Lag och ordning
I VM-historia er Sverige mellom dei fremste fotballnasjonane, langt større enn England, som dei møter i morgon, og med fleire sluttspel enn resten av Norden til saman.
Forsvarsklippen Andreas Granqvist er kaptein på det svenske landslaget. Han spelar i russiske FS Krasnodar, men er frå 15. juli, finaledagen, klar for ein svensk klubb.
Foto: Svein Ove Ekornesvåg / NTB scanpix
Den heilage månaden
For tolvte gong følgjer Håvard Rem eit fotball-VM. Del 3
Den heilage månaden
For tolvte gong følgjer Håvard Rem eit fotball-VM. Del 3
Mindre enn to månader før eit uvanleg ope og spanande riksdagsval i Sverige er det lite som kan konkurrere med politiske spørsmål i tevlinga om dei største overskriftene i svenske blad. Medan det verkar som skyteepisodar har vorte nærast daglegdagse, er det Almedalsveckan berre ein gang i året – i førre veke. Det einaste i det svenske nyhendebiletet som no hamlar opp med valkampen, er VM-kampane til det svenske landslaget.
Norden
Dei andre nordiske landa er ute av VM. Finland, Noreg og Færøyane forsvann frå meisterskapen alt før han byrja, i kvalifiseringa. Island tok berre eitt av ni poeng i gruppespelet i juni. Sundag rauk Danmark ut på bitraste og uslaste vis i ein åttedelsfinale. Då tre mangemillionærar gjorde skam på seg, hjelpte det ikkje at målvakta Kasper Schmeichel overgjekk far sin ved å berga tre kroatiske straffespark på få minutt.
Med berre Sverige att av dei nordiske landa står Norden no samla, nett som i den meir nordiske enn nasjonale nasjonalsongen som dei svenske spelarane står på grasmatta og syng for 50.000 tilhøyrarar før kvar kamp:
Du tronar på minnen
från fornstora da’r
då ärat ditt namn flög över jorden
Jag vet att du är och du blir vad du var
Ja, jag vill leva, jag vill dö i Norden
Den einaste nasjonalsongen i verda som nemnar Sverige, er den polske. I den svenske vert ikkje Sverige, men Norden hylla, og då er det sjølvsagt berre å syngja med for alle dei finnane, danskane, islendingane, nordmennene og færøyingane som no sit framom fjernsynet og heiar på Sverige. Denne allsongen skal i morgon lyda som eit fjernt ekko av den skandinaviske og nordiske samlingsdraumen som var levande på 1840-talet då folkeminnegranskaren Richard Dybeck skreiv «Du gamla, du fria» til ein gamal folkemelodi frå heimbygda si i Västanland.
Fire finalar
Men midt i den nordiske forbrødringa skal me ikkje tru at Sverige er ein mininasjon, slik dei andre nordiske landa er i fotball-VM-historia. Om nokon har gløymt det, kjem dei truleg til å hugsa det no – at Sverige er mellom dei største.
Det aller gjævaste fotball-VM-selskapet er sjølvsagt sett saman av dei åtte landa som har vunne meisterskapen, og i det selskapet høyrer ikkje Sverige heime enno.
Men i VM-historia er det òg eit anna eksklusivt selskap av berre åtte land. Det er dei landa som gjennom historia kan syna til flest finalekampar, trøystefinalar om tredjeplassen medrekna. Berre åtte land har fire gongar kome til semifinalen og difor spela fire finalar, anten om 1. og 2. plassen eller om 3. og 4. plassen.
Kven finn me i den eksklusive gruppa? Sverige. Saman med sju av dei andre største.
Stornasjon
I morgon laurdag spelar svenskane kvartfinale mot England, eit land som berre to gongar har nådd semifinalane, i 1966 og 1990, til liks med Spania og Portugal. Desse landa, som ein gjerne tenkjer på som stornasjonar i fotballsamanheng, har berre helvta av dei VM-semifinalane Sverige har.
