STANDARD-
INNSPELINGA

Georg
Philipp
Telemann:

Geistliches Singen und Spielen

Il Fondamento; dir.: Paul Dombrecht. Outhere 2006

Tyske Georg Philipp Telemann (1681–1767) var bråmogen. Før tenåra leverte han motettar til kyrkjekoret i heimbyen Magdeburg, og som gymnasiast skreiv han tyske kantatar til den katolske kyrkja (sjølv om han var protestant). I studietida i Leipzig var han jamvel komponist og direktør for operahuset.

Men ein utprega kyrkjekomponist blei han ikkje før fyrst Johann Wilhelm av Sachsen-Eisenach engasjerte han som kapellmeister. Eisenach er mest kjend som fødestaden til J.S. Bach og for Wartburg, borga der Luther omsette nytestamentet frå gresk til tysk. I denne byen komponerte Telemann heile fire årgangar med kantatar for alle sun- og helgedagane i kyrkjeåra (72 verk per årgang). Dette var dei fyrste verkeleg moderne kyrkjekantatane i Tyskland, som mellom andre Bach hadde som førebilete då han skapte sine meisterverk.

Som i operaen

Kva tyder «moderne kyrkjekantatar» i denne saman­-
hengen? Dei fire verka det belgiske barokkorkesteret Il Fondamento gav ut på plate i 2006, har moderne poesi, altså barokkpoesi, medan den gamle kantatetypen er tufta på bibel- og salmetekstar. Og så vekslar satsane mellom «resitativ og arie, som i ein operascene», slik Telemanns innovative tekstforfattar i Eisenach, hoffpresten Erdmann Neumeister, formulerte det. Kyrkjemusikk i operaham, altså, og Telemanns musikk er så dramatisk at han ville fungert fint i teateret.

Grunnen til at Il Fonda­mentos plate med jamne mellomrom hamnar i CD-spelaren min, er ikkje solistane, men komposisjonane. Den eine av dei to sopranane (omslagsheftet listar ikkje opp kven som syng kva) har sløv diksjon, noko som gjer teksten vanskeleg å oppfatta. Og den mannlege alten har ustabil klang og intonasjon, noko han freistar å dekkja over med vibrato – til fånyttes.

Resten av solistane syng derimot bra, særleg bassen. Kor og orkester presterer også godt.

Latterleg

Telemann syner seg som ein meister i å forma melodiane sine etter metrikken og affekten i poesien. På dette punktet overgår han jamvel Bach. (Melodiane til Bach er ofte temmeleg instrumentalt tenkte.) Innleiinga til kantaten Der jüngste Tag wird bald sein Ziel erreichen – «Dommens dag skal snart nå målet sitt» – kunne vore frå ein tragisk opera. Telemann vågar her å redusera det melodiske til eit minimum. Han satsar alt på harmonikken, med dristige akkordar som blir «hengande» uforløyste i lufta.

Og så er det favoritten min, sopranarien «Lacht immerhin, ihr Atheisten» – «Le berre, de ateistar», som med hikstande tonegjentakingar på ordet «le» kunne vore frå ein komisk opera. Le må også eg – når den diksjonssvake sopranen fleire gonger presterer å syngja «Le berre, de latinistar».

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.