Menneske av leire
Rullesegl av stein, laga mellom 2100–2000 f.Kr. 1,3 x 2,55 cm.
Foto: British Museum, London
Leire er gjerne det første materialet eit barn formar figurar med. Det er såleis ikkje underleg at førestillinga om at dei første menneska vart skapte frå leirefigurar, går att verda over. Freskar og skulpturar frå antikken viser den greske guden Prometeus skulptere mennesket, eller skildrar korleis Gud forma Adam av jord og bles liv i han, medan gamle egyptiske veggrelieff viser guden Khnum modellere fram menneska på eit pottemakarhjul.
Det er tankevekkande at skapingsmytar frå andre kulturar er så godt som uråd å finne avbildingar av. Til dømes manglar eldre verk av skogguden Tane-Mahuta, som skapte den første kvinna av raudleire, ifølge maoriane på New Zealand, likså avbildingar av leiremenneska som den vietnamesiske guden Ông Tr?i la i sola for å tørke.
Særleg gudinnene er vonde å finne avbildingar av. Eit eksempel er modergudinna Ninhursag, sumerisk for kvinna (nin) av fjellet (hursag). Det er bevart fleire tavler i kileskrift som fortel korleis ho skaper menneska av leire. Trass i at eg veit at det finst fleire motiv av henne, er dei uråd å finne på nettet. Det er knapt forska på henne heller. La oss derfor dvele ved dette uskarpe fotografiet av eit rullesegl.
I Midtausten er det funne ei mengd slike vakre små former, nokre heile 9000 år gamle. Sylindrane er dekorerte med eit motiv som først vert synleg når steinen vert rulla over fuktig leire. Motivet har det kantete uttrykket som er karakteristisk for desse ørsmå kunstverka. Her sit ei kvinne i sid, stripete kjole på ei trone. Det verkar som om ho velsignar eit par som held hender. Kvinna er diger, endå sitjande er ho i augehøgd med dei to tilbedarane. Hovudpryden har to horn som dannar ei form som minner om omegateiknet. Innan mesopotamisk ikonografi er dette eit kjenneteikn for Ninhursag.
Også inskripsjonen i kileskrift nemner namnet hennar. Sumerisk kileskrift er det eldste kjende skriftsystemet i verda.
Uskarp eller ei, det er fascinerande å studere scena som utspeler seg, med ei høgde på berre 2,55 centimeter.
Verket minner oss om at framleis er det mykje som ikkje er skrive om eldre tiders kunst.
Eva Furseth
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Leire er gjerne det første materialet eit barn formar figurar med. Det er såleis ikkje underleg at førestillinga om at dei første menneska vart skapte frå leirefigurar, går att verda over. Freskar og skulpturar frå antikken viser den greske guden Prometeus skulptere mennesket, eller skildrar korleis Gud forma Adam av jord og bles liv i han, medan gamle egyptiske veggrelieff viser guden Khnum modellere fram menneska på eit pottemakarhjul.
Det er tankevekkande at skapingsmytar frå andre kulturar er så godt som uråd å finne avbildingar av. Til dømes manglar eldre verk av skogguden Tane-Mahuta, som skapte den første kvinna av raudleire, ifølge maoriane på New Zealand, likså avbildingar av leiremenneska som den vietnamesiske guden Ông Tr?i la i sola for å tørke.
Særleg gudinnene er vonde å finne avbildingar av. Eit eksempel er modergudinna Ninhursag, sumerisk for kvinna (nin) av fjellet (hursag). Det er bevart fleire tavler i kileskrift som fortel korleis ho skaper menneska av leire. Trass i at eg veit at det finst fleire motiv av henne, er dei uråd å finne på nettet. Det er knapt forska på henne heller. La oss derfor dvele ved dette uskarpe fotografiet av eit rullesegl.
I Midtausten er det funne ei mengd slike vakre små former, nokre heile 9000 år gamle. Sylindrane er dekorerte med eit motiv som først vert synleg når steinen vert rulla over fuktig leire. Motivet har det kantete uttrykket som er karakteristisk for desse ørsmå kunstverka. Her sit ei kvinne i sid, stripete kjole på ei trone. Det verkar som om ho velsignar eit par som held hender. Kvinna er diger, endå sitjande er ho i augehøgd med dei to tilbedarane. Hovudpryden har to horn som dannar ei form som minner om omegateiknet. Innan mesopotamisk ikonografi er dette eit kjenneteikn for Ninhursag.
Også inskripsjonen i kileskrift nemner namnet hennar. Sumerisk kileskrift er det eldste kjende skriftsystemet i verda.
Uskarp eller ei, det er fascinerande å studere scena som utspeler seg, med ei høgde på berre 2,55 centimeter.
Verket minner oss om at framleis er det mykje som ikkje er skrive om eldre tiders kunst.
Eva Furseth
Fleire artiklar
Cecilie Grundt med Vigleik Storaas, David Andersson og Fredrik Villmow.
Foto: Sigbjørn Berven
Solide røter
Cecilie Grundt har sett saman eit lojalt lyttande band.
Eivind Trædal har sete i Oslo bystyre for MDG sidan 2015. I vår kom det fram at han stiller seg til disposisjon for stortingslista til MDG.
Foto: Cappelen Damm
Den tunge kampen mot bileufori
Eivind Trædal viser fram politikkens fallitt på transportfeltet i boka På ville veier.
Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.
Foto: Jim Watson / AFP / NTB
Trump ord for ord
Kva seier Trump på folkemøta? For å få eit inntrykk av kva han vil formidla til møtelyden, trykkjer vi den første delen av talen han heldt i vippestaten Michigan førre helg.
Una og Diddi er to storforelska studentar som må halde forholdet skjult, fordi Diddi alt har ein kjærast.
Foto: Arthaus
Gjennombrotet
Elín Hall herjar i dette vakre, velskrivne dramaet av Rúnar Rúnarsson.
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.
Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB
Nato-toppen som sa det han tenkte
Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.