Viss svenskane vinn over England i morgon, avanserer dei til eit endå gjævare selskap, i lag med dei landa som fem gongar eller fleire har nådd ein semifinale og finale: Tyskland, Brasil, Italia, Argentina, Frankrike og Nederland.
Stordommen til Sverige i fotball-VM-historia syner seg på fleire vis. Me kan samanlikna svenskane med dei andre nordiske landa: Sverige har kvalifisert seg til heile tolv VM, fleire enn heile resten av Norden til saman, med Danmark (5), Noreg (3), Island (1), Færøyane (0) og Finland (0).
Eller me kan sjå på dei imponerande plasseringane svenskane fekk i dei fire fyrste meisterskapane dei kvalifiserte seg til, med ein like imponerande framgang: ein kvartfinale i 1934, ein fjerdeplass i 1938, ein tredjeplass i 1950 og ein andreplass i 1958.
Men òg i nyare tid har dei ei høg plassering å visa til, ein tredjeplass i 1994, då dei knuste Bulgaria 4–0 i trøystefinalen etter å ha halde Brasil – som vann heile USA-VM – til 0–0 i semifinalen fram til det 80. minutt.
Folkhem
Kvifor er Sverige så gode? Korleis kan dei hevda seg mot nasjonar med ti gongar så stor folkesetnad?
Fyrst og fremst spelar det svenske landslaget som eit lag. Det er mindre sjølvsagt enn det kan lyda. NRKs ekspertkommentator Egil Olsen, som sjølv har leia eit nordisk landslag fram til åttedelsfinale i eit VM, har dei siste vekene fleire gongar peika på landslag der nivået på spelarane er høgare enn nivået på laget, som Argentina, Frankrike og Senegal.
Når andre kommentatorar snøggast mogeleg vil syna at ein spelar høyrer til i verdseliten, introduserer dei vedkomande som Real Madrid-spissen og Juventus-forsvararen. I den svenske troppen er det få som spelar på dei aller fremste klubblaga i verda. Rett nok spelar ingen av dei i den heimlege ligaen, men derfrå er ikkje vegen så lang opp til dei B-ligaane der fleire av svenskane arbeider til dagleg: den skotske, russiske og amerikanske. Og etter VM vender kaptein Andreas Granqvist heim til Sverige og Helsingborgs IF.
Den svenske lagkvaliteten har òg synt seg ved at laget har vakse på å måtta klara seg utan individualisten og den største stjerna, Zlatan Ibrahimovic. Medan andre landslag, med eit anna tilhøve mellom heilskap og individ, har klappa saman utan superstjerna, som Brasil utan Neymar i 1–7-nederlaget mot Tyskland i semifinalen i førre VM, har den svenske troppen synt seg som eit endå meir samansveisa folkhem.
Försvarsmakten
Svenskane er lag, men òg ordning. Landslaget er like godt organisert som eit samfunn lyt vera der vinteren og mørketida er lang, og der planlegging og logistikk avgjer om ein vinn eller forsvinn. I eit land der militærmakta defensivt nok heiter Försvarsmakten, er organiseringa særleg god av det lagleddet som i fotballterminologien heiter forsvaret.
Svenske bilar var dei fyrste i verda med bilbelte. Den svenske forsvarsrekkja spelar med tilsvarande tryggleik. Korkje Sveits, Sør-Korea eller Mexico braut gjennom. Nett som det svenske samfunnet er det svenske landslaget kjent for lag och ordning, lov og orden.
På det svenske landslaget er lov og orden-nivået skyhøgt, og difor spelar dei i morgon kvartfinale mot England. Vinn dei, er dei ein semifinale mot Russland eller Kroatia unna finalen.
Men når kampane er over i den parallellverda som heiter fotball, held valkampen fram i røynda, og der har spørsmålet om lag och ordning for fyrste gong i manns minne segla opp som eit av dei viktigaste i eit svensk val.
