JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Ordskifte

Ei britisk bragd

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Frå ein protestaksjon utanfor St. Thomas Hospital i London i 2016.

Frå ein protestaksjon utanfor St. Thomas Hospital i London i 2016.

Foto: Frank Augstein / TT / NTB scanpix

Frå ein protestaksjon utanfor St. Thomas Hospital i London i 2016.

Frå ein protestaksjon utanfor St. Thomas Hospital i London i 2016.

Foto: Frank Augstein / TT / NTB scanpix

3486
20180907
3486
20180907

Helsevesen

Engelskmennene er stolte av det offentlege helsevesenet sitt. I ei gallupundersøking for ikkje lenge sidan svarte to tredelar av dei spurde at dei såg på The National Health Service (NHS) som landets største bragd. Ein laurdag for fire–fem veker sidan marsjerte tusenvis av engelskmenn gjennom gatene i London for å feire 70-årsdagen til landets nasjonale helseteneste med krav om meir pengar til denne institusjonen.

NHS vart innført i England av Clement Attlees Labour-regjering 4. juli 1948 med helseminister Aneurin Bevan som arkitekt – eit ikkje lite modig prosjekt etter ein verdskrig som hadde utarma landet. Behandling skulle nå avgjerast etter medisinske behov, ikkje etter betalingsevne. Til da hadde fattige halde seg unna helsevesenet sidan dei ikkje kunne betale.

Mangt har endra seg gjennom desse 70 åra. Folketalet i England har vakse frå 50 millionar i 1948 til 66 millionar i dag, og med ein eldre populasjon har sjølvsagt presset på NHS auka. Ved innføringa av den nasjonale helselova var forventa levetid for menn 66 og for kvinner 70 år. I dag er talet for menn 79 og for kvinner 83 år. Som i andre vestlege land var infeksjonssjukdomar som tuberkulose og lungebetennelse vanlege dødsårsaker fram til 1940-talet, og det var særleg unge som vart råka. I dag er dei mest vanlege dødsårsakene kreft og hjarte- og karsjukdomar hos eldre.

Reforma har kosta langt meir enn ein trudde, og har auka monaleg gjennom dei seinare åra. Medan utgiftene det første året var 3,5 prosent av bruttonasjonalproduktet, var prosenten 6,8 i 1999 og 9,7 i 2016.

NHS tok over 2751 av landets 3000 sjukehus som hadde vore drivne av humanitære stiftingar og lokale styresmakter. Det var om lag 12.000 fulltidsstillingar for legar og tannlegar i England og Wales i 1948. I dag er det bortimot 110.000 berre i England. Knapt 90.000 sjukepleiarar var i full jobb i 1962, i dag er det over 285.000.

Men sengetalet i sjukehus har gått dramatisk ned, særleg i psykiatrien. Det tok til i 1960-åra og akselererte i 80-åra, frå eit sengetal på 150.000 til under 10.000 dei seinare åra. Men sengetalet innanfor den somatiske medisinen har òg gått ned, ikkje minst fordi liggjetida i sjukehus etter operasjonar er blitt drastisk nedskoren, og langt fleire enn før får nå etterbehandling heime hos seg sjølve.

Som i andre land er psykisk helse eit ømtolig punkt. Behovet for behandling av folk med angst, depresjon og eteforstyrring har stege, og det er mangel på psykiatrar og psykiatriske sjukepleiarar. Ein reknar med at berre éin av fire vaksne og born med psykiske lidingar får hjelp av NHS.

Ei global helsetankesmie rangerte nyleg det britiske helsevesenet som det beste av elleve rike land, men erkjente at prognosen for folk med potensielt fatale sjukdomar var dårlegare enn i Australia og andre land i Vest-Europa. Ein rapport frå ei anna ekspertgruppe som analyserte helsedata frå 21 OECD-land, fann at Storbritannia kom etter andre vestlege land, og var mellom dei landa med lågast tal på legar, sjukepleiarar og sjukehussenger når ein tek omsyn til folketalet.

Mellom rike land er Storbritannia eitt av dei få land der pasienten ikkje betalar noko til primærlegen. Det same gjeld for tannlegen. Både i Australia, USA, Frankrike, Sverige, Danmark og Noreg må ein betale eigendelar, her i landet inntil ein viss sum. Spania kjem nær det britiske systemet med gratis behandling hos primærlegen. I USA er meir enn 30 millionar menneske utan forsikring.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Helsevesen

Engelskmennene er stolte av det offentlege helsevesenet sitt. I ei gallupundersøking for ikkje lenge sidan svarte to tredelar av dei spurde at dei såg på The National Health Service (NHS) som landets største bragd. Ein laurdag for fire–fem veker sidan marsjerte tusenvis av engelskmenn gjennom gatene i London for å feire 70-årsdagen til landets nasjonale helseteneste med krav om meir pengar til denne institusjonen.

