Sakprosa

Anders Lundberg:

Fjellplanter. Filefjell og Jotunheimen sør

Dreyers forlag 2021

Fjellplanter. Filefjell og Jotunheimen sør, gitt ut av Dreyers forlag, er skriven av Anders Lundberg, som er professor emeritus i geografi ved Universitetet i Bergen. Han har tidlegare skrive Filefjell. Natur, folk og landskap, som vart gitt ut av same forlag i 2019.

Lundberg har mange fagfelt og er mellom anna lærd i vegetasjonsøkologi, plantegeografi, naturforvaltning, kulturlandskap og biologisk mangfald. Han engasjerer seg dessutan i Norsk Botanisk Forening og innan naturfotografi.

Boka inneheld ein generell del med omtale av kva fjellplanter er, samanhengen mellom planter og andre naturtilhøve, ulike spreiingsstrategiar, naturtypane dei veks i, og i kva vegetasjonssone dei vanlegvis breier seg i.

Plantefotografi

Størstedelen av boka er rettvist tileigna dei enkelte artane som veks i regionen, med skildring av utbreiing, økologi og kjenneteikn, med eitt eller fleire foto per art. I tillegg til den generelle og den artsspesifikke delen har Lundberg inkludert eit kapittel om plantefotografi. Denne delen gjev tips om kva ein kan gjere for å knipse gode bilete av planter.

Boka har ei logisk oppbygging og gjev meir kjøt på beina enn ei vanleg florabok. Alle bileta er tekne av forfattaren, og bidreg til eit meir personleg preg. Noko som gjer boka unik mellom florabøker, er kapittelet om plantefotografi. Det er ikkje sjeldan eg sit timevis i ei myr eller på ein forblåst rabbe og tek hundrevis av bilete av éi plante. Det er ikkje alltid så lett å ta gode bilete når sola står bak ei sky eller vinden blæs graset vinkelrett. Dette har Lundberg nokre middel mot, med råd om blendar, djupneskarpleik, perspektivkontroll, fokusforskyving og blits.

Forfattaren framsnakkar plantene i kapittelet om samanhengen mellom plantene og andre naturtilhøve. Planter er ikkje berre planter; dei er grunnlaget for oss alle. Det er eit viktig perspektiv å få fram. Vidare gjer Lundberg plantene meir levande for oss når han skriv om dei ulike måtane dei spreier seg på.

Dette kapittelet er oversiktleg, artig å lese og skildrar faguttrykk på ein lettfatteleg måte. Det einaste eg saknar der, er ei omtale av vegetativ formeiring, då mange fjellplanter spreier seg på denne måten.

Artsomtale

Det mest spanande med ei florabok er for meg korleis forfattaren har klart å framstille dei enkelte artane. Eg vil gjerne sjå gode bilete og lese om dei beste kjenneteikna. Forfattaren oppfyller dette i mange tilfelle, men karakteristiske kjenneteikn manglar for nokre artar. Dette er spesielt viktig om det er artar som liknar på kvarandre og det ikkje går an å sjå skilnaden på bileta.

Eg saknar òg konsekvent bilettekst og tydeleg tilvising til bileta i teksten, då det nokre stader kan vere fleire bilete og artar på same side. Elles er artsomtalane gode. Dei oppgjev presise lokale namn og område for arten og har mykje interessant plantesnacks. Til dømes fakta om spesielle tilpassingar, om klimaindikatorar, raudlistestatus og i fleire tilfelle informasjon om korleis og kvar bileta er tekne. For ein botanikar er det òg herleg at artane er sorterte etter Angiosperm Phylogeny Group III (APG III). Artane er i tillegg lista opp i eit register bakarst med sidetal og i ei familieoversikt.

Reise i region

Skrivestilen kan vere noko tung i visse tilfelle, og forfattaren kunne nok vore tent med å strukturere og komprimere teksten meir i den generelle delen. Om eg skal vere pirkete, ville eg òg hatt fleire definisjonar i starten av boka, til dømes av fjell og lågland, av karplanter og karsporeplanter.

Eg har generelt stor sans for florabøker som tek meg med på reise gjennom ein region, om det er i Noreg eller utanlands. Ei slik avgrensing er eit stort pluss både for lokale og andre naturinteresserte og ikkje minst for florasamlarar (som meg). Mange fjellplanter er generelle for fleire fjellområde i landet, og boka er difor relevant for fleire enn filefjellentusiastar.

Boka er inga felthandbok, men heller noko ein tek fram før eller etter ein fjelltur, eller framfor peisen ein stormfull kveld. Forfattaren framhevar spesielle tilpassingar og gjev ei god oversikt over kva som finst i regionen.

Alt i alt synest eg Lundberg råkar godt med føremålet sitt: å vekkje interesse for fjellfloraen, inspirere til turar i fjellet og å auke forståinga og engasjementet for naturen.

Marina Eraker Hjønnevåg

Marina Eraker Hjønnevåg er økolog og naturforvaltar.