ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

Senterpartiet har gjort ei strålande signering i det parlamentariske overgangsvindauget. Jan Bøhler (68) er ingen påleggskalv, men ein røynd og gjennomtrent veteran. Den dansande og lettledde kaffidrikkaren Vedum handlar strategisk og langsiktig og ut frå styrke på heimebane – ikkje i panikk som Ole Gunnar Solskjær i Manchester United.

Å få Bosman-spelaren Jan Bøhler med på bondelaget kan vera som om Carew skulle melda overgang til Grorud i OBOS-ligaen. Sjølv om han er langt over toppen, har lagt opp og krev å få vera libero og ha tid til å henga med fansen, kan det bli både mål og poeng av det, men ikkje nødvendigvis betre lagmoral. Det er som med Jan Bøhler på S-laget: På bygdegrasrota lurer dei på om han er ego og ikkje til å stola på; dei er ikkje overtydde om at han vil blø for felleskjøpsdressen.

OSLOLOSEN Jan Bøhler har ei formidabel utfordring når han skal sameina VIF-ropet «Drep bønda» med «Fuck Oslo» av den parlamentariske leiaren frå Senterpartiets kjerneland i Nord-Trøndelag.

Det historiske hatet har vore sterkt og gjensidig. Første og andre generasjons innflyttarar i Oslo, som var ein periferi i sentrum, med husmannsrøter i Innlandet, tenkte på maktfullkomne og undertrykkande storbønder når dei høyrde «Bondepartiet» – også etter namnebytet til Senterpartiet.

Bondestanden var skremd av bilete av halshogde kulakkar i lenker på veg til Sibir. Slik rekna dei med at det ville bli i Noreg òg dersom dei byproletariske bolsjevikane i Arbeidarpartiet fekk makta: Då kom sjølvstendige bønder til å enda som slavar på kollektivbruk for å berga livet.

Arbeidardemokraten Cast­berg (som Vedum prøver å røva) og Arbeidarpartiet med Hornsrud ville det annleis. Utan tesane frå Moskva strøymde fredelege skogsarbeidarar, husmenn, småbrukarar, tokyrs industriarbeidarar og fiskarar til Arbeidarpartiet. Medan bondestandens parti flørta med ytre høgre, blei Arbeidarpartiet også eit bygdeparti. Då bøndene og bygdefolket trong krisehjelp, forlikte dei to partia seg taktisk i 1935, men naget og mistilliten har sete djupt i.

Nå er rollene bytta: I periferien Noreg rundt, langs kysten i nord, i innlandet og på industristader i vest, er Senterpartiet i ferd med å overta Arbeidarpartiets posisjon som det allmenne bygdepartiet mot sentralmakt og sentrum. Men gjennom bymurane til periferien i sentrum har dei ikkje trengt seg. Der trur Vedum at Bøhler er den rette som hærførar, med Senterpartiet i ryggen. Gamle partifellar vil meina at den svikefulle har tatt sjølvaste styggen på ryggen.

JAN BØHLER er ein klassemedveten kollektivist med bakgrunn i det stalinistiske AKP m-l. Deretter gjorde han karriere i Oslo Arbeidarparti, som også har ein porsjon leninisme i ryggmergen. Der tente han for Lea og Rakel som lokallagsleiar i tolv år; det var også ei trygging av plassen på Stortinget.

Så gjekk Bøhler lei av prat på lags- og komitémøte. Han ville verken vera representativ partikanin eller suveren og fri folkevald, men som eit slags politisk einmannsføretak satsa han på rolla som tolk og talerøyr for det som rører seg i Groruddalens indre.

Der kom Vedum han i møte: Som privatpraktiserande senterpartist skal han få sykla rundt som stemmefiskar, drikka kaffi, lytta og prata med folk flest og vera deira ombodsmann. I tradisjon etter fiskarbondesosialisten Aldor Ingebrigtsen (Ap, Troms) som sa frå Stortingets talarstol: «Æ står her som et utløpsrør førr de som røre sæ i feskarens indre».

SENTERPARTIET har aldri fått fast fotfeste i hovudstaten, i motsetnad til det svenske søsterpartiet som blei grønare før det flytta frå glesbygden og blei eit liberalistisk EU-parti.

På Grünerløkka har partilaget vore politisk leikestove for eit par pakistanske storfamiliar og nokre utdaterte olsokstalinistar som ville tena folket. Elles er senterpartilaget i Oslo kjent som ein pynteleg kohort av innflytta og velskulerte odelsgutar med dårleg samvit, tilsette i partiapparat og landbruksorganisasjonar, pluss nokre som er slusa inn gjennom folkeviseleik – Byråsjefen kjenner dei på gangaren.

ARNE HAUKVIK (1926–2002) er unntaket: profesjonell mark­nadsførar frå Sauherad og jordbærmann med storstemne på Bislett. Han sat tolv år i bystyret på eit personleg mandat, og i EU-stridens dagar fekk han fire år på Stortinget. Der brukte han mykje tid på eigne prosjekt. I dag er Arne Haukvik eit møterom i underetasjen på Bislett stadion, med vindauge mot innandørs løpebane.

Der har Jan Bøhler ein føregjengar som hattebytar. Haukvik bar alltid stråhatt på Bislett. I sykkelveska har Bøhler eit utval av passande caps til ulike høve.

Ein annan likskap er kva dei gjorde då partia deira ikkje lenger ville ha dei. Då han ikkje blei renominert i 1997, melde Haukvik overgang til Pensjonistpartiet. Bøhler sonderte også med Pensjonistpartiet, men Senterpartiet hadde eit betre tilbod om støttespelarar og løfte om meir speletid i ei fri rolle.

SENTERPARTIET kan koma til å kapra eit stortingsmandat i Oslos periferi med fråfalne Ap-veljarar og heimlause bompengerøyster som lit på det fossile Senterpartiet mot Tesla og syklistar. Det vil vera eit kupp for Vedum og ein personleg siger for «Jan Bøhlers parti til sterk oppvurdering av Senterpartiet og Groruddalen».

Andreas Hompland er
sosiolog og skribent.