JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

EssayFeature

Tovarisjtsj!

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen

Foto: Juerg Vollmer

Foto: Juerg Vollmer

5217
20200529

Raudbeter

Det er ikkje berre hendene dine som blir farga kraftig raude av raudbetar. I viktoriatida brukte dei raudbetar til å gi kvinnehår ein kledeleg raudfarge. Fargestoffet betanin, som er utvunne av raudbetar, blir nytta industrielt til å farge blant anna tomatpuré, sausar, sukkertøy, frukostblandingar, iskrem, syltetøy og gelé.

I gresk og romersk mytologi la Afrodite/Venus dei romantiske kreftene sine i raudbeten. Det er truleg derfor du finn raudbetar avbilda i dei erotiske måleria som er gravne fram frå støvet i Pompeii. Opphavleg dyrka ein raudbeten for å ete berre blada, mens sjølve rota blei nytta som medisin. Verdas mest kjende kvakksalvar, Hippokrates, meinte at raudbeten reinska blodet og ordna opp med magevonde.

Dei utgamle grekarane trudde jo på Hippokrates og nytta raudbetar som medisin mot ei rad sjukdomar og plager: hovudverk, forstopping, tannverk, sår og hudproblem. Raudbeten var så høgt akta at han også vart gitt som offer til guden Apollo, ein megakjendis på den tida. Tidlege assyriske tekstar tyder på at raudbeten fanst i Babylons hengande hagar, 800 år før Kvitekrist.

Kjelder: factretriever.com

5217
20200529

Raudbeter

Det er ikkje berre hendene dine som blir farga kraftig raude av raudbetar. I viktoriatida brukte dei raudbetar til å gi kvinnehår ein kledeleg raudfarge. Fargestoffet betanin, som er utvunne av raudbetar, blir nytta industrielt til å farge blant anna tomatpuré, sausar, sukkertøy, frukostblandingar, iskrem, syltetøy og gelé.

I gresk og romersk mytologi la Afrodite/Venus dei romantiske kreftene sine i raudbeten. Det er truleg derfor du finn raudbetar avbilda i dei erotiske måleria som er gravne fram frå støvet i Pompeii. Opphavleg dyrka ein raudbeten for å ete berre blada, mens sjølve rota blei nytta som medisin. Verdas mest kjende kvakksalvar, Hippokrates, meinte at raudbeten reinska blodet og ordna opp med magevonde.

Dei utgamle grekarane trudde jo på Hippokrates og nytta raudbetar som medisin mot ei rad sjukdomar og plager: hovudverk, forstopping, tannverk, sår og hudproblem. Raudbeten var så høgt akta at han også vart gitt som offer til guden Apollo, ein megakjendis på den tida. Tidlege assyriske tekstar tyder på at raudbeten fanst i Babylons hengande hagar, 800 år før Kvitekrist.

Kjelder: factretriever.com

I det orwellske året 1984 fall vi for ein reiseannonse frå Intourist, den godkjende måten å komme inn i Sovjetunionen på for turistar og andre dødelege. Turen varte i to veker og gjekk til Leningrad, Moskva og Jalta på Krim. Det var eit fint høve til å undersøke om George hadde rett, og drysse nokre dollar på kamerat Napoleon og det hardt prøvde sovjetiske folket. Leningrad blei ei eventyrleg overrasking med sine bruer, kanalar og godt bevarte italienske arkitektur. Glansen frå gamle dagars tsarvelde var så visuelt imponerande at det liksom ikkje gjorde noko at hotellet mangla vatn i kranene. Eit besøk i ein butikk fortalde oss korleis sovjetstaten ordna sysselsettinga: Ein leverte den ønskte vara ved ein disk, der ho blei pakka inn og påført pris. Så vidare til neste disk der ho skulle betalast. Ved utgangen måtte vi vise kvitteringa til ein tredje tilsett og få ho stempla. Alle skal med.

Sidan dette er ei matspalte, skal vi snakke om serveringa: buffear der halve hardkokte egg og noko som likna på limfjordkaviar, var det vanlegaste. Då vi kom til Moskva, blei vi innlosjerte på det kolossale Hotel Rossija: 5000 rom, ved Den raude plassen. Der blei vi presenterte for same menyen, men klarte å snike oss unna KGB-agentane og leite opp ein usbekisk restaurant i ei bakgate. Det var noko anna, ja! Flott spekemat i alle slags vedunderlege fasongar blei det beste kulinariske minnet vi tok med oss heim. Besøket i Kremls enorme rustkammer, fylt med overdådige gåver til herskarane gjennom tidene, overtydde oss om at revolten frå massane i 1917 var uunngåeleg.

I Jalta, med sitt subtropiske klima, blei vi slått av det same: Dei gullpryda slotta og eigedomane til dei rike var blitt ferie-
heim for arbeidarar, noko vi såg på som heilt rett. No har rikingane sjølvsagt flytta inn igjen.

