I 1841 var Henrik Wergeland (1808–45) ute i hardt vêr. Han hadde teke imot økonomisk stønad frå unionskongen Carl Johan. Både vener og motstandarar meinte det var grunn til å tvile på det nasjonale sinnelaget hans. Dei kalla han både «hoffpensjonist» og meir til. I «Efter Tidens Leilighed» (tittelen tyder nærast «Slik det høver med tida») samanliknar Wergeland seg med den første kristne martyren, forkynnaren Sankt Stefanus, som ein kan lese om i Apostelgjerningane. Omkring år 35 vart han steina til døde av motstandarar som meinte han hadde spotta Gud.

Men teksten peikar langt ut over det reint private. Wergeland fortalde at han ikkje var nokon svikar; han ville nytte pengane frå kongen til eit vidfemnande folkeopplysingsarbeid. No tok han òg til med det seige strevet for å fjerna den såkalla jødeparagrafen i grunnlova, som han meinte bygde på skammelege løgner og fordomar, og ikkje var ein demokratisk nasjon verdig. Som ein lekk i arbeidet, sende han året etter ut samlinga Jøden, ni blomstrende Torneqviste (1842), der han i diktet «Sandhedens Armé» slo fast at sanninga alltid vil sigre, rett og slett av di ein hær (Armé) av ord eig ei sterkare makt enn alt anna. Eit sanningsord kan vere nok til å puste vekk («vejre hen») både ørkenfjell av lygn og tåkete fordomar. Slik ville han òg sjølv, med eigne ord, kjempe for det rette. Difor tala han direkte til sanningsorda (med fleirtalsforma av verbet «storme») og bad dei «Stormer Løgnens Ørkenbjerge! / Hen I vejre / dem og Fordoms Taageleire!»

«Efter Tidens Leilighed» er, saman med «Sandhedens Armé», ei truvedkjenning der Wergeland slår fast at sanninga kan vere eit sterkt nok signal til å snu verda om når ho ikkje er på stell («naar den er aflave»). Sjølv der lygnene ser ut til å råde, ber sanningsordet sigeren i seg. Godt å vite, i dagar som desse.

Vigdis Ystad