Den Nationale Scene, Lille Scene

Camara Lundestad Joof:

De må føde oss eller pule oss for å elske oss

Omarbeiding og regi: Nina Wester
Scenografi og kostyme: Daniel Åkerstrøm-Steen

Råare og meir direkte har vi vel knapt fått det rett i trynet – korleis rasismen kan ytre seg i samfunnet vårt og korleis dei kvite privilegia framleis rår grunnen. Og bak dette står ein norsk-gambisk forfattar og dramatikar utan formell utdanning, Camilla Lundestad Joof, ein norsk-kenyansk skodespelar, regissør, poet, fotograf og samfunnsdebattant, Jae Nyamburah, og ein norsk-sørafrikansk skodespelar, musikar og artist, Nosizwe Baqwa.

Saman er dei dynamitt. Med ein stil og ein scenisk tryggleik du sjeldan ser, utrettar Nyamburah og Baqwa små under på scenen. Mot ein bakgrunn med romerske søyler og marmor speler dei to ut ein serie dialogar som kanskje eigentleg er ei svart kvinnes monologar, men som av dramaturgiske årsaker er delte på to. Samla blir det ein tidvis rasande tirade.

I utgangspunktet er det ikkje særleg dramatisk, men dei to kvinnene på scenen gir stoffet liv, rørsle, rytme og kraftfull vitalitet alt frå første stund. Før to minutt er gått, har dei publikum i si hole hand.

Det er kvardagsrasismen mykje av dette handlar om. Han som er så kvardagsleg, så innarbeidd og fastgrodd at vi knapt registrerer han i det daglege strevet. Joofs knivskarpe dialogar får han fram i lyset, ofte ikledd svart, intelligent humor. Og dei to aktørane veit å spele på dette, der dei med perfekt timing, levande (men ikkje overdriven) mimikk og kroppsspråk byggjer vidare på det humoristiske og gir oss viktige perspektiv midt i fleisen.

Det er herleg, det er perspektivrikt og det er glimrande teater. Og heilt utan moralisering.

Har du nokosinne tenkt på kva blikket ditt kan bety for ein med ein annan hudfarge? De må føde oss eller pule oss for å elske oss gir svar. Men dei 75 minutta gir oss ikkje berre døme på rasisme, sjølv om det er den raude tråden i framsyninga. Dei er også innom den kvite kvinna som noko uoppnåeleg og uklanderleg, kulturell appropriasjon, det å vere usynleg, krenking, å vere verdig.

Trioen bak dette showet kan gjere Bjørnsons ord til sine: «Fred er ei det beste, men at man noget vil.» Desse er heller ikkje ute etter fred, men rettferd. Dei driv kunstnarleg aktivisme på høgt nivå. Og dette er ikkje underhaldning for underhaldninga si eiga skuld.

Etterpå kjenner ein seg heller ikkje først og fremst underhalden, men djupt uroleg over kor mykje som skjer kring oss utan at vi eigentleg registrerer det. For her er det tale om å gjere oss alle medvitne om det som skjer dagleg, på dei fleste arenaer, kva for grenser som finst for det minoritetar – ikkje berre farga – kan gjere og seie i vårt opne, demokratiske samfunn.

Riksteatret kan syte for at denne oppsetjinga når ut til heile landet. Høyrer du, teatersjef Arne Nøst?

Jan H. Landro

Jan H. Landro er forfattar, journalist og fast teatermeldar i Dag og Tid.