Vi budde i eit nennsamt renovert kaksehotell ved havet, og hadde vår eiga dollarstrand med rikeleg plass, private solsenger og gjerde rundt. På den andre sida av det høge gjerdet var arbeidarfamiliane frå Murmansk så tettpakka på badestranda at dei måtte stå og sole seg. Det var som ein vegg av folk. Sjølv kunne vi rusle to meter og få servert pizza, imperialistisk brus og Marlboro-sigarettar. Skamkjensla blei påtrengande. Og maten? Om no hotellet var vakkert, så var serveringa eit kapittel for seg. Då vi fekk høyre at vi kunne tinge fisk eller kjøtt, blei vi opprømte og tok ein av kvar. Då maten kom på bordet, måtte kelneren peike ut kva som var fisk, og kva som var kjøtt. Dei to brune kladeisane kunne ikkje identifiserast på anna vis.

Vår konklusjon blei at kamerat Napoleon heilt sikkert åt betre enn vi, og vi trur neppe oligarkane og ny-tsaren Putin sit i sine enorme palass og gomlar hardkokte egg med juksekaviar.

Sidan vi var på Krim, passar det å minne om denne klassiske ukrainske raudbetsuppa, borsjtsj (ti personar): Kok kraft på eit kilo oksebog eller høgrygg i store bitar, eit halvt kilo oksehalar, ei skei heil koriander, ei halv skei heil pepar og to laurbærblad. Fyll på vatn til det dekker, og la det surre med lokket halvt på i 2–4 timar. Halvvegs i koketida legg du i tre vaska, uskrelte raudbetar. Ta dei ut når dei er møre. Sil krafta og set kjøttet til side. Skjer ein lauk, eit kålhovud og 200 gram sopp tynt. Rasp to gulrøter grovt og skjer to potetar i stavar. Knus fem kvitlauksfedd. Steik gulrot og lauk i litt olje til det er mjukt, og ha i kvitlauken. Same prosedyre med potetene og soppen, fem minutt mens du rører. No har du i kålen og mjuknar han. Tilset ein liten boks tomatpuré, litt sukker, salt og nykverna pepar. Riv kjøttet og ha det i, hald fram med krafta til det dekker eller meir, og la det surre ein halvtime. Smak til. Rør inn ferskhakka dill og dei skrelte og grovraspa raudbetane (hugs hanskar, elles har du raude hender til jonsok!). Server med ein god klatt rømme og meir dill.

Det er litt jobb med denne suppa, men arbeidet adlar mannen. Det sa sikkert Lenin òg. La det vere ei hyllest til det hardt arbeidande sovjetiske folket, og server ein iskald vodkashot eller tre. Za zdarovje! Leve Ukraina.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

I det orwellske året 1984 fall vi for ein reiseannonse frå Intourist, den godkjende måten å komme inn i Sovjetunionen på for turistar og andre dødelege. Turen varte i to veker og gjekk til Leningrad, Moskva og Jalta på Krim. Det var eit fint høve til å undersøke om George hadde rett, og drysse nokre dollar på kamerat Napoleon og det hardt prøvde sovjetiske folket. Leningrad blei ei eventyrleg overrasking med sine bruer, kanalar og godt bevarte italienske arkitektur. Glansen frå gamle dagars tsarvelde var så visuelt imponerande at det liksom ikkje gjorde noko at hotellet mangla vatn i kranene. Eit besøk i ein butikk fortalde oss korleis sovjetstaten ordna sysselsettinga: Ein leverte den ønskte vara ved ein disk, der ho blei pakka inn og påført pris. Så vidare til neste disk der ho skulle betalast. Ved utgangen måtte vi vise kvitteringa til ein tredje tilsett og få ho stempla. Alle skal med.

Sidan dette er ei matspalte, skal vi snakke om serveringa: buffear der halve hardkokte egg og noko som likna på limfjordkaviar, var det vanlegaste. Då vi kom til Moskva, blei vi innlosjerte på det kolossale Hotel Rossija: 5000 rom, ved Den raude plassen. Der blei vi presenterte for same menyen, men klarte å snike oss unna KGB-agentane og leite opp ein usbekisk restaurant i ei bakgate. Det var noko anna, ja! Flott spekemat i alle slags vedunderlege fasongar blei det beste kulinariske minnet vi tok med oss heim. Besøket i Kremls enorme rustkammer, fylt med overdådige gåver til herskarane gjennom tidene, overtydde oss om at revolten frå massane i 1917 var uunngåeleg.

I Jalta, med sitt subtropiske klima, blei vi slått av det same: Dei gullpryda slotta og eigedomane til dei rike var blitt ferie-
heim for arbeidarar, noko vi såg på som heilt rett. No har rikingane sjølvsagt flytta inn igjen.

