Eg og ein god venn valde å leige Rundehuset på Obrestad fyr, det var om hausten, berre for å granske havet og granske Jærens topografi ved å stå med ryggen til sjøen og få medvindssveis, akkurat som dei gamle romarane hadde då dei var i medvindsbrisen og kunne vasse i rikdom, som Cæsar, inntil medvindsbrisen blei til fleire rasande dolkestøytar.

Det blæs heile tida på Obrestad fyr, og det okkar i sjølve fyret, berre det å stå inntil fyret, liksom i le for den alltid rastlause vinden, det er som om havvinden blæs tvers igjennom, og det å tru at noko kan stoppe vinden, då må ein tru ein gong til. Han er ikkje til å stoppe, berre å kaste eit blikk på sjøen, i den daglege vindtralten, så går det ei skute på sjøen, og vatnet krusar seg rundt baugen og vil opp i skuta, det blir lokka til å komme inn i skipet, det elskar å vere lokka og å komme seg opp i skuta, og vel inne er det frykteleg og totalt øydeleggjande.

Men inne er det lunt og fint i Runde-huset; to digre stover, fint kjøkken og tre soverom i andre etasje, dusj i kjellaren og mykje kunst på veggene, men til og med her er det vinden som nappar i vindaugskarmane, han vil inn, som om han berre ventar, og det er det han gjer, han ventar på å komme inn, og då veit vi kva som kjem til å skje.

Eller den andre vegen; då fyret var i teneste, for mange år sidan, og då tåka kom og fyret fekk tåkeluren til å larme, den som blei kalla «stuten på Obrestad», han gjekk på straum og hadde eit kraftig lydnivå, står det å lese i fyrets annalar, slik at det ville skremme livskiten av ein liten gut, som det gjorde òg, all den stund den kameraten eg er her med, bondefotografen, høyrde stuten på Obrestad som ein liten gut, og han hugsar det enno som vaksen kar.

I same augeblink eg går ut døra til Rundehuset, høyrer eg havet; vinden har stilna og det er berre havet som vaskar seg mot land, det er små bølgjer som slår mot stranda, eg går mot havet og ser at det er heilt kvitt der bølgjene slår inn mot ei storsteinete strand. Rundt Obrestad fyr, på dei jærske jorda, er det mykje stein, liksom isen la dei frå seg før han dukka ned i havet og sokk vekk.

Vi går Kongevegen frå Hå Gamle Prestegard, garden som no er eit galleri, og som driv Obrestad fyr, er synleg frå fyret, og vi går bilvegen ned frå fyret og tek Kongevegen tilbake; for å sjå meir på sjøen. Begge ønskjer seg ein hard og pågåande hauststorm, men han lèt vente på seg, vi går forbi hårete og småhorna vêrar; dei er sky og flyttar på seg, men dei blir ståande, og alle stirar på oss; to gamle gubbar og ein hund; det er Rask, bikkja til bondefotografen. Kongevegen er full av steinar, gjørme og sauemøkk, vi går forbi restar av tyske kanonfort; nærare fyret er det meir av dei tyske ruinane.

Under krigen var det 115 tyske soldatar på fyret, og ein av dei har måla to bilete i kjellaren; rett på veggen med dato og signatur; to lettkledde damer, den eine svært nordisk og den andre veldig mykje à la Honolulu; det er ikkje stor kunst, det er ein amatør som har boltra seg i kjellaren på fyret, medan dei venta på britane med store og grove kanonar.

Fyret blei bygd i 1873 og automatisert i 1982, og frå 1991 var det utan mannskap; i ein mellometasje, i etasjen under er det fleire maskiner for å få fyr på fyret og for å fyre opp oksen, ligg tåkeluren. Stuten er om lag fem meter lang og ser ut som ein stor oljetank som tek ca. 15.000 liter, og då han var i bruk, måtte det ha vore med eit forferdeleg brøl, liksom han, altså før han blei kastrert, lokka på dei gamle dinosaurane.

