Lytt til artikkelen:

CD

Martin Christian Schultze:

Trattamento dell’Harmonia

Ensemble Klingekunst
CPO 2020

For dei som interesserer seg for sjeldsynte vekstar i den klassiske underskogen, er det tyske plateselskapet CPO interessant. Rett som det er, kjem her nemleg fyrsteinnspelingar av musikkhistorisk heilt ukjende verk. Albumet Trattamento dell’Harmonia er eit døme. Dette er namnet på ei verkssamling, prenta i Paris i 1733, som det berre er bevart to eksemplar av (i Bibliothèque nationale de France og Staatsbibliothek zu Berlin). På tittelbladet til notane blir komponisten kalla «M.C. Schultze D.B.», noko dei musikkvitskapleg kompetente musikarane i det austerrikske Ensemble Klingekunst tolkar som «Martin Christian Schultze de Berlin».

Kven denne Schultze var, er eit ope spørsmål. Etternamnet (ofte stava Schulze) er like vanleg i Tyskland som Hansen eller Nilsen i Noreg – det kjem frå «Schultheiß», den mellomalderlege nemninga for borgarmeister. Uansett opphavet: Trattamento dell’Harmonia er sett saman av seks sinfonie da camera (kammersymfoniar) for tverrfløyte, fiolin, gambe (eit celloliknande strykeinstrument) og besifra bass, noko som var ei ynda besetningsform i Paris midt på 1700-talet.

Polyrytmikk

Det fyrste som slår oss på dette vellukka albumet, er kor frodig musikken læt. Den fyrste sinfoniaen i D-dur er enkel og komplisert på same tid, for harmoniane er av den milde, italienske typen, medan rytmikken byr på meir motstand. Ulike rytmar blir sette opp mot kvarandre, då særleg tredelte mot firdelte, noko ein på fagspråket kallar polyrytmikk. Resultatet har noko av ei barokk fontene ved seg, der vasstrålar av ulik tjukkleik, lengd, kurve og snøggleik skapar eit komplekst og rørleg bilete.

Idyll

Apropos fontener og barokke hageanlegg: Det tredje stykket, som òg går i D-dur, er den mest landlege av sinfoniaane. Opningssatsen «Largo» er ein pastorale, som blir fylgd av ein rustikk «Allegro» med røffe rytmar. Idyllen toppar seg i tredjesatsen «Aria paysana», der fløyta spelar ein enkel, folkeleg melodi, som blir kommentert med kvitring frå fiolinen. Fiolinstemma er utstyrt med kommentaren «Songen til fuglane og nattergalen» og skal spelast «i fritt tempo». I tillegg kjem det bylgjande akkordspelet til gamben, som minner om ein roleg suklande bekk. Me får altså inntrykk av ein fløytespelande gjetar ved ei kjelde i ein lund med songfuglar, som jo var eit velkjent motiv i både dikte- og målarkunsten den gongen.

Eg er imponert over denne mystiske komponisten Schultze og måten Ensemble Klingekunst tolkar den avvekslingsrike, gjennomtenkte musikken hans på. Teknisk blir alle rytmiske detaljar nøyaktig utførte, samstundes som der er nok fleksibilitet i fraseringa til at det kling naturleg. I det heile vitnar innlevinga til musikarane om sann speleglede.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.