Vi budde i eit nennsamt renovert kaksehotell ved havet, og hadde vår eiga dollarstrand med rikeleg plass, private solsenger og gjerde rundt. På den andre sida av det høge gjerdet var arbeidarfamiliane frå Murmansk så tettpakka på badestranda at dei måtte stå og sole seg. Det var som ein vegg av folk. Sjølv kunne vi rusle to meter og få servert pizza, imperialistisk brus og Marlboro-sigarettar. Skamkjensla blei påtrengande. Og maten? Om no hotellet var vakkert, så var serveringa eit kapittel for seg. Då vi fekk høyre at vi kunne tinge fisk eller kjøtt, blei vi opprømte og tok ein av kvar. Då maten kom på bordet, måtte kelneren peike ut kva som var fisk, og kva som var kjøtt. Dei to brune kladeisane kunne ikkje identifiserast på anna vis.

Vår konklusjon blei at kamerat Napoleon heilt sikkert åt betre enn vi, og vi trur neppe oligarkane og ny-tsaren Putin sit i sine enorme palass og gomlar hardkokte egg med juksekaviar.

Sidan vi var på Krim, passar det å minne om denne klassiske ukrainske raudbetsuppa, borsjtsj (ti personar): Kok kraft på eit kilo oksebog eller høgrygg i store bitar, eit halvt kilo oksehalar, ei skei heil koriander, ei halv skei heil pepar og to laurbærblad. Fyll på vatn til det dekker, og la det surre med lokket halvt på i 2–4 timar. Halvvegs i koketida legg du i tre vaska, uskrelte raudbetar. Ta dei ut når dei er møre. Sil krafta og set kjøttet til side. Skjer ein lauk, eit kålhovud og 200 gram sopp tynt. Rasp to gulrøter grovt og skjer to potetar i stavar. Knus fem kvitlauksfedd. Steik gulrot og lauk i litt olje til det er mjukt, og ha i kvitlauken. Same prosedyre med potetene og soppen, fem minutt mens du rører. No har du i kålen og mjuknar han. Tilset ein liten boks tomatpuré, litt sukker, salt og nykverna pepar. Riv kjøttet og ha det i, hald fram med krafta til det dekker eller meir, og la det surre ein halvtime. Smak til. Rør inn ferskhakka dill og dei skrelte og grovraspa raudbetane (hugs hanskar, elles har du raude hender til jonsok!). Server med ein god klatt rømme og meir dill.

Det er litt jobb med denne suppa, men arbeidet adlar mannen. Det sa sikkert Lenin òg. La det vere ei hyllest til det hardt arbeidande sovjetiske folket, og server ein iskald vodkashot eller tre. Za zdarovje! Leve Ukraina.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Det blei teater av Brynjulf Jung Tjønns sterke og prislønte diktsamling.

Det blei teater av Brynjulf Jung Tjønns sterke og prislønte diktsamling.

Foto: Den Nationale Scene

Meldingar

Sterkt og poetisk om etnisk utanforskap

Ei enkel, framifrå framsyning om vondskapen som synest å ha bite seg fast i oss.

Jan H. Landro
Det blei teater av Brynjulf Jung Tjønns sterke og prislønte diktsamling.

Det blei teater av Brynjulf Jung Tjønns sterke og prislønte diktsamling.

Foto: Den Nationale Scene

Meldingar

Sterkt og poetisk om etnisk utanforskap

Ei enkel, framifrå framsyning om vondskapen som synest å ha bite seg fast i oss.

Jan H. Landro
Anna Fesun, «Guds moder», gjev «magisk hjelp» til hjelpelause og medvitslause ukrainarar – mot eit verdsleg vederlag.

Anna Fesun, «Guds moder», gjev «magisk hjelp» til hjelpelause og medvitslause ukrainarar – mot eit verdsleg vederlag.

KrigSamfunn

Krig og psyke

Det er vanskeleg å vite om den nye «sigersplanen» som president Zelenskyj nyleg varsla, er ein verkeleg sigersplan eller berre ein ny freistnad på å kurere tungsinn i det ukrainske samfunnet.

Andrej Kurkov
Anna Fesun, «Guds moder», gjev «magisk hjelp» til hjelpelause og medvitslause ukrainarar – mot eit verdsleg vederlag.

Anna Fesun, «Guds moder», gjev «magisk hjelp» til hjelpelause og medvitslause ukrainarar – mot eit verdsleg vederlag.

KrigSamfunn

Krig og psyke

Det er vanskeleg å vite om den nye «sigersplanen» som president Zelenskyj nyleg varsla, er ein verkeleg sigersplan eller berre ein ny freistnad på å kurere tungsinn i det ukrainske samfunnet.

Andrej Kurkov

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis