Utdanning

Lars Kolbeinstveit

«Samfunnet må tole at unge prøver og feilar før dei finn ut kva dei skal studere», sa forskar ved Universitetet i Oslo, Elisabeth Hovdhaugen til Dag og Tid 27. april. Hovdhagen hevdar at det er ein fordel med fleksibilitet i utdanningssystemet i Noreg. Det er eg samd i, men det er ikkje dermed ein sjølvsagd rett at alle andre skal vera dei som betalar for det.

Det er fullt mogleg å ha eit fleksibelt utdanningssystem der studentane kan veksla mellom studieretningar samstundes som studentane må betala ei avgift for å studera. At norske studentar studerer så lenge, er ikkje berre negativt for samfunnet, men det har ein høg pris. Det er langt frå sikkert at det er rett bruk av ressursar at det er gratis å studera.

Som saka til Dag og Tid-journalist Ronny Spaans syner, har det fleire negative fylgjer. Professor i økonomisk historie ved Universitetet i Oslo, Einar Lie, som vart intervjua i saka, peika på at studentane kjem seint ut i arbeid, og at det er negativt for produktiviteten i samfunnet. Lie nemner også at fråfall forringar kvaliteten på studia.

Både Lie og Hovdhaugen er uroa for det høge fråfallet. Lie peikar på at den langstrekte studiefinansieringa og alderspoeng verkar negativt. Hovdhaugen nemnde at tettare evaluering av studentane kunne hindra fråfall. Begge kan ha gode poeng, men skal me framleis ha fleksibilitet, og ikkje skapa unødige hinder for studentane, til dømes meir administrasjon, er studieavgift ei betre løysning.

I Civita har me gitt ut fleire notat med argument for ei moderat studieavgift. Så lenge Lånekassen gjev lån og stipend til å betala avgifta, treng det ikkje vera til hinder for sosial mobilitet. Det er ikkje rett at det er gratisprinsippet som sikrar lik rett til høgare utdanning i Noreg. Dessutan er det urimeleg at studentar, som jamt over kjem frå gode kår og tener godt når dei kjem i arbeid, skal få gratis utdanning.

Kollegaen min, Mats Kirkebirkeland, har vist at det er relativt stor ulikskap i bakgrunnen til dei som tek høgare utdanning, og dei som ikkje gjer det. Det vert ofte nytta som eit argument mot studieavgift. Men det er meir rett å bruka det som eit argument for det motsette. Spaans intervjua i saka si Jan Øyvind Grung Sture, som har master frå musikkhøgskulen, og som vil ta ein ny grad. Det er ikkje sikkert det er i andre si interesse at Sture også får dette gratis.

Ein handverkar ynskjer kan hende meir av noko anna frå det offentlege, eller lågare skatt. Det er i handverkaren og samfunnet si interesse at fellesskapen framleis i høg grad finansierer studium, men det er rimeleg at studentane betalar ein skjerv sjølv òg.

Lars Kolbeinstveit er filosof i Civita.