Mellomstore løgner
Til liks med så mange som set sin lit til konspirasjonsteoriar for å gje meining til tilfeldige tragediar, kan det hende at Jaroslaw Kaczynski rett og slett ikkje kunne akseptere at den kjære bror hans hadde fått ein meiningslaus død.
Etter kvart som undersøkingane av havariet gjekk sin gang, likte ikkje Lech Kaczynski det dei fann. Det var ikkje noko gale med flyet.
Foto: Mikhail Metzel/AP/NTB scanpix
SERIE DEL 4. Polarisering. Åtak på pressa. Utviklinga i USA følgjer eit mønster som europearar kjenner så altfor godt. Anne Applebaum skriv om det autoritære trugsmålet.
Anne Applebaum
Professor ved London School of Economics
Denne serien av Applebaum er henta frå artikkelen «Ei åtvaring til USA: Det verste har ikkje kome enno», som har stått på trykk i bladet The Atlantic.
SERIE DEL 4. Polarisering. Åtak på pressa. Utviklinga i USA følgjer eit mønster som europearar kjenner så altfor godt. Anne Applebaum skriv om det autoritære trugsmålet.
Anne Applebaum
Professor ved London School of Economics
Denne serien av Applebaum er henta frå artikkelen «Ei åtvaring til USA: Det verste har ikkje kome enno», som har stått på trykk i bladet The Atlantic.
Frå Orwell til Koestler var europeiske forfattarar i det 20. hundreåret besette av ideen om den store løgna. Dei store ideologiske tankemodellane kommunismen og fascismen, plakatane med krav om truskap til partiet eller leiaren, brunskjortene og svartskjortene som marsjerte i formasjonar, dei fakkelopplyste paradane, terrorpolitiet – desse store løgnene var så absurde og inhumane at langvarig vald måtte til for at dei skulle bli innførte, og trugsmål om vald måtte til for at dei skulle bli haldne i hevd. Dei kravde tvungen opplæring, total kontroll med all kultur og politisering av journalistikken, sporten, litteraturen og kunsten.
I motsetnad til dette krev dei polariserande politiske rørslene i det 21. hundreåret mykje mindre av tilhengarane sine. Dei treng ikkje tru på ein fullt utvikla ideologi, og difor treng dei heller ikkje vald eller terrorpoliti. Dei tvingar ikkje folk til å tru at svart er kvitt, krig er fred, og at statlege gardar har oppnådd 1000 prosent av den planlagde produksjonen. Dei fleste av dei spreier ikkje propaganda som er i strid med kvardagens kjensgjerningar.
Og likevel er dei alle avhengige, om ikkje av ei stor løgn, så av det historikaren Timothy Snyder ein gong fortalde meg burde kallast den mellomstore løgna, eller kan hende ei samling av mellomstore løgner. For å seie det på ein annan måte oppmuntrar dei alle følgjarane sine til å – i det minste tidvis – involvere seg i ein alternativ røyndom.
Det hender den alternative røyndomen har utvikla seg organisk, men oftare er han blitt nøye formulert, med hjelp frå moderne marknadsføringsteknikkar, publikumssegmentering og kampanjar på sosiale medium.
Amerikanarane er sjølvsagt kjende med korleis ei løgn kan auke polarisering og framandfrykt: Donald Trump kom inn i amerikansk politikk på ryggen av birtherism – den falske påstanden om at president Barack Obama ikkje var fødd i USA, ein konspirasjonsteori med ei makt som vart monaleg undervurdert på den tida, og som bana vegen for andre løgner, frå «meksikanske valdtektsmenn» til «pizzagate».
Men i Polen, og i Ungarn òg, har vi no døme på kva som skjer når ei mellomstor løgn – ein konspirasjonsteori – vert spreidd først av eit politisk parti som det sentrale programpunktet i valkampen til partiet, og deretter av eit styrande parti med heile makta til eit moderne, sentralisert statsapparat bak seg.
I Ungarn er løgna lite original: ei tru – delt av den russiske regjeringa og det amerikanske alternativhøgre – på superkreftene til George Soros, ein ungarsk jødisk milliardær som visstnok legg planar om å bryte ned landet ved hjelp av medviten import av migrantar, sjølv om ingen slike migrantar finst i Ungarn.
