Amtrak
Window Rock: Vindaugeklippen er hovudstad og tingstad i det største autonome området som noko nordamerikansk urfolk rår over.
Flagga til føderasjonen, delstatane og navahonasjonen framføre nasjonalforsamlinga i Window Rock.
Toget fer vidare vestover mot California og Stillehavet, men eg skal snart gå av for å møta navahoar i hovudstaden deira, Window Rock i Arizona. Navaho Nation er det største autonome området som noko nordamerikansk urfolk rår over. Med 70.000 kvadratkilometer og ein kvart million innbyggjarar er både flatemål og folketal på storleik med fylka Finnmark og Troms.
I togsetet minnest eg eit morgongry i førre tusenår då eg fyrste gong flaug inn over det amerikanske kontinentet. Då flyet nærma seg kysten av Newfoundland, såg eg føre meg eit skip som tusen år tidlegare sto ut ein av fjordarmane under meg. Om bord var far og son Eiriksson samde om at landnåmet var mislukka, men usamde om vidare kurs. Faren ville austover og heim, nøgd med å ha berga livet. Sonen Leiv meinte at dei kunne finna betre livstilhøve om dei utforska kysten sørover. Hadde faren vorte overtydd, kunne han med berre nokre ord, eit nikk eller ei armrørsle endra kursen – ikkje berre på skipet, men på historia.
Det var ikkje muskettar og kanonar om bord i skipet. Eg såg føre meg at Europa og Amerika ikkje møttest kring 1500, men 500 år før, meir på like fot og proporsjonalt, militært og demografisk, utan det misjonerande og koloniserande oppfyll-jorda-bodet i dei mosaiske religionane, i ein sameksistens som gjennom nokre hundreår gjekk seg til, med skandinavar i Amerika og indianarar i Norden, utan utrydjing den eine eller andre vegen, utan den etniske reinskinga til katolikkane frå Sør-Europa og seinare til protestantane frå Vest-Europa – ja, kan henda utan slavehandel på Vest-Afrika òg. Om bord i eit fly eller tog er det lett å drøyma seg bort – ikkje minst viss du som fjortenåring fekk varige mein av å lesa Bury My Heart at Wounded Knee.
Sveltihelnuten
Då spanjolane sist på 1500-talet drog opp hit sørfrå, gjennom Rio Grande-dalen, til Arizona og New Mexico, kalla dei fjella her for mesa, bord, som er kva dei liknar, med bratte sider og ein langflat topp. Eitt fjell stikk seg ut som langt kvassare enn dei hine, der det ligg lett synleg frå skjenegangen – Starvation Peak. Historia om Sveltihelnuten vart fortalt kring leirbålet attmed Santa Fe Trail på 1800-talet, nett som no, over kaffikoppen i glastakvogna på toget til Los Angeles. Namnet kjem frå ei historie om innvandrarar som vart angripne av innfødde og som difor søkte tilflukt øvst på eit fjell der dei haldt stand ved å kasta og trilla stein ned mot angriparane. I éin versjon av historia gjekk somme av innvandrarane ned frå fjellet og vart massakrerte av dei innfødde, medan dei som vart attende der oppe, tørsta og svalt i hel.
Når kan hendinga ha funne stad? I 1680, trur somme. Då gjorde dei innfødde opprør og dreiv ut etterkommarane åt dei om lag 100 spanske familiane som i 1598 hadde kome opp frå Mexico og busett seg i området. Men berre tolv år seinare erobra spanjolane området attende, og heldt det heilt til nordamerikanarane tok over, med eit meksikansk mellomspel.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
