NASJONALLITTERATUR

JON HAARBERG

OSLO

Nei, vi elsker ikke lenger: Dag og Tids intervju med meg om denne boka (8. september) har gitt opphav til to kommentarar her i avisa. Ein frå Erik Bjerck Hagen, same dag som intervjuet stod, og ein frå Frode Helmich Pedersen veka etter (15. september). Begge opponentane er tilsette i faget allmenn litteraturvitskap ved Universitetet i Bergen. Vi kjenner einannan godt, men har ikkje avtalt denne debatten på kammerset.

Usemja oss imellom stikk neppe så djupt som ein kunne tru. Bjerck Hagens motførestillingar kan botne i ei mistyding: Vi (han og eg) refererer til ulike storleikar når vi nyttar pronomenet for første person fleirtal: «Vi gjekk bort frå tanken om ein ‘nasjonallitteratur’ alt i 1960-åra», uttaler Bjerck Hagen og meiner Oslo-kollegaen (eg) falbyr «gammalt nytt». Tja. Dei som i 1960-åra kvitta seg med den nasjonallitterære førestillinga, var vel «vi som tilhøyrer faget allmenn litteraturvitskap», eller kanskje «vi litteraturforskarar«, ikkje «vi norske». Så seint som i forfjor proklamerte forfattaren Dag Solstad at «vår» manglande sans for Olav Duuns romanar må gjelde som ein «nasjonal tragedie». Han synest med andre ord å meine at desse romanane høyrer til den umistelege nasjonallitteraturen. At litteraturforskarar som oss slett ikkje har gitt opp skaparen av Juvikfolke, visste han sjølvsagt godt. Men problemet tilhøyrde altså «det store vi-et», ikkje «det lille vi-et» som debatterer litteratur i Dag og Tid. Vi små elskar enno.

Helmich Pedersen meiner på si side at eg i boka sviktar som «nøytral» historikar og heller demonstrerer ei «anti-romantisk» og «postnasjonal» innstilling. Vil eg kanskje ikkje nasjonallitteraturen til livs? Det å dømme om sin eigen nøytralitet byr på store problem for ein forfattar. Men kanskje har eg undervurdert det faktum at vi alle, i Bergen så vel som i Oslo, lever i ei postromantisk og postnasjonal tid. Nasjonalromantikken er for lengst historie. Men no synest eg vel ikkje at dei tekststadene Helmich Pedersen peiker på – prova på at forfattaren er partisk – verkar særleg overtydande. Men eg noterer meg synspunktet. Andre lesarar, som Marta Norheim i NRK P2 (jau da, eg kjenner henne òg), gir i kommentaren sin (30. august) uttrykk for at forfattaren helst bikkar andre vegen. Han skriv «i vemod». Boka formeleg «tryglar» om å bli motsagd. Dersom eg balanserer revolusjon med vemod, kan det kanskje ikkje vere så gale med nøytraliteten likevel?

I Nei, vi elsker ikke lenger tar eg for meg litteraturens nasjonalitet gjennom 150 år, ikkje, slik Helmich Pedersen tar for gitt, norske «klassikarar». At klassikarane mistar nasjonaliteten, tyder ikkje at dei samstundes mistar all verdi. Men eg har faktisk skrive eit kapittel om korleis den eldste og mest framande av alle klassikarane, Petter Dass, på sett og vis enno kan komme til nytte, også i skolen. Grunnen til det trur eg ikkje ligg i ein tidlaus litterær kvalitet, men i dei historiske omstenda.

Jon Haarberg er professor i allmenn litteraturvitskap ved Universitetet i Oslo.