Håvard Rem
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Mindre enn to månader før eit uvanleg ope og spanande riksdagsval i Sverige er det lite som kan konkurrere med politiske spørsmål i tevlinga om dei største overskriftene i svenske blad. Medan det verkar som skyteepisodar har vorte nærast daglegdagse, er det Almedalsveckan berre ein gang i året – i førre veke. Det einaste i det svenske nyhendebiletet som no hamlar opp med valkampen, er VM-kampane til det svenske landslaget.
Norden
Dei andre nordiske landa er ute av VM. Finland, Noreg og Færøyane forsvann frå meisterskapen alt før han byrja, i kvalifiseringa. Island tok berre eitt av ni poeng i gruppespelet i juni. Sundag rauk Danmark ut på bitraste og uslaste vis i ein åttedelsfinale. Då tre mangemillionærar gjorde skam på seg, hjelpte det ikkje at målvakta Kasper Schmeichel overgjekk far sin ved å berga tre kroatiske straffespark på få minutt.
Med berre Sverige att av dei nordiske landa står Norden no samla, nett som i den meir nordiske enn nasjonale nasjonalsongen som dei svenske spelarane står på grasmatta og syng for 50.000 tilhøyrarar før kvar kamp:
Du tronar på minnen
från fornstora da’r
då ärat ditt namn flög över jorden
Jag vet att du är och du blir vad du var
Ja, jag vill leva, jag vill dö i Norden
Den einaste nasjonalsongen i verda som nemnar Sverige, er den polske. I den svenske vert ikkje Sverige, men Norden hylla, og då er det sjølvsagt berre å syngja med for alle dei finnane, danskane, islendingane, nordmennene og færøyingane som no sit framom fjernsynet og heiar på Sverige. Denne allsongen skal i morgon lyda som eit fjernt ekko av den skandinaviske og nordiske samlingsdraumen som var levande på 1840-talet då folkeminnegranskaren Richard Dybeck skreiv «Du gamla, du fria» til ein gamal folkemelodi frå heimbygda si i Västanland.
Fire finalar
Men midt i den nordiske forbrødringa skal me ikkje tru at Sverige er ein mininasjon, slik dei andre nordiske landa er i fotball-VM-historia. Om nokon har gløymt det, kjem dei truleg til å hugsa det no – at Sverige er mellom dei største.
Det aller gjævaste fotball-VM-selskapet er sjølvsagt sett saman av dei åtte landa som har vunne meisterskapen, og i det selskapet høyrer ikkje Sverige heime enno.
Men i VM-historia er det òg eit anna eksklusivt selskap av berre åtte land. Det er dei landa som gjennom historia kan syna til flest finalekampar, trøystefinalar om tredjeplassen medrekna. Berre åtte land har fire gongar kome til semifinalen og difor spela fire finalar, anten om 1. og 2. plassen eller om 3. og 4. plassen.
Kven finn me i den eksklusive gruppa? Sverige. Saman med sju av dei andre største.
Stornasjon
I morgon laurdag spelar svenskane kvartfinale mot England, eit land som berre to gongar har nådd semifinalane, i 1966 og 1990, til liks med Spania og Portugal. Desse landa, som ein gjerne tenkjer på som stornasjonar i fotballsamanheng, har berre helvta av dei VM-semifinalane Sverige har.
Viss svenskane vinn over England i morgon, avanserer dei til eit endå gjævare selskap, i lag med dei landa som fem gongar eller fleire har nådd ein semifinale og finale: Tyskland, Brasil, Italia, Argentina, Frankrike og Nederland.
Stordommen til Sverige i fotball-VM-historia syner seg på fleire vis. Me kan samanlikna svenskane med dei andre nordiske landa: Sverige har kvalifisert seg til heile tolv VM, fleire enn heile resten av Norden til saman, med Danmark (5), Noreg (3), Island (1), Færøyane (0) og Finland (0).
Eller me kan sjå på dei imponerande plasseringane svenskane fekk i dei fire fyrste meisterskapane dei kvalifiserte seg til, med ein like imponerande framgang: ein kvartfinale i 1934, ein fjerdeplass i 1938, ein tredjeplass i 1950 og ein andreplass i 1958.
