CD

Carl Friedrich Abel:

Between Two Worlds

La Spagna baroque orchestra; viola da gamba, cello og leiing: Alejandro Marías. Brilliant 2024

Carl Friedrich Abel står i ei underleg musikkhistorisk særstilling, for instrumentet han trakterte, peikar bakover i utviklinga, medan musikken han komponerte, peikar framover. Han var den siste store virtuosen på viola da gamba, eit strykeinstrument som til liks med celloen blir halde mellom knea, men er annleis stemt og har fleire strenger. Gamben er eit typisk 1600-talsinstrument og var i tida då Abel gjorde karriere, eit anakronistisk særsyn i konsertsalen.

Som komponist, derimot, tok Abel i bruk dei nyaste musikkformene og -sjangrane i samtida. Han bidrog i utviklinga av den klassiske symfonien og var mellom dei fyrste som skreiv for strykekvartett. Den pur unge W.A. Mozart, som vitja Abel i London, nytta hans symfoniar som mønster for sine eigne.

Bach-samarbeid

På bakgrunn av dette er det me skal skjøna Between Two Worlds (les: mellom barokken og klassisismen), som er tittelen på albumet der La Spagna baroque orchestra spelar seks Abel-verk under leiing av den gambespelande spanjolen Alejandro Marías. Han har også skrive omslagsessayet til plata, som gjev eit fint riss av Abels skifterike liv.

Han kom til verda i Köthen i 1723 som son av gambevirtuosen Christian Ferdinand Abel. Denne var musikar i hoffkapellet i Köthen, der J.S. Bach var kapellmeister. Etter tilråding frå Bach fekk den unge Abel seg stilling ved hoffet i Dresden, men flytte som fylgje av sjuårskrigen til London i 1759. Saman med Bach-sonen Johann Christian Bach starta han der konsertserien «Bach–Abel Concerts» i bydelen Soho – dei fyrste abonnementskonsertane i engelsk historie. I London døydde han i 1787, utarma og alkoholisert.

Framoverlent

Fleire av stykka på plata hadde truleg premiere i samband med desse abonnementskonsertane. Symfoni i C-dur, op. 10 nr. 4, er det mest moderne for si tid. Den fyrige fyrstesatsen «Presto» opnar med eit orkestralt motto i form av kraftige tutti-akkordar, som blir vidareførte med elegante melodiar i strykarane, drivne framover av ei trommeaktig bassline. La Spagna baroque orchestra musiserer her lett og framoverlent, nett slik denne musikken bør spelast.

Den einaste arien på plata, «Frena le belle lagrime», er underleg, for det tek uvanleg lang tid før sopransolisten Jone Martínez kjem inn, akkompagnert av sologamben. Samspelet mellom gambe og sopran er vakkert, sjølv om den gutesopranaktige klangen til Martínez er litt for skrinn i høve til lyden av orkesteret.

Av solokonsertane bør Konsert for viola da gamba og orkester i A-dur nemnast, eitt av fleire verk som her er spelte inn for fyrste gong. Marías presterer bra som gambesolist, men eg tykkjer orkesteret syner vel lite initiativ i for- og mellomspela, noko som svekkjer kontrastane.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.