Bok
Sjølvironisk om kjærleik og metafysikk
Nattens grenser er skriven med driv og overskot og held lesaren fanga.
Kaj Skagen har gjeve ut 27 bøker sidan debuten i 1971.
Foto: Eivind Senneset
Romanen Nattens grenser har «En kjærlighetshistorie» som undertittel. Med unntak av Himmelen vet ingenting (1988) har alle romanane til Kaj Skagen meir eller mindre handla om tilhøvet mellom metafysikk og kjærleik. Den fyrste romanen, En elv under gaten (1976), hadde innslag av prosatekstar frå En lykkejegers bekjennelser (1975).
Tek ein omsyn til dette, feirar Skagen i år femtiårsjubileum som romanforfattar. Antroposofien kom inn som eit nytt tema i Barføtt gjennom Europa (1978). Kjærleiksskildringa Broene brenner (1982) vann Gyldendals romankonkurranse og vart Skagens gjennombrot i sjangeren. Tristian Ruglebarm i Hodeskallestedet (1994) kombinerte kjærleiken med filosofi og antroposofi. Så gjekk det 29 år til Bergakrypten (2023), Skagens særaste og mest utilgjengelege roman. Men kjærleiken vanta ikkje der heller.
Venting, uvisse, uro
Nattens grenser skildrar samspelet mellom minne, kjærleik, draum og notidig handling. Den 75 år gamle hovudpersonen og eg-forteljaren ser korleis arbeidsrommet er «forfalt til museum for sunkne livsepoker». Han minnest gamle kjærastar, og me får òg ei detaljert og vittig framstilling av korleis han treffer kona si, Maia. Kvinnene har styrt livet hans, det er «som et spill der terningene kastes fire eller fem ganger, alltid av en kvinne». Ein stad kallar han seg sjølv ironisk for un vieux cochon, ein gammal gris, som er vorten slik «kanskje av den blotte redsel for å visne».
Sjølv om boka reflekterer over samanhengen mellom forelsking og det guddommelege, stengjer ikkje metafysikken for handfaste erotiske skildringar av kvinnekroppen: «stillingen fremhevet hoftepartiet, som ble innbydende skutt ut mot meg i den ettersittende ullkåpen, som føyde seg etter kroppslinjene så nøyaktig at hun virket avkledd i alt det vinterlige». Sjølv om slike augneblinkar skal vere inspirerte av Den heilage ande, som hovudpersonen sidestiller med eros, vil Skagen òg glede mange ateistar med kvinneskildringane sine.
Kjærleiken vert lettare å skrive om når ein ikkje er lukkeleg, som i ventinga, uvissa og uroa. Difor endar eventyra når dei elskande endeleg får kvarandre. «Den erotiske kjærligheten når sitt høydepunkt i streben etter noe uoppnåelig», held Maia fram. Menneskets einsemd er både utoleleg og umogleg å unngå. Kjærleiken vert «transcendent» av ulike grunnar, alt frå at nokon «is playing hard to get», til religiøs mystikk, frå svoltne auge som ikkje får nok av puppar og lår, til at det heilage gjer elskhugen uforståeleg.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