NHS vart innført i England av Clement Attlees Labour-regjering 4. juli 1948 med helseminister Aneurin Bevan som arkitekt – eit ikkje lite modig prosjekt etter ein verdskrig som hadde utarma landet. Behandling skulle nå avgjerast etter medisinske behov, ikkje etter betalingsevne. Til da hadde fattige halde seg unna helsevesenet sidan dei ikkje kunne betale.

Mangt har endra seg gjennom desse 70 åra. Folketalet i England har vakse frå 50 millionar i 1948 til 66 millionar i dag, og med ein eldre populasjon har sjølvsagt presset på NHS auka. Ved innføringa av den nasjonale helselova var forventa levetid for menn 66 og for kvinner 70 år. I dag er talet for menn 79 og for kvinner 83 år. Som i andre vestlege land var infeksjonssjukdomar som tuberkulose og lungebetennelse vanlege dødsårsaker fram til 1940-talet, og det var særleg unge som vart råka. I dag er dei mest vanlege dødsårsakene kreft og hjarte- og karsjukdomar hos eldre.

Reforma har kosta langt meir enn ein trudde, og har auka monaleg gjennom dei seinare åra. Medan utgiftene det første året var 3,5 prosent av bruttonasjonalproduktet, var prosenten 6,8 i 1999 og 9,7 i 2016.

NHS tok over 2751 av landets 3000 sjukehus som hadde vore drivne av humanitære stiftingar og lokale styresmakter. Det var om lag 12.000 fulltidsstillingar for legar og tannlegar i England og Wales i 1948. I dag er det bortimot 110.000 berre i England. Knapt 90.000 sjukepleiarar var i full jobb i 1962, i dag er det over 285.000.

Men sengetalet i sjukehus har gått dramatisk ned, særleg i psykiatrien. Det tok til i 1960-åra og akselererte i 80-åra, frå eit sengetal på 150.000 til under 10.000 dei seinare åra. Men sengetalet innanfor den somatiske medisinen har òg gått ned, ikkje minst fordi liggjetida i sjukehus etter operasjonar er blitt drastisk nedskoren, og langt fleire enn før får nå etterbehandling heime hos seg sjølve.

Som i andre land er psykisk helse eit ømtolig punkt. Behovet for behandling av folk med angst, depresjon og eteforstyrring har stege, og det er mangel på psykiatrar og psykiatriske sjukepleiarar. Ein reknar med at berre éin av fire vaksne og born med psykiske lidingar får hjelp av NHS.

Ei global helsetankesmie rangerte nyleg det britiske helsevesenet som det beste av elleve rike land, men erkjente at prognosen for folk med potensielt fatale sjukdomar var dårlegare enn i Australia og andre land i Vest-Europa. Ein rapport frå ei anna ekspertgruppe som analyserte helsedata frå 21 OECD-land, fann at Storbritannia kom etter andre vestlege land, og var mellom dei landa med lågast tal på legar, sjukepleiarar og sjukehussenger når ein tek omsyn til folketalet.

Mellom rike land er Storbritannia eitt av dei få land der pasienten ikkje betalar noko til primærlegen. Det same gjeld for tannlegen. Både i Australia, USA, Frankrike, Sverige, Danmark og Noreg må ein betale eigendelar, her i landet inntil ein viss sum. Spania kjem nær det britiske systemet med gratis behandling hos primærlegen. I USA er meir enn 30 millionar menneske utan forsikring.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Foto: Frederik Ringnes / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Husforsikring i hardt vêr

Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB

Ordskifte
PerVaglum

Vestre må avslutte konflikter og beklage

«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»

Teikning: May Linn Clement

KommentarSamfunn
Halvor Tjønn

Tid for realitetsorientering

Valet av Donald Trump til president er ikkje noka tilfeldig ulukke, men ei fylgje av dårleg politisk handverk gjennom lang tid.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Samfunn

Hjarte for huset

NEW YORK: Valnatta i New York kjendest som eit antiklimaks etter ei veke på reise i det som alt høyrdest ut som Trumps Amerika.

Ida Lødemel Tvedt
Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Samfunn

Hjarte for huset

NEW YORK: Valnatta i New York kjendest som eit antiklimaks etter ei veke på reise i det som alt høyrdest ut som Trumps Amerika.

Ida Lødemel Tvedt

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis