Striden om sikringskosten
Kriselager for korn forsvann ut av statsbudsjettet da KrF kom inn i regjeringa. Siste ord er neppe sagt i denne saka.
OMBYGD: Grünerløkka studenthus, Studentsiloen, vart bygd i 1953 til kornsilo for Nedre Foss mølle.
Foto: Tore Sætre / Wikimedia Commons
Debatten om kornlagring som tryggingstiltak har rulla og gått i nokre år. Ordninga med slike lager vart avvikla i 2003. Den siste Stoltenberg-regjeringa gjekk inn for å etablere nye beredskapslager av korn i Noreg, men planen vart droppa da Solberg-regjeringa tok over i 2015. Senterpartiet har halde saka varm, og i februar i fjor fekk partiet med seg Ap, SV og KrF på å be regjeringa om å gjenopprette beredskapslager av korn i Noreg. Men da KrF vart med i regjeringa, fordunsta fleirtalet. I framlegget til statsbudsjett for neste år blir ideen om å lagre korn for å trygge matforsyninga i Noreg avvist.
«Ei fullstendig avsperring av forsyningslinjene over noko tid blir ikkje sett på som realistisk», skriv regjeringa. I tillegg kan vi ete fisk om det knip: «Noreg er òg i den heldige situasjonen at vi har ein stor sjømatsektor, som saman med matproduksjon frå landbruket sikrar eit solid fundament for nasjonal matsikkerheit», heiter det i budsjettframlegget.
Da er det ikkje verdt kostnaden å starte med kornlagring att, meiner regjeringa: Å byggje nye siloar vil koste 230 millionar kroner, innkjøp av matkorn nok til tre månaders forbruk kostar 200 millionar, og dei årlege driftskostnadene vil vere 50 millionar. «På bakgrunn av dette meiner Landbruks- og matdepartementet at sentralisert beredskapslagring av matkorn ikkje vil vere eit målretta og kostnadseffektivt tiltak for å styrkje norsk matsikkerheit», heiter det. Dermed er det sett eit førebels punktum for kornlagringsdebatten.
Kornmangel
Denne debatten blir meir interessant om ein ser han i lys av den lange historia om Noreg og kornet. Kosthaldet i Noreg har vore avhengig av importert korn til brød, graut og øl i tusen år. Skipa som frakta tørrfisk til England på 1000-talet, hadde med seg kveite attende. Seinare vart Noreg avhengig av rug som hanseatane frakta nordover frå austersjølanda, og i løpet av dansketida vart Danmark hovudleverandøren av matkorn til Noreg. Under napoleonskrigane, da britane blokkerte trafikken over Skagerrak, viste det seg for alvor kor avhengige nordmennene var av kornimporten. Blokaden – i kombinasjon med fleire uår i Noreg – skapte den siste hungersnauda her til lands, og fleire tusen nordmenn svalt i hel eller døydde av sjukdomar som følgde av dårleg ernæring i dei magraste åra.
Også første verdskrigen skapte store problem for kornimporten, og sjølv om ikkje folk svalt i hel, svekte kornmangelen folkehelsa i Noreg i krigsåra. Den erfaringa medverka til opprettinga av Statens kornforretning i 1928, eit statsføretak som mellom anna fekk ansvaret for å styrkje eigenproduksjonen og byggje opp nasjonale sikringslager av korn. Plikta til å halde seg med beredskapslager vart nedfelt i kornlova. Kornreservane kom til nytte da andre verdskrigen braut ut, og beredskapslageret rakk til både brød og fôr i Noreg fram til utgangen av 1941.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
