Essay
Tovarisjtsj!
Foto: Juerg Vollmer
I det orwellske året 1984 fall vi for ein reiseannonse frå Intourist, den godkjende måten å komme inn i Sovjetunionen på for turistar og andre dødelege. Turen varte i to veker og gjekk til Leningrad, Moskva og Jalta på Krim. Det var eit fint høve til å undersøke om George hadde rett, og drysse nokre dollar på kamerat Napoleon og det hardt prøvde sovjetiske folket. Leningrad blei ei eventyrleg overrasking med sine bruer, kanalar og godt bevarte italienske arkitektur. Glansen frå gamle dagars tsarvelde var så visuelt imponerande at det liksom ikkje gjorde noko at hotellet mangla vatn i kranene. Eit besøk i ein butikk fortalde oss korleis sovjetstaten ordna sysselsettinga: Ein leverte den ønskte vara ved ein disk, der ho blei pakka inn og påført pris. Så vidare til neste disk der ho skulle betalast. Ved utgangen måtte vi vise kvitteringa til ein tredje tilsett og få ho stempla. Alle skal med.
Sidan dette er ei matspalte, skal vi snakke om serveringa: buffear der halve hardkokte egg og noko som likna på limfjordkaviar, var det vanlegaste. Då vi kom til Moskva, blei vi innlosjerte på det kolossale Hotel Rossija: 5000 rom, ved Den raude plassen. Der blei vi presenterte for same menyen, men klarte å snike oss unna KGB-agentane og leite opp ein usbekisk restaurant i ei bakgate. Det var noko anna, ja! Flott spekemat i alle slags vedunderlege fasongar blei det beste kulinariske minnet vi tok med oss heim. Besøket i Kremls enorme rustkammer, fylt med overdådige gåver til herskarane gjennom tidene, overtydde oss om at revolten frå massane i 1917 var uunngåeleg.
I Jalta, med sitt subtropiske klima, blei vi slått av det same: Dei gullpryda slotta og eigedomane til dei rike var blitt ferie-
heim for arbeidarar, noko vi såg på som heilt rett. No har rikingane sjølvsagt flytta inn igjen.
Vi budde i eit nennsamt renovert kaksehotell ved havet, og hadde vår eiga dollarstrand med rikeleg plass, private solsenger og gjerde rundt. På den andre sida av det høge gjerdet var arbeidarfamiliane frå Murmansk så tettpakka på badestranda at dei måtte stå og sole seg. Det var som ein vegg av folk. Sjølv kunne vi rusle to meter og få servert pizza, imperialistisk brus og Marlboro-sigarettar. Skamkjensla blei påtrengande. Og maten? Om no hotellet var vakkert, så var serveringa eit kapittel for seg. Då vi fekk høyre at vi kunne tinge fisk eller kjøtt, blei vi opprømte og tok ein av kvar. Då maten kom på bordet, måtte kelneren peike ut kva som var fisk, og kva som var kjøtt. Dei to brune kladeisane kunne ikkje identifiserast på anna vis.
Vår konklusjon blei at kamerat Napoleon heilt sikkert åt betre enn vi, og vi trur neppe oligarkane og ny-tsaren Putin sit i sine enorme palass og gomlar hardkokte egg med juksekaviar.
Sidan vi var på Krim, passar det å minne om denne klassiske ukrainske raudbetsuppa, borsjtsj (ti personar): Kok kraft på eit kilo oksebog eller høgrygg i store bitar, eit halvt kilo oksehalar, ei skei heil koriander, ei halv skei heil pepar og to laurbærblad. Fyll på vatn til det dekker, og la det surre med lokket halvt på i 2–4 timar. Halvvegs i koketida legg du i tre vaska, uskrelte raudbetar. Ta dei ut når dei er møre. Sil krafta og set kjøttet til side. Skjer ein lauk, eit kålhovud og 200 gram sopp tynt. Rasp to gulrøter grovt og skjer to potetar i stavar. Knus fem kvitlauksfedd. Steik gulrot og lauk i litt olje til det er mjukt, og ha i kvitlauken. Same prosedyre med potetene og soppen, fem minutt mens du rører. No har du i kålen og mjuknar han. Tilset ein liten boks tomatpuré, litt sukker, salt og nykverna pepar. Riv kjøttet og ha det i, hald fram med krafta til det dekker eller meir, og la det surre ein halvtime. Smak til. Rør inn ferskhakka dill og dei skrelte og grovraspa raudbetane (hugs hanskar, elles har du raude hender til jonsok!). Server med ein god klatt rømme og meir dill.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
