Magnus Carlsen (28) har sett ein skammeleg rekord i klassisk sjakk: 21 parti på rad utan tap, men òg utan siger. Altså berre remisar. Dei tolv remisane i VM-kampen var ikkje berre «uflaks» når ein ser kva som skjedde før London (fem remisar på rad i Europacupen i oktober) – og no etter London (fire remisar på rad i turneringa i Nederland). Samstundes gjer Carlsen mykje rett, om ein ser på sjakktrekka og ikkje på resultata. Eg skal forklåra.

Eg tykkjer Carlsen spelar like godt som på sitt beste for 4–5 år sidan. Problemet er at motstandarane har lært; dei verjar seg med ein teknisk presisjon som var utenkjeleg før datamaskinane og Carlsen sjølv lærte verdseliten korleis ein spelar stabilt på ratingnivået 2800+. Bobby Fischer vann 20 parti på rad mot verdseliten i 1970–71, utan ein einaste remis. Det er den mest imponerande sigersrekkja i sjakkhistoria. Men dei beste den gongen var langt unna nivået til motstandarane til Carlsen anno 2018–19.

Då Carlsen vann verdsmeisterskapen i 2013, var han frykta av alle. Carlsen trudde han kunne gjera som han ville. Og han gjorde som han ville. «Eg var naiv, men eg var god», seier Carlsen i dag om den yngre utgåva. Vishy Anand og dei andre spela dårlegare mot Carlsen enn dei gjorde mot kvarandre.

I dag spelar Anand og dei andre betre mot Carlsen enn mot kvarandre. Dei veit at remis mot verdsmeisteren er eit normalresultat om ein held konsentrasjonen og presisjonen oppe gjennom fire–fem timar. Dei trur ikkje lenger at dei vil tapa, og dei taper heller ikkje. Magien til Carlsen – x-faktoren ein ikkje kunne forklåra sjakkfagleg – er borte i klassisk sjakk.

Problemet til Carlsen er at han gjer alt rett på brettet. Eg har ikkje nokon gode råd å gje, han må berre halda fram med det kreative spelet sitt. For han spelar kreativt heile vegen – og no skal eg visa korleis.

Kvalitetsofferet

Carlsen har byrja ofra brikker. Han «ofrar kvaliteten», som sjakkspelarar seier. Det tyder ikkje at han spelar dårleg. «Kvalitet» er det vanskelegaste ordet i den norskspråklege sjakkverda. Om ein vinn ei turnering «på kvalitet», tyder det at ein av konkurrentane har fått like mange poeng, men har møtt veikare motstand og difor vert dømd bak. Om ein «ofrar ein kvalitet», tyder det at ein ofrar eit tårn (om lag 5 poeng) mot ein laupar eller hest/springar (om lag 3 poeng). Eit kvalitetsoffer er difor like djervt som å ofra to bønder (ein bonde = eitt poeng).

Eg ofrar sjeldan ein bonde – og endå sjeldnare ein heil kvalitet. Kva skal det vera godt for? Magnus Carlsen er heller ikkje ein typisk offerspelar av den meir romantiske skulen frå Mikhail Tal og Garri Kasparov. Men no går han drastisk til brettet for å skapa ubalanse. I fyrste runde, med svart mot verdsfiraren Ding Liren (26), spela Carlsen særs aggressivt:

Ding Liren – Carlsen. Carlsen har ofra tårnet i hjørnet mot ein springar. Som kompensasjon har han god utvikling og kontroll med svarte bønder i sentrum.

Kinesaren Ding Liren har òg ein rekord: I 2017–18 spela han 100 parti på rad utan tap (29 sigrar, 71 remisar). Det er nesten umogleg å vinna med svart mot ein spelar på eit slikt nivå. Men Carlsen gjorde ein heroisk freistnad i dette partiet. At det likevel enda remis til slutt, er ikkje spelarane si skuld, men deira forteneste.

Godt humør

Carlsen var i strålande humør etter fyrverkeriet i fyrste runde. No skulle han spela like offensivt med kvit i andre runde mot russaren Jan Nepomnjasjtsjij (28). I røynda har kompisen «Nepo» òg ein rekord. I verdseliten er han den spelaren med best score mot jamgamle Carlsen: fire sigrar (to som barn) og null tap! Carlsen ofra på nytt ein kvalitet, men denne gongen gjekk han eit steg lenger. Han følgde opp 15 trekk seinare med å ofra ein springar. Matematikken er enkel: Om ein fyrst ofrar kvalitet og deretter springar, har ein i sum ofra eit heilt tårn!

Carlsen–Nepomnjasjtsjij. Carlsen har ofra eit tårn. Kompensasjonen er i den farlege kvite fribonden i a-lina.

Carlsen var optimistisk med tårn under, men russaren verja seg snøgt og godt. Partiet enda remis utan at spelarane gjorde nokon feil.

Ein på rad

Då dei to neste partia òg enda remis, etter lang kamp i 131 og 56 trekk, var verdsmeisteren synleg irritert. Han ville ikkje gje nokon intervju etter remisen mot eks-verdsmeister Vladimir Kramnik (43). Møtet mellom dei to gigantane var eit særs interessant parti på høgste nivå, men det var òg partiet som sette den pinlege nye remisrekorden i verds­eliten (nederlendaren Anish Giri (24) hadde den gamle rekorden med 20 remisar på rad).

I femte runde vart motstanden for veik. Den unge nederlendaren Jorden van Foreest (19) gjorde seg sjølv «meir vondt enn nokon landsmann sidan van Gogh», kommenterte ein tysk stormeister då nederlendaren gjekk i strupen på nordmannen. Carlsen vann enkelt og brutalt sitt fyrste klassiske sjakkparti sidan oktober 2018. Verdsmeisteren «kom på papiret», som ein seier i norsk sjakk, eller som russarane seier: «Han tok éin på rad.»

Carlsen har vunne turneringa i Nederland seks gonger, medan Anand har vunne fem gonger. Den enkle sigeren mot van Foreest gjev meg på ny tru på at han kan vinna for sjuande gongen.

Atle Grønn