Teater Ibsen

Ibsen / Bye:

Vildanden – et rettsdrama

Eit stykke av Thomas Bye etter eit drama av Henrik Ibsen
Regi: Moqi Simon Trolin
Scenografi / kostyme: Benjamin la Cour

Ein vert nok aldri ferdig med å tenkje på korleis ein kan halde Ibsen i akt og ære utan å berre repetere det ein har sett før. Mange er kalla til å forsøke seg, og resultata er av blanda kvalitet. Trass i eviggyldig tematikk og konfliktstoff kan nok tids- og miljøkoloritten i originaltekstane verke noko kneblande – av og til. Skulle ein kan hende berre halde på grunnplotet og skrive eit nytt stykke? Ja, har Teater Ibsen tenkt. Og med Vildanden ­– et rettsdrama er det nett det dei har gjort, med forbløffande effekt.

I dette villanddramaet vert heile handlinga fortalt retrospektivt, med andre ord endå meir ibsensk enn hjå Ibsen sjølv. Stykket går føre seg i retten, der rettslege avhøyr tvinnar heile den raude tråden. Utgangspunktet er ein tiltale mot Gregers Werle, som skal dømast eller ikkje dømast for å ha forårsaka sjølvmordet til unge Hedvig. I tillegg til Gregers sjølv vert alle nøkkelpersonane frå originaldramaet innkalla for å forklare seg, og slik får vi altså heile historia fortald på ein ny måte, med bitar og brokkar av dei ibsenske dialogane, men først og fremst i ny tekst. Og den heilt avgjerande hovudpersonen, Hedvig, er sjølvsagt ikkje lenger til stades.

Framsyninga er i regi og scenografi lagt opp til å likne ein rettssak til eit visst punkt, men har òg heile tida eit surrealistisk preg, mest på same måte som draumar kan kombinere det naturlege med det totalt meiningslause. Personane til Ibsen kjem like fullt fram med sitt, minst like kraftfullt som dei plar. Den store skilnaden i høve til Ibsen-stykket er sjølvsagt at vi møter dei etter katastrofen, ikkje før han eller undervegs, som hjå Ibsen. Det set eit totalt annleis preg på karakterane.

Denne teaterhendinga har i tillegg eit originalt ekstramoment: Ti privatpersonar, ein lekmannsjury, er innkalla frå publikum/ålmenta for på slutten av stykket å stemme over skuldspørsmålet. Etter prøveframsyningar og premiere er det visst alt klårt at resultatet vert høgst ulikt frå kveld til kveld. Det kan ensemblet ta som ein fjør i hatten, og som eit prov på at dei har meistra å framstille eit komplekst problem frå mange sider. Skodespelarane er flotte, og ein skulle gjerne nemne alle ved namn, men den som kan hende aller mest markerer seg, med ei tolking som skil seg frå den vi er vane med frå «originalen», er Ola Otnes som gamle Ekdal. Ein sterk og skakande prestasjon.

Men etterpå er det likevel ikkje fritt for at ein tenkjer: Sjølvmord er no eingong ei gjerning gjort av den døde sjølv. Skuldar ein andre for det, er det ikkje lenger sjølvmord. Då er det faktisk mord.

Bent Kvalvik

Bent Kvalvik er filmarkivar og fast teatermeldar i Dag og Tid.