Likestilling

Ida Hauge Dignes

Når eg høyrer på samfunnsdebatten om trongare kommuneøkonomi og kutt i tenester, blir eg redd for at likestilling for funksjonshemma går baklengs inn i framtida.

I dag måpar vi nærmast av funksjonshemma som står i ordinært arbeid. Korleis trur vi det blir dersom vi ikkje eingong kan bu i ei vanleg blokk?

Som vi har kunna høyre på både Debatten, Dagsrevyen og Politisk kvarter dei siste vekene, står det dårleg til med kommuneøkonomien. Det blir krevjande for kommunane å levere helse- og omsorgstenester. Det kjem fram av ein rapport frå KS. Brukarstyrt personleg assistanse (BPA) er skremmande ofte blitt trekt fram den siste tida som ei tung byrde i kommunebudsjetta.

Vidare vil statsråd Vestre (Ap) no trekke tilbake eit lovforslag som skulle forby det å plassere unge på sjukeheim mot deira eigen vilje, mellom anna omtalt i Handikapnytt. Kor er likestillinga for funksjonshemma nordmenn på veg hen?

Independent Living-rørsla oppstod i USA på 1960-talet. Målet til rørsla var å gi fridom og sjølvstende til funksjonshemma. Det var ikkje graden av funksjonsnivå som skulle avgjere graden av sjølvstende. Alle, uavhengig av funksjonsnivå, kan vere sjølvstendig med ein kombinasjon av universelle løysingar og individuell tilrettelegging.

Eit resultat av denne revolusjonen, er BPA, som gjer at personar med assistansebehov får autonomi og kan vere sjølvstendige – viss dei er så heldige å få innvilga BPA av kommunen sin. NRK har fortalt om Markus (22), som er ein av fleire som ikkje får.

BPA er ei av tenestene som har blitt trekt fram i KS-rapporten som kostbar. Dersom inntektene til kommunane er så låge at BPA ikkje blir prioritert, får det alvorlege konsekvensar for likestillinga til funksjonshemma. BPA er eit av dei fremste likestillingsverktøya for funksjonshemma i Noreg i dag. Det er ei kommunal teneste som med den nye økonomiske røynda risikerer kutt, når ho framfor alt burde bli styrkt.

Vi har ikkje kome dit vi skal med likestilling for funksjonshemma – ikkje i nærleiken. Over 100.000 av oss står ufrivillig utanfor arbeidslivet. Tonje Brenna seier vi må kome oss inn, og det er bra. Vi vil jobbe. Men det hjelper lite når statsrådane ikkje ser ut til å snakke saman om heilskapleg likestillingspolitikk. Alt heng saman med alt.

Kvifor deltar ikkje fleire funksjonshemma i fellesskapen? Svaret på det er strukturell diskriminering. Frå barnsbein av blir vi dyrka som spesialtilfelle med omfattande behov. Vi skal ikkje delta. Vi skal sitte på sidelinja og observere. Så lenge vi får omsorg, er det godt nok. Altfor mange av oss er ikkje opplærte til å delta – og dei ikkje-funksjonshemma er ikkje opplærte til at vi skal delta. Vi må framover med likestillinga. Blir ikkje tiltak for funksjonshemma prioriterte, går likestillinga baklengs inn i framtida.

For framgang i likestillinga vår er vi avhengige av tre ting: haldningar, rettar og pengar. Haldningar fordi folk må forstå at vi skal vere sjølvstendige og frie individ i samfunnet. Rettar fordi vi må sikre sjølvstende og fridomen. Pengar fordi vi må finansiere tiltaka som gir sjølvstende og fridom.

Dersom funksjonshemma skal bli stua inn i «samlokaliserte bueiningar» – som er eit nymotens omgrep for institusjon – blir vi passiviserte inn i uverdige liv. Borte, ignorerte, gløymde og gøymde.

Dette er ein trussel mot vår grunnleggande fridom. Menneskerettar er ikkje rettar om dei ikkje får plass i eit kommunebudsjett. Då står ikkje berre rett til utdanning, organisasjonsliv og karriere på spel – men basale behov som når vi får dusje, og kva vi skal ha til middag. Når vi begynner snakke om rettar som noko dårleg, er vi på veg ned ein skummel veg.

Eg har inga tru på at det er billegare å stenge folk ute enn å la dei sleppe til. Eg vil gjerne møte den finansministeren som meiner det motsette.