Men òg i nyare tid har dei ei høg plassering å visa til, ein tredjeplass i 1994, då dei knuste Bulgaria 4–0 i trøystefinalen etter å ha halde Brasil – som vann heile USA-VM – til 0–0 i semifinalen fram til det 80. minutt.
Folkhem
Kvifor er Sverige så gode? Korleis kan dei hevda seg mot nasjonar med ti gongar så stor folkesetnad?
Fyrst og fremst spelar det svenske landslaget som eit lag. Det er mindre sjølvsagt enn det kan lyda. NRKs ekspertkommentator Egil Olsen, som sjølv har leia eit nordisk landslag fram til åttedelsfinale i eit VM, har dei siste vekene fleire gongar peika på landslag der nivået på spelarane er høgare enn nivået på laget, som Argentina, Frankrike og Senegal.
Når andre kommentatorar snøggast mogeleg vil syna at ein spelar høyrer til i verdseliten, introduserer dei vedkomande som Real Madrid-spissen og Juventus-forsvararen. I den svenske troppen er det få som spelar på dei aller fremste klubblaga i verda. Rett nok spelar ingen av dei i den heimlege ligaen, men derfrå er ikkje vegen så lang opp til dei B-ligaane der fleire av svenskane arbeider til dagleg: den skotske, russiske og amerikanske. Og etter VM vender kaptein Andreas Granqvist heim til Sverige og Helsingborgs IF.
Den svenske lagkvaliteten har òg synt seg ved at laget har vakse på å måtta klara seg utan individualisten og den største stjerna, Zlatan Ibrahimovic. Medan andre landslag, med eit anna tilhøve mellom heilskap og individ, har klappa saman utan superstjerna, som Brasil utan Neymar i 1–7-nederlaget mot Tyskland i semifinalen i førre VM, har den svenske troppen synt seg som eit endå meir samansveisa folkhem.
Försvarsmakten
Svenskane er lag, men òg ordning. Landslaget er like godt organisert som eit samfunn lyt vera der vinteren og mørketida er lang, og der planlegging og logistikk avgjer om ein vinn eller forsvinn. I eit land der militærmakta defensivt nok heiter Försvarsmakten, er organiseringa særleg god av det lagleddet som i fotballterminologien heiter forsvaret.
Svenske bilar var dei fyrste i verda med bilbelte. Den svenske forsvarsrekkja spelar med tilsvarande tryggleik. Korkje Sveits, Sør-Korea eller Mexico braut gjennom. Nett som det svenske samfunnet er det svenske landslaget kjent for lag och ordning, lov og orden.
På det svenske landslaget er lov og orden-nivået skyhøgt, og difor spelar dei i morgon kvartfinale mot England. Vinn dei, er dei ein semifinale mot Russland eller Kroatia unna finalen.
Men når kampane er over i den parallellverda som heiter fotball, held valkampen fram i røynda, og der har spørsmålet om lag och ordning for fyrste gong i manns minne segla opp som eit av dei viktigaste i eit svensk val.
Håvard Rem
Fleire artiklar
Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.
Foto: Frederik Ringnes / NTB
Husforsikring i hardt vêr
Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?
Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.
Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB
Vestre må avslutte konflikter og beklage
«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»
Teikning: May Linn Clement
Tid for realitetsorientering
Valet av Donald Trump til president er ikkje noka tilfeldig ulukke, men ei fylgje av dårleg politisk handverk gjennom lang tid.
Ruslan Gorovij sender pengane han tener som artist, heim til Kyiv, der vener kjøper vedlass til ukrainarar som treng varme i vinter.
Foto: Ukrainian online sales
Eit nytt lovframlegg som legg opp til at det skal bli straffbart å selje ulovleg hogd skog, vil ikkje minst råke folk i øydelagde hus.
James Rebanks på Lillehammer sist veke.
Foto: Morten A. Strøksnes
Ein mann for alle årstider
LILLEHAMMER: Etter å ha skrive to svært populære bøker om landbruk og sauehald hamna James Rebanks i ei krise som førte han til eit dunvær på Helgeland.