I Polen er løgna i det minste unik: ei tru på at ein vondskapsfull plan låg bak flystyrten i Smolensk i Russland i april 2010, då den polske presidenten Lech Kaczynski døydde. Historia er særleg sterk i Polen fordi flystyrten hadde nifse historiske ekko. Kaczynski var på veg til ei minnehøgtid for dei drepne i massakren i Katyn, der Stalin myrda over 21.000 polakkar – ein stor del av eliten i landet – i 1940. Dusinvis av høgare militære og politikarar var også om bord, mange av dei vener av meg. Mannen min meiner at han kjende alle i flyet, også flyvertane.
Ei svær bølgje av kjensler kom etter ulukka. Eit slags hysteri – likt galskapen som tok tak i USA etter 11. september-åtaka – greip nasjonen. Fjernsynsannonsørar bar svart sørgjeslips, vener samla seg i Warszawa-bustaden vår for å snakke om historia som gjentok seg i den svarte, fuktige russiske skogen.
Først såg det ut til at tragedien sameinte landet. Politikarar frå alle dei største partia hadde jo vore om bord i flyet, og store gravferder vart haldne i mange byar. Til og med Vladimir Putin, som da var Russlands statsminister, verka skaka. Han drog til Smolensk for å treffe Tusk, den polske statsministeren på den tida, same kvelden som flyet styrta. Dagen etter sende ein av dei mest sette fjernsynskanalane i Russland filmen Katyn, ein rørande og svært antisovjetisk film regissert av Andrzej Wajda, Polens største regissør. Noko slikt har aldri vore vist så breitt i Russland, korkje før eller sidan.
Men flyulukka førte ikkje folk saman. Det gjorde ikkje etterforskinga for å finne årsakene heller. Grupper av polske ekspertar var på plass same dagen. Dei gjorde sitt beste for å identifisere omkomne, mange var berre oske. Dei undersøkte flyvraket. Då den svarte boksen vart funnen, byrja dei å transkribere cockpitopptaket. Sanninga, slik ho byrja kome fram, trøysta ikkje Lov og rettferd-partiet eller leiaren, tvillingbror til den døde presidenten.
Flyet hadde teke av seint; presidenten hadde det truleg travelt, for han ønskte å bruke turen til å starte kampanjen sin for attval. Det var tjukk tåke i Smolensk, som ikkje hadde nokon ordentleg flyplass, berre ei landingsstripe i skogen; pilotane vurderte å finne ein annan stad å lande, noko som ville krevje ein biltur på fleire timar til seremonien.
Etter at presidenten hadde hatt ein kort telefonsamtale med bror sin, pressa rådgjevarane hans tydelegvis pilotane til å lande. Nokre av dei, i strid med retningslinene, gjekk inn og ut av cockpiten under flyturen. Det var òg i strid med regelverket at sjefen for luftvåpenet kom og sette seg saman med pilotane. «Zmiescisz sie smialo», sa han. «De klarer det, ver modige.» Sekund seinare kolliderte flyet med nokre bjørketoppar, tippa over og gjekk i bakken.
Opphavleg ser det ut til at Jaroslaw Kaczynski trudde styrten var ei ulukke. «Det er din feil, og tabloidane sin,» sa han til mannen min, som da var utanriksminister og informerte han om flystyrten. Med det meinte han at det var regjeringa sin feil, fordi ho – skremd av populistjournalistikken – hadde nekta å kjøpe nye fly. Men etter kvart som undersøkingane gjekk sin gang, likte han ikkje det dei fann. Det var ikkje noko gale med flyet.
Til liks med så mange som set sin lit til konspirasjonsteoriar for å gje meining til tilfeldige tragediar, kan det hende at Kaczynski rett og slett ikkje kunne akseptere at den kjære bror hans hadde fått ein meiningslaus død; kan hende kunne han ikkje godta det enda vanskelegare faktumet at det såg ut til at Lech og medarbeidarane hans hadde pressa pilotane til å lande, noko som førte til styrten. Eller kanskje han, til liks med Donald Trump, såg korleis ein konspirasjonsteori kunne hjelpe han til makta.
Mykje på same viset som Trump nytta falsk tvil om fødestaden til Obama og det fabrikkerte trugsmålet frå kriminelle immigrantar for å motivere kjerneveljarane sine, har Kaczynski brukt Smolensk-tragedien til å stålsetje tilhengarane sine og overtyde dei til ikkje å tru på regjeringa og media.
