta just tydinga ‘reisa opp, reisa seg’.»
Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.
Foto: Nina Djæff
Eit sandkorn i maskineriet
Ole Paus skriv mest om slektsbakgrunn og mindre om artistkarrieren i sjølvbiografien sin, men det forklarar likevel mennesket Ole Paus.
Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.
Foto: Frederik Ringnes / NTB
Husforsikring i hardt vêr
Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?