Håvard Rem

havard@dagogtid.no

Etter at foreldingsfristen for valdtekt vart fjerna i 2014, har Frp, SV og Raudt ynskt å oppheva foreldingsfristen for seksuelle handlingar med lågare strafferamme òg. Dei får no fylgje av Sp, som vil at alle typar seksuelle overgrep skal kunne verta straffa, same kva tid dei skal ha hendt. Høgre og Ap melder at partia er på glid i spørsmålet. Dimed kan det gå mot ei lovendring.

Advokat Mette Yvonne Larsen er kritisk til framlegget:

– Eg meiner at dette framlegget er heilt uakseptabelt. Eg skal vege orda mine, for eg vil ikkje seia noko som vert feil andsynes born. Eg er oppteken av born og har barnerett som spesialfag, men å avhøyra førtiåringar om kva dei opplevde då dei var fire år, og så lata dei gå i retten med det, er meiningslaust. Nei, eg stør ikkje framlegget.  

– Kvifor ikkje?

– Det set slike handlingar i ei særstilling. Kvifor omfattar ikkje framlegget vald mot kvinner? Kva med vald i det heile? Born vert utsett for så mykje. Born vert vitne til vald. Born vert vitne til at far drep mor. Eit anna relevant døme er grov økonomisk kriminalitet. Det er særs samfunnsskadeleg. Born vert fråtekne fritidsklubbane sine av di nokon snyter på skatten og stel frå fellesskapen. Kvifor vert ikkje slik kriminalitet tatt med i framlegget om fjerning av foreldingsfrist? 

– Ein veit at det kan ta lang tid før eit overgrepsoffer erkjenner overfor seg sjølv, og ikkje minst overfor andre, at overgrepet faktisk har skjedd. Dei som etterforska overgrepa til dei katolske prestane i USA, sa at det gjerne var umogeleg for dei unge å snakka om det før ti år etter at det hende. 

– Det er eit viktig poeng, og det omsynet vert teke i vare av den opphevinga av foreldingsfristen som me alt har fått i dei mest alvorlege sakene. Men no er det snakk om å fjerna alt. Er det berre ved overgrep, eller er det dersom born har vorte slått òg? Kvar skal grensa gå? Ein lyt reservera den oppheva foreldingsfristen til dei mest alvorlege sakene. Det er mitt syn. No kan me få eit ras av galne domfellingar og galne frifinningar, og det er ikkje rettssamfunnet tent med. 

– Dei overgrepa som er omfatta av det nye framlegget, har i dag ein foreldingsfrist på nett ti år. Lyt ein ikkje då utvida eller oppheva fristen?

– Eg har full respekt for at alle som har vore utsette for overgrep som barn, ikkje klarar å melda frå om det på mange år, og eg stør at ein i 2018 byrja å rekna foreldingstida frå fylte 18 år, og ikkje frå tidspunktet då overgrepet hende. Men å fjerna foreldingsfristen heilt? Det kjem i strid med prinsippet om at straffbare forhold skal verta etterforska, fylgde opp og avgjorde i den tida dei hender. 

– Kvifor held me oss med foreldingsfristar?

– Grunnen er todelt. Det eine er omsynet til dei det gjeld, både dei som er utsette for noko, og dei som kan ha utsett einkvan for noko. På eit eller anna tidspunkt lyt ein setja strek. Det andre er omsynet til prova. Prova i ei straffesak vert svekte for kvar dag som går. Eg har hatt nokre slike saker, og ofte fører dei til frifinning av di prova har vore for svake. Dimed vert fornærma dregen inn i ei krevjande sak som det syner seg ikkje held vatn. Foreldingsfristen skal verna alle mot at ein får urette rettsavgjerder. 

– Kvifor vil politikarane fjerna foreldingsfristen for lovbrot med lågare strafferamme på nett dette feltet og ikkje på andre felt?

– Det kjem av populisme. Det handlar om politikarar som vil verta oppfatta som at dei bryr seg om born og vil gjera noko for born. Det er viktig for dei no i eit valår. Men dei tenkjer gjerne eindimensjonalt. Til dømes tenkjer ein automatisk at born som seier at dei har vore utsette for overgrep, faktisk har vore utsette for overgrep, og at desse borna treng å gå gjennom ei straffesak, og at dei har glede av at folk vert dømde. Men det er unyansert. Dei som stør framlegget, har ikkje tenkt gjennom konsekvensane av det. 

– Kvifor er det nett no det kjem framlegg om å fjerne foreldingsfristar på desse felta?

– Det er uttrykk for ei tru på at samfunnet lèt seg regulera gjennom rettsapparatet. Dersom ein har noko uoppgjort med nokon, held det ikkje at ein kan gå til politiet med det når det har hendt. Nei, ein skal kunna gå til politiet med det etter tjue og tretti år òg. Men me kan ikkje ha eit samfunn der alt vert rettsleggjort. Somme ting lyt ein berre leggja bak seg, så ein kan gå vidare i livet.