Av og til har han påstått at russiske styresmakter skaut ned flyet. Andre gonger har han lagt skulda på det tidlegare regjerande partiet, no det største opposisjonspartiet, for at broren døydde: «De øydela han, de myrda han, de er avskum!» skreik han ein gong i nasjonalforsamlinga.
Ingen av skuldingane til Kaczynski kan provast. Kan hende for å distansere seg sjølv litt frå løgnene som det var naudsynt å fortelje, gav han jobben med å setje fram konspirasjonsteorien til ein av dei eldste og merkelegaste kumpanane sine.
Antoni Macierewicz tilhøyrer Kaczynskis generasjon og har vore antikommunist i lang tid, men har nokre underlege vener og vanar. Det besynderlege, stirande blikket og tvangsførestillingane hans – han har sagt at han held Sions vises protokollar for å vere eit plausibelt dokument – fekk til og med Lov og rettferd-partiet til å kome med eit valløfte i 2015: Macierewicz kom absolutt ikkje til å bli forsvarsminister.
Men så snart partiet hadde vunne, braut Kaczynski løftet og utnemnde Macierewicz. Straks byrja Macierewicz å institusjonalisere Smolensk-løgna. Han oppretta ein ny granskingskommisjon sett saman av underlege figurar, blant dei ein etnomusikolog, ein pensjonert pilot, ein russisk økonom og andre personar fullstendig utan kunnskapar om flyulukker.
Den førre offisielle rapporten vart fjerna frå ei regjeringsnettside. Politiet drog heim til flyekspertane, forhøyrde dei og beslagla datamaskinane deira. Da Macierewicz reiste til Washington D.C. for å treffe dei amerikanske kollegaene sine i Pentagon, var det første spørsmålet han retta til dei, om amerikansk etterretning hadde hemmeleg informasjon om Smolensk. Eg er blitt fortald at reaksjonen var sterk bekymring for ministerens sinnstilstand.
Då europeiske institusjonar og menneskerettsgrupper nokre veker etter valet byrja stusse over handlingane til Lov og rettferd-regjeringa, konsentrerte dei seg om undergravinga av rettsstellet og offentlege medium. Dei fokuserte ikkje på institusjonaliseringa av konspirasjonsteorien om Smolensk, som var – for å seie det rett ut – for snål for utanforståande å begripe. Og likevel var avgjerda om å plassere ein fantasi i kjernen av politikken til regjeringa den verkelege kjelda til dei autoritære tiltaka som følgde.
Sjølv om Macierewicz-kommisjonen aldri har produsert ei truverdig alternativ forklaring på flystyrten, la Smolensk-løgna det moralske grunnlaget for andre løgner. Dei som kunne godta den utstuderte teorien, utan prov av noko slag, kunne godta kva som helst.
Dei kunne til dømes akseptere det brotne løftet om ikkje å plassere Macierewicz i regjeringa. Dei kunne godta – sjølv om Lov og rettferd-partiet visstnok er «patriotisk» og antirussisk – Macierewicz’ avgjerd om å sparke mange av dei høgste militære sjefane i landet, kansellere våpenkontraktar, forfremje folk med tvilsam tilknyting til Russland og gjennomføre razzia mot eit NATO-anlegg i Warszawa midt på natta.
Løgna gav òg fotsoldatane på ytre høgre-sida eit ideologisk grunnlag for å tolerere andre misferder. Same kva feil partiet kunne gjere, same kva lover dei måtte bryte, ville i alle fall «sanninga» om Smolensk kome for ein dag.
Konspirasjonsteorien om Smolensk, til liks med den ungarske konspirasjonsteorien om migrasjon, tente eit anna formål: For ein yngre generasjon som ikkje lenger hugsa kommunismen, og eit samfunn der tidlegare kommunistar stort sett var forsvunne frå politikken, gav han høve til å mistru politikarane, forretningsfolka og dei intellektuelle som hadde dukka fram frå kampane i 1990-åra og no leia landet. Meir presist kunne han bidra til å definere ein ny og betre elite. Det var ikkje behov for konkurranse, eller for eksamenar, eller for ein CV breiddfull av prestasjonar. Kven som helst som gjev seg ut for å tru på Smolensk-løgna, er per definisjon ein sann patriot – som godt kan vere kvalifisert til ein regjeringsjobb.
Anne Applebaum
Einerett: The Atlantic / Dag og Tid
Omsett av Lasse H. Takle
Framhald i neste veke
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Frå Orwell til Koestler var europeiske forfattarar i det 20. hundreåret besette av ideen om den store løgna. Dei store ideologiske tankemodellane kommunismen og fascismen, plakatane med krav om truskap til partiet eller leiaren, brunskjortene og svartskjortene som marsjerte i formasjonar, dei fakkelopplyste paradane, terrorpolitiet – desse store løgnene var så absurde og inhumane at langvarig vald måtte til for at dei skulle bli innførte, og trugsmål om vald måtte til for at dei skulle bli haldne i hevd. Dei kravde tvungen opplæring, total kontroll med all kultur og politisering av journalistikken, sporten, litteraturen og kunsten.
I motsetnad til dette krev dei polariserande politiske rørslene i det 21. hundreåret mykje mindre av tilhengarane sine. Dei treng ikkje tru på ein fullt utvikla ideologi, og difor treng dei heller ikkje vald eller terrorpoliti. Dei tvingar ikkje folk til å tru at svart er kvitt, krig er fred, og at statlege gardar har oppnådd 1000 prosent av den planlagde produksjonen. Dei fleste av dei spreier ikkje propaganda som er i strid med kvardagens kjensgjerningar.
Og likevel er dei alle avhengige, om ikkje av ei stor løgn, så av det historikaren Timothy Snyder ein gong fortalde meg burde kallast den mellomstore løgna, eller kan hende ei samling av mellomstore løgner. For å seie det på ein annan måte oppmuntrar dei alle følgjarane sine til å – i det minste tidvis – involvere seg i ein alternativ røyndom.
Det hender den alternative røyndomen har utvikla seg organisk, men oftare er han blitt nøye formulert, med hjelp frå moderne marknadsføringsteknikkar, publikumssegmentering og kampanjar på sosiale medium.
Amerikanarane er sjølvsagt kjende med korleis ei løgn kan auke polarisering og framandfrykt: Donald Trump kom inn i amerikansk politikk på ryggen av birtherism – den falske påstanden om at president Barack Obama ikkje var fødd i USA, ein konspirasjonsteori med ei makt som vart monaleg undervurdert på den tida, og som bana vegen for andre løgner, frå «meksikanske valdtektsmenn» til «pizzagate».
Men i Polen, og i Ungarn òg, har vi no døme på kva som skjer når ei mellomstor løgn – ein konspirasjonsteori – vert spreidd først av eit politisk parti som det sentrale programpunktet i valkampen til partiet, og deretter av eit styrande parti med heile makta til eit moderne, sentralisert statsapparat bak seg.
I Ungarn er løgna lite original: ei tru – delt av den russiske regjeringa og det amerikanske alternativhøgre – på superkreftene til George Soros, ein ungarsk jødisk milliardær som visstnok legg planar om å bryte ned landet ved hjelp av medviten import av migrantar, sjølv om ingen slike migrantar finst i Ungarn.
I Polen er løgna i det minste unik: ei tru på at ein vondskapsfull plan låg bak flystyrten i Smolensk i Russland i april 2010, då den polske presidenten Lech Kaczynski døydde. Historia er særleg sterk i Polen fordi flystyrten hadde nifse historiske ekko. Kaczynski var på veg til ei minnehøgtid for dei drepne i massakren i Katyn, der Stalin myrda over 21.000 polakkar – ein stor del av eliten i landet – i 1940. Dusinvis av høgare militære og politikarar var også om bord, mange av dei vener av meg. Mannen min meiner at han kjende alle i flyet, også flyvertane.
Ei svær bølgje av kjensler kom etter ulukka. Eit slags hysteri – likt galskapen som tok tak i USA etter 11. september-åtaka – greip nasjonen. Fjernsynsannonsørar bar svart sørgjeslips, vener samla seg i Warszawa-bustaden vår for å snakke om historia som gjentok seg i den svarte, fuktige russiske skogen.
Først såg det ut til at tragedien sameinte landet. Politikarar frå alle dei største partia hadde jo vore om bord i flyet, og store gravferder vart haldne i mange byar. Til og med Vladimir Putin, som da var Russlands statsminister, verka skaka. Han drog til Smolensk for å treffe Tusk, den polske statsministeren på den tida, same kvelden som flyet styrta. Dagen etter sende ein av dei mest sette fjernsynskanalane i Russland filmen Katyn, ein rørande og svært antisovjetisk film regissert av Andrzej Wajda, Polens største regissør. Noko slikt har aldri vore vist så breitt i Russland, korkje før eller sidan.
