JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

BokMeldingar

Om mennesket, mest på vondt

Hermann Ungar skreiv beiske tekstar utan medkjensle og sosial ornamentikk.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Så langt er tre av bøkene til Hermann Ungar  (1893–1929) omsette til norsk.

Så langt er tre av bøkene til Hermann Ungar (1893–1929) omsette til norsk.

Foto: Wikipedia

Så langt er tre av bøkene til Hermann Ungar  (1893–1929) omsette til norsk.

Så langt er tre av bøkene til Hermann Ungar (1893–1929) omsette til norsk.

Foto: Wikipedia

3590
20180608
3590
20180608

Forteljingar

Hermann Ungar:

Gutter og mordere

Omsett av Sverre Dahl
Teori & Praksis Forlag

Tidt høyrer ein ordet menneskeleg nytta som synonym for nestekjærleik og offervilje, men dette er, som dei fleste nok veit, ikkje heilt korrekt. I boka Gutter og mordere – og andre fortellinger av Hermann Ungar, som delte både språk, generasjon, nasjonalitet og etnisk bakgrunn med Franz Kafka, er det helst andre sider av det menneskelege som kjem i fokus. Den første delen, med to lange forteljingar som utgjorde debutboka til forfattaren, skildrar det vonde i mennesket, hjå individ som sjølve ikkje har opplevd noka form for kjærleik.

Stringent

I den første forteljinga møter me ein mann som skriv om oppveksten sin, på ein kombinert barne- og aldersheim. Der fanst ei tenestejente, den mutte og truleg stumme Stasinka, som vart objekt for dei gryande seksuelle fantasiane til den unge guten. Utan trege skriv han om brotsverk han gjorde, drap, tjuveri og freistnad på valdtekt, og framstillinga er nøktern i ein slik grad at ein undrar seg meir over at otten for følgjene vantar, enn over skorten på medkjensle. Handlingane får då heller ingen konsekvensar for hovudpersonen, han stel seg til velstand, han kjem til Amerika og gjer det godt der, og det er kanskje det mest plausible ved heile forteljinga. Om ein vil (og det vil ein), kan ein lesa denne forteljinga som ein tidleg kritikk av menneskesynet som kan sikra ein suksess i The land of filth and money, eller kva dei no kallar landet sitt der vest. Teksten er stringent og gjennomtenkt, om det heile enn løyser seg litt opp mot slutten, noko Bernhard Ellefsen i det informative og gode etterordet skriv at også Thomas Mann kommenterte i si tid.

I den andre lange forteljinga møter me også ein kar som skildrar oppveksten sin, fram til tidspunktet der han vart drapsmann. Han har ikkje møtt mykje kjærleik og er ikkje viljug til å gje frå seg noko av det slaget heller. Det verste i livet hans var og er at han ikkje kunne leva opp til forventningane han hadde til seg sjølv. Han hatar og vanvyrder all misvekst og veikskap, ikkje minst den han finn i seg sjølv, og dette hatet rettar han utetter ved mellom anna å pina dyr, og innetter ved askese og sjølvpining. Også denne forteljinga er skriven konsekvent og effektivt. Han som skriv, gjer det ikkje for å bortforklara noko, her finst ingen ornamentikk, korkje språkleg eller sosialt, eller, med andre ord: Han bryr seg ikkje om slikt me no kallar å vera politisk korrekt.

Skisseprega

Dei andre tekstane er meir skisseprega, som Ellefsen også skriv i etterordet, med eit unnatak i forteljinga som har tittelen Colberts reise. Elles vil eg nemna at den korte teksten om ein gut som var sikker på at han skulle verta skodespelar, og som av kameratane fekk tilnamnet Mellon, også er interessant, om enn ikkje av den grunnen eg vil komma inn på her. Namnet Mellon kjem dei nemleg fram til frå ordet mello, som det vert lista opp mange definisjonar på. Men lite visste Hermann Ungar då at Mellon er det alviske ordet for venn, og at ordet, sagt i rette tid, kan opna steindørene i Moria. Men slik er det.

