Krigen i Ukraina

Torkil Sandsund og Stian Thingnes

Den 26. november hadde NRK Supernytt ei sak der dei opplyste norske barn om stoda i Ukraina. Suzanna, 9 år, stilte spørsmål om Trump vil avslutte krigen i Ukraina raskt, slik han har sagt. Ho fekk svar av Supernytt sin USA-ekspert Sigrid Gårdsvoll:

«Han kan nok bidra til å stoppe krigen, men spørsmålet blir då: på kva måte? For at krigen skal stoppe så fort, er det mest sannsynleg at Ukraina ikkje vinn, og det meiner ganske mange vil vere ein dårleg måte å stoppe krigen på.»

I skulegarden seier vi ikkje at «no må de fortsette å slåss, for elles vinn bølla». Men Supernytt gir eit bilde av at krigen helst bør halde fram til Ukraina vinn. Kostnadane ved krigen var illustrerte med sterke bilde. Sidan Russlands invasjon i februar 2022, er truleg så mange som ein million menneske skada eller drepne. Ein vidare krig vil sjølvsagt koste fleire liv, det skjønar alle barn.

Vi stussar når Supernytt ytrar same paradoksale bodskap som Nato om at meir krig er den beste vegen til fred. Spesielt sidan dette ofte også vert spela av i norske klasserom. Kva rolle tener NRK Super her?

Vi saknar ein samtale om kva militær eskalering ein ukrainsk siger vil krevje, og kva risiko den vil innebere. Kor nær er vi ein krig i Norden?

NRK skriv no at vi alle må etablere beredskapslager i tilfelle krig, og vi blir oppfordra til å ha jodtablettar heime i tilfelle atomulykker.

Pentagon sin tenketank Rand Corp. har skrive rapporten «Evolving Norway´s role in NATO» på oppdrag frå regjeringa. Der kan vi lese at Finland og kanskje Finnmark og Sverige vil bli Natos frontlinje i ein komande krig. Noreg blir hamn for landsetting av allierte troppar og utstyr, og base for fly, rakettar og etterretning. Vi «må vere budd på ein konflikt som strekker seg ut i tid, med redusert amerikansk støtte (...) i ei tid då det amerikanske militære sitt fokus vil trekkast mot Indo-Stillehavet». Det står òg at vi bør auke vår eigen produksjon av forsvarsmateriell for å vere budd på ein større, langvarig krig.

Ein tanke som vi kjenner ligg nærmare NRK Super sin profil, vil vere at den militære opptrappinga vi ser, gir ein resursbruk og ei mogleg framtid som verda ikkje kan ha råd til.

Palmekommisjonen sine tankar frå 1982 kan vere til inspirasjon i dag, som under avsluttinga av den kalde krigen: «Vi er ikkje trygge før vi har trygga fiendane våre.»

Desse tankane låg også til grunn då Gorbatsjov trekte Sovjet ut av Aust-Europa.

I desember 2021 sende Russland eit utkast til ein gjensidig tryggleiksavtale til USA, der noko av ordlyden minte om tankane frå Palmekommisjonen. Dei ville ha amerikanske våpensystem og atomvåpen på trygg avstand frå sine grenser og at Ukraina ikkje måtte bli Nato-medlem. Vesten og Nato avviste avtalen. Nato hadde ein «open door policy», og Ukraina kunne bli Nato-medlem om dei ville det. Så invaderte Russland Ukraina, som dei hadde varsla.

Vil det tene freden å framleis sette hardt mot hardt? Eller vil det svare seg å lytte til russisk uro over amerikanske våpensystem som står i Romania, Tyrkia, Polen og dei baltiske landa, og som no blir sette opp på 47 basar i Norden?

Om vi ynskjer Russland ut av Ukraina, vil Russland, ifølge Palme sin tankegang, trenge pålitelege og reelle tryggingsgarantiar attende.

Kva alternativ kan vi legge på bordet? Kan Norden tilby reversering av militariseringa i Norden, i byte mot russisk tilbaketrekking? Kan Norden vurdere nøytralitet igjen, i byte mot eit nøytralt Ukraina?

Det offentlege ordskiftet vårt fortel oss at krigen bør fortsette, og ekspertane våre på fredsarbeid høyrer vi knapt. Vi tenkjer vi treng eit ordskifte der reelle vegar til å dempe konfliktane i verda blir drøfta, og kva alternativ vi har til krig, heller enn å høyre at det er best at krigen held fram.

Alle barn vil ha fred, dei treng å sjå at vaksne og institusjonane våre vil det òg.