Men flyulukka førte ikkje folk saman. Det gjorde ikkje etterforskinga for å finne årsakene heller. Grupper av polske ekspertar var på plass same dagen. Dei gjorde sitt beste for å identifisere omkomne, mange var berre oske. Dei undersøkte flyvraket. Då den svarte boksen vart funnen, byrja dei å transkribere cockpitopptaket. Sanninga, slik ho byrja kome fram, trøysta ikkje Lov og rettferd-partiet eller leiaren, tvillingbror til den døde presidenten.
Flyet hadde teke av seint; presidenten hadde det truleg travelt, for han ønskte å bruke turen til å starte kampanjen sin for attval. Det var tjukk tåke i Smolensk, som ikkje hadde nokon ordentleg flyplass, berre ei landingsstripe i skogen; pilotane vurderte å finne ein annan stad å lande, noko som ville krevje ein biltur på fleire timar til seremonien.
Etter at presidenten hadde hatt ein kort telefonsamtale med bror sin, pressa rådgjevarane hans tydelegvis pilotane til å lande. Nokre av dei, i strid med retningslinene, gjekk inn og ut av cockpiten under flyturen. Det var òg i strid med regelverket at sjefen for luftvåpenet kom og sette seg saman med pilotane. «Zmiescisz sie smialo», sa han. «De klarer det, ver modige.» Sekund seinare kolliderte flyet med nokre bjørketoppar, tippa over og gjekk i bakken.
Opphavleg ser det ut til at Jaroslaw Kaczynski trudde styrten var ei ulukke. «Det er din feil, og tabloidane sin,» sa han til mannen min, som da var utanriksminister og informerte han om flystyrten. Med det meinte han at det var regjeringa sin feil, fordi ho – skremd av populistjournalistikken – hadde nekta å kjøpe nye fly. Men etter kvart som undersøkingane gjekk sin gang, likte han ikkje det dei fann. Det var ikkje noko gale med flyet.
Til liks med så mange som set sin lit til konspirasjonsteoriar for å gje meining til tilfeldige tragediar, kan det hende at Kaczynski rett og slett ikkje kunne akseptere at den kjære bror hans hadde fått ein meiningslaus død; kan hende kunne han ikkje godta det enda vanskelegare faktumet at det såg ut til at Lech og medarbeidarane hans hadde pressa pilotane til å lande, noko som førte til styrten. Eller kanskje han, til liks med Donald Trump, såg korleis ein konspirasjonsteori kunne hjelpe han til makta.
Mykje på same viset som Trump nytta falsk tvil om fødestaden til Obama og det fabrikkerte trugsmålet frå kriminelle immigrantar for å motivere kjerneveljarane sine, har Kaczynski brukt Smolensk-tragedien til å stålsetje tilhengarane sine og overtyde dei til ikkje å tru på regjeringa og media.
Av og til har han påstått at russiske styresmakter skaut ned flyet. Andre gonger har han lagt skulda på det tidlegare regjerande partiet, no det største opposisjonspartiet, for at broren døydde: «De øydela han, de myrda han, de er avskum!» skreik han ein gong i nasjonalforsamlinga.
Ingen av skuldingane til Kaczynski kan provast. Kan hende for å distansere seg sjølv litt frå løgnene som det var naudsynt å fortelje, gav han jobben med å setje fram konspirasjonsteorien til ein av dei eldste og merkelegaste kumpanane sine.
Antoni Macierewicz tilhøyrer Kaczynskis generasjon og har vore antikommunist i lang tid, men har nokre underlege vener og vanar. Det besynderlege, stirande blikket og tvangsførestillingane hans – han har sagt at han held Sions vises protokollar for å vere eit plausibelt dokument – fekk til og med Lov og rettferd-partiet til å kome med eit valløfte i 2015: Macierewicz kom absolutt ikkje til å bli forsvarsminister.
Men så snart partiet hadde vunne, braut Kaczynski løftet og utnemnde Macierewicz. Straks byrja Macierewicz å institusjonalisere Smolensk-løgna. Han oppretta ein ny granskingskommisjon sett saman av underlege figurar, blant dei ein etnomusikolog, ein pensjonert pilot, ein russisk økonom og andre personar fullstendig utan kunnskapar om flyulukker.
Den førre offisielle rapporten vart fjerna frå ei regjeringsnettside. Politiet drog heim til flyekspertane, forhøyrde dei og beslagla datamaskinane deira. Da Macierewicz reiste til Washington D.C. for å treffe dei amerikanske kollegaene sine i Pentagon, var det første spørsmålet han retta til dei, om amerikansk etterretning hadde hemmeleg informasjon om Smolensk. Eg er blitt fortald at reaksjonen var sterk bekymring for ministerens sinnstilstand.
Då europeiske institusjonar og menneskerettsgrupper nokre veker etter valet byrja stusse over handlingane til Lov og rettferd-regjeringa, konsentrerte dei seg om undergravinga av rettsstellet og offentlege medium. Dei fokuserte ikkje på institusjonaliseringa av konspirasjonsteorien om Smolensk, som var – for å seie det rett ut – for snål for utanforståande å begripe. Og likevel var avgjerda om å plassere ein fantasi i kjernen av politikken til regjeringa den verkelege kjelda til dei autoritære tiltaka som følgde.
Sjølv om Macierewicz-kommisjonen aldri har produsert ei truverdig alternativ forklaring på flystyrten, la Smolensk-løgna det moralske grunnlaget for andre løgner. Dei som kunne godta den utstuderte teorien, utan prov av noko slag, kunne godta kva som helst.
Dei kunne til dømes akseptere det brotne løftet om ikkje å plassere Macierewicz i regjeringa. Dei kunne godta – sjølv om Lov og rettferd-partiet visstnok er «patriotisk» og antirussisk – Macierewicz’ avgjerd om å sparke mange av dei høgste militære sjefane i landet, kansellere våpenkontraktar, forfremje folk med tvilsam tilknyting til Russland og gjennomføre razzia mot eit NATO-anlegg i Warszawa midt på natta.
Løgna gav òg fotsoldatane på ytre høgre-sida eit ideologisk grunnlag for å tolerere andre misferder. Same kva feil partiet kunne gjere, same kva lover dei måtte bryte, ville i alle fall «sanninga» om Smolensk kome for ein dag.
Konspirasjonsteorien om Smolensk, til liks med den ungarske konspirasjonsteorien om migrasjon, tente eit anna formål: For ein yngre generasjon som ikkje lenger hugsa kommunismen, og eit samfunn der tidlegare kommunistar stort sett var forsvunne frå politikken, gav han høve til å mistru politikarane, forretningsfolka og dei intellektuelle som hadde dukka fram frå kampane i 1990-åra og no leia landet. Meir presist kunne han bidra til å definere ein ny og betre elite. Det var ikkje behov for konkurranse, eller for eksamenar, eller for ein CV breiddfull av prestasjonar. Kven som helst som gjev seg ut for å tru på Smolensk-løgna, er per definisjon ein sann patriot – som godt kan vere kvalifisert til ein regjeringsjobb.
Anne Applebaum
Einerett: The Atlantic / Dag og Tid
Omsett av Lasse H. Takle
Framhald i neste veke
Flyulukka førte ikkje folk saman. Det gjorde ikkje etterforskinga for å finne årsakene heller.
Løgna gav fotsoldatane på ytre høgre-sida eit ideologisk grunnlag for å tolerere andre misferder.
Fleire artiklar
Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.
Foto: Frederik Ringnes / NTB
Husforsikring i hardt vêr
Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?
Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.
Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB
Vestre må avslutte konflikter og beklage
«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»
Teikning: May Linn Clement
Tid for realitetsorientering
Valet av Donald Trump til president er ikkje noka tilfeldig ulukke, men ei fylgje av dårleg politisk handverk gjennom lang tid.
Ruslan Gorovij sender pengane han tener som artist, heim til Kyiv, der vener kjøper vedlass til ukrainarar som treng varme i vinter.
Foto: Ukrainian online sales
Eit nytt lovframlegg som legg opp til at det skal bli straffbart å selje ulovleg hogd skog, vil ikkje minst råke folk i øydelagde hus.
James Rebanks på Lillehammer sist veke.
Foto: Morten A. Strøksnes
Ein mann for alle årstider
LILLEHAMMER: Etter å ha skrive to svært populære bøker om landbruk og sauehald hamna James Rebanks i ei krise som førte han til eit dunvær på Helgeland.