CD

Johann Sebastian Bach:

Orgelbüchlein

Kåre Nord­stoga, orgel. Lawo 2021

Orgelbüchlein – diminutiven tyder «den vesle orgelboka» og høver kanskje på det fysiske formatet til notane, men definitivt ikkje på det kunstnarlege innhaldet. På sitt nye dobbeltalbum framfører domorganisten i Oslo Domkyrkje, Kåre Nordstoga, Johann Sebastian Bachs (1685–1750) Orgelbüchlein på den andre CD-en. Den fyrste CD-en, derimot, inneheld fem preludium (eller fantasiar) og fugar, i tillegg til passacagliaen i c-moll, som er eit av orgellitteraturens viktigaste verk. Instrumentet Nordstoga nyttar, er mellom dei mektigaste som er bevarte frå barokken: Christian Müller-orgelet i den gotiske St. Bavo-kyrkja i nederlandske Haarlem, som stod ferdig i 1738 og har heile 62 register, fordelte på tre manual og pedal.

Monumentalverka

Dei store stykka høyrer me på den fyrste CD-en, og Passacaglia og fuge i c-moll, BWV 582, er med sine 15 minutt det suverent lengste verket. Ein passacaglia er eit variasjonsverk der eit musikalsk tema blir systematisk gjenteke og variert utover i satsen.

Bach har lagt det åtte taktar lange temaet i pedalen, med ei tonerekkje som òg dannar utgangspunkt for fugetemaet. Nordstogas tolking er meir prega av ro og ettertanke enn av monumentalitet, og eg likar varieringa av uttrykket undervegs.

Derimot tykkjer eg yndlingssatsen min på denne CD-en, preludiet i G-dur frå BWV 541, manglar den fan­fareaktige snerten andre gode organistar får til. Den musikalske retorikken Bach her briljerer med kompositorisk, blir ikkje heilt overtydande utført.

Koralane

Den andre CD-en inneheld altså den store «vesle orgelboka». Orgelbüchlein har 45 koralforspel (eller 46, alt etter korleis ein reknar), som er korte komposisjonar over ein salmemelodi. Samlinga skulle eigentleg omfatta tre gonger så mange koralforspel, noko me veit av di dei resterande titlane i Bachs manuskript er skrivne øvst på tomme noteark.

Rekkjefylgja svarar til kyrkjeåret, på same måte som salmeboka er ordna i dag. Opningskoralen «Nun komm, der Heiden Heiland», BWV 599, er adventssalmen me kjenner som «Folkefrelsar til oss kom» (nr. 1 i Norsk Salmebok).

Nordstoga formar melodien i toppstemma med innettervend ro og tekstnær frasering. Spesielt godt likar eg måten han organisk faldar ut mellomstemmene i den akkordiske veven som gjev komposisjonen harmonisk fylde og farge. Me merkar her timinga og presisjonen til ein røynd organist.

Ein annan koral mange vil dra kjensel på, er nr. 10: In dulci jubilo, BWV 608, som i Bernt Støylens omsetjing heiter «Eg synger jolekvad». Bach fører salmemelodien i kanon mellom toppstemma og pedalen, med to mellomstemmer som kvitrar i frydefulle triolar. Gjennom orgelets linnaste register får Nordstoga her fram ein himmelsk dåm som er englane på Betlehemsmarkane verdig.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.