Vi bur i Rundehuset, og det var bustaden til fyrbetjentane frå 1949, i alt har det vore tolv fyrmeistrar på Obrestad fyr og elleve betjentar; hauststormen kjem ikkje, men vi gjev oss ikkje, vi ventar og går tur til prestegarden, køyrer bil til Nærbø og Bryne; kyrkja i Nærbø blir også kalla Jærkatedralen; der har Gunnar Torvund, som var frå Jæren, laga ei fantastisk altartavle og ved sida av står det eit nytt orgel bygd av Br. Torkildsen Orgelbyggeri frå Levanger. Og den venlege kyrkjetenaren lèt oss komme inn i orgelhuset; du verda for eit stykke arbeid, mykje tre, og for eit pirkearbeid det må ha vore å få alle dei minimale og maksimale delane til å passe saman. Det var som den gjenoppståtte kastraten frå Obrestad fyr; døypt og omdanna til Agnus Dei, liksom den grove tåkeluren hadde blitt til eit kyrkjeorgel, berre forfina til det ukjennelege; det heiter jo at Herrens vegar er uransakelege.

I same slengen, medan vi venta på stormane, køyrde vi til ein vindmøllepark som var synleg frå vegen, og ikkje så langt frå Nærbø, altså i Hå. Vi køyrde opp ein strak veg og kom til ein port, og derifrå måtte vi gå, med bikkja i band spaserte vi mot eit stort bygg, så rett til ei av dei 32 vindmøllene; dei er digre, og eg og vennen min ville høyre på lyden av vengene, og det er litt av ein låt; det er ikkje akkurat noko som syng i graset, for å parafrasere ein tittel av Doris Lessing, det var som å høyre vinden som vi ventar på Obrestad fyr; han som begynner med lett bris og endar som stiv kuling og ein pågåande storm.

Så vi køyrer heim til fyret, og vi ser at det er framande på fyret, så vennen min seier «turistar», men dei er meteorologar som ser etter kor mykje regn som har falle den siste veka, for rundt på fyret er det mange måleapparat; frå tidleg på 1900-talet har det vore meteorologisk målestasjon her, og måler på sin måte vêret, og ikkje det å vere, men på ein måte er vêret og det å vere samanfallande, ettersom Obrestad fyr er fullt av vêr.

Frå Obrestad fyr ser eg dei 32 vindmøllene; det gjev meg ei kjensle av melankoli å sjå dei på avstand, men eg veit ikkje kvifor; dei langsamt dreiande vengene, tre på kvar av de 32 vindmøllene; ei vindmølle held liv i 400 hus, så kvifor blir eg melankolsk av å sjå dei på avstand, tenk det: ei vindmølle er nok til å gi straum til 400 hus.

Kva då med sommarhuset til Hulda og Arne Garborg på Knudaheio; det var sikkert ein kald stad i 20-åra og dei hadde blitt glade for å få straum frå ei vindmølle, vil eg tru, all den tid begge garborgane sikkert hadde lese Don Quijote. Knudaheio ligg svært avsides til på Undheim i Time kommune; på ei høgd med utsikt til den svært jærske topografien; goldt, trelaust, steinete, knudrete og flatt. Parkeringsplassen eit lite steinkast frå Knudaheio, er på endå ei høgd, og opp ei steintrapp kjem ein til ein skulptur av Arne Garborg, og det er eit kjempehovud av forfattaren, og det er Hugo Frank Watne som har laga han, og han blei sett opp i 2001 og heiter «All denne fagre utsyn», og sjølve skulpturen er om lag to meter høg, kan minne litt om steinskulpturane på Påskeøya, ikkje av utsjånad, men av formatet på hovudet, om ein kan tenkje seg resten av kroppen nedgraven og berre hovudet stikkande opp, stirrande mot Knudaheio og resten av jærlandskapet.

Så ein kveld tok det til å blåse, og bondefotografen og eg fekk øyra på stilkar, og eg gjekk bort til vindauget i stova for å opne det og høyre etter. Eg opna ein sprekk, og eg kunne høyre at det bles, og eg kunne høyre at sjøen var i siget, det peip inn i vindaugssprekken, og eg drøymde om at det skulle bli eit skikkeleg uvêr, men bondefotografen meinte at det var ikkje no det skulle ta av, men om nokre dagar, for han hadde vore på nettet og sett på yr.no.

Eg går ut for å kjenne etter; det blæs, men ikkje nok, eg står eit stykke frå Rundehuset, oppkalla etter den første til å bu her etter at tyskarane blei borte og krigen forsvann; alt forsvinn, det er vår arv som menneske, alt blir borte, og så slit vi med å ta det. Dermed blir Obrestad fyr noko som står imot, og som held fram med å stå imot¸ heile arbeidet med å restaurere Obrestad fyr handlar om å stå imot, og det er vakkert, i mine auge, som gammal gubbe.

Ole Robert Sunde

Ole Robert Sunde er forfattar og fast skribent i Dag og Tid.