Boka er på vesentlege punkt tidlaus og dermed alltid aktuell. Det er rett nok ikkje litteratur som kan gje lesaren eit lyft, dette, men heller det ein på hoppspråket kallar bakvind. Det er vel diverre difor tekstane verkar så ekte og truverdige.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Forteljingar

Hermann Ungar:

Gutter og mordere

Omsett av Sverre Dahl
Teori & Praksis Forlag

Tidt høyrer ein ordet menneskeleg nytta som synonym for nestekjærleik og offervilje, men dette er, som dei fleste nok veit, ikkje heilt korrekt. I boka Gutter og mordere – og andre fortellinger av Hermann Ungar, som delte både språk, generasjon, nasjonalitet og etnisk bakgrunn med Franz Kafka, er det helst andre sider av det menneskelege som kjem i fokus. Den første delen, med to lange forteljingar som utgjorde debutboka til forfattaren, skildrar det vonde i mennesket, hjå individ som sjølve ikkje har opplevd noka form for kjærleik.

Stringent

I den første forteljinga møter me ein mann som skriv om oppveksten sin, på ein kombinert barne- og aldersheim. Der fanst ei tenestejente, den mutte og truleg stumme Stasinka, som vart objekt for dei gryande seksuelle fantasiane til den unge guten. Utan trege skriv han om brotsverk han gjorde, drap, tjuveri og freistnad på valdtekt, og framstillinga er nøktern i ein slik grad at ein undrar seg meir over at otten for følgjene vantar, enn over skorten på medkjensle. Handlingane får då heller ingen konsekvensar for hovudpersonen, han stel seg til velstand, han kjem til Amerika og gjer det godt der, og det er kanskje det mest plausible ved heile forteljinga. Om ein vil (og det vil ein), kan ein lesa denne forteljinga som ein tidleg kritikk av menneskesynet som kan sikra ein suksess i The land of filth and money, eller kva dei no kallar landet sitt der vest. Teksten er stringent og gjennomtenkt, om det heile enn løyser seg litt opp mot slutten, noko Bernhard Ellefsen i det informative og gode etterordet skriv at også Thomas Mann kommenterte i si tid.

I den andre lange forteljinga møter me også ein kar som skildrar oppveksten sin, fram til tidspunktet der han vart drapsmann. Han har ikkje møtt mykje kjærleik og er ikkje viljug til å gje frå seg noko av det slaget heller. Det verste i livet hans var og er at han ikkje kunne leva opp til forventningane han hadde til seg sjølv. Han hatar og vanvyrder all misvekst og veikskap, ikkje minst den han finn i seg sjølv, og dette hatet rettar han utetter ved mellom anna å pina dyr, og innetter ved askese og sjølvpining. Også denne forteljinga er skriven konsekvent og effektivt. Han som skriv, gjer det ikkje for å bortforklara noko, her finst ingen ornamentikk, korkje språkleg eller sosialt, eller, med andre ord: Han bryr seg ikkje om slikt me no kallar å vera politisk korrekt.

Skisseprega

Dei andre tekstane er meir skisseprega, som Ellefsen også skriv i etterordet, med eit unnatak i forteljinga som har tittelen Colberts reise. Elles vil eg nemna at den korte teksten om ein gut som var sikker på at han skulle verta skodespelar, og som av kameratane fekk tilnamnet Mellon, også er interessant, om enn ikkje av den grunnen eg vil komma inn på her. Namnet Mellon kjem dei nemleg fram til frå ordet mello, som det vert lista opp mange definisjonar på. Men lite visste Hermann Ungar då at Mellon er det alviske ordet for venn, og at ordet, sagt i rette tid, kan opna steindørene i Moria. Men slik er det.

Boka er på vesentlege punkt tidlaus og dermed alltid aktuell. Det er rett nok ikkje litteratur som kan gje lesaren eit lyft, dette, men heller det ein på hoppspråket kallar bakvind. Det er vel diverre difor tekstane verkar så ekte og truverdige.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.

Boka er på vesentlege punkt tidlaus og dermed alltid aktuell.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt
Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt
Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Foto: Ole Berg-Rusten / NTB

Samfunn
Eva Aalberg Undheim

Eit spørsmål om kontroll

I rapport etter rapport kritiserer Riksrevisjonen statlege institusjonar for feil og manglar. Men kva kjem det eigentleg ut av kritikken?

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Foto: Samlaget

BokMeldingar
ArildBye

Ein av oss

Odd Nordstoga skriv tankefullt om livet, ut frå rolla som folkekjær artist.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB

IntervjuSamfunn
Christiane Jordheim Larsen

Nato-toppen som sa det han tenkte

Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.

Feature

Greske byggjeklossar

Eg dreg til Kreta og lærer om skilnaden på tyske og britiske turistar.

May Linn Clement
Feature

Greske byggjeklossar

Eg dreg til Kreta og lærer om skilnaden på tyske og britiske turistar.

May Linn Clement

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis