Roman

Nina Lykke:

Vi er ikke her for å ha det morsomt

Oktober

Vi er ikke her for å ha det morsomt, heiter den mykje omtalte siste romanen til Nina Lykke, men her er det ikkje vanskeleg å more seg. Vi blir kasta ut i eit kalas av ein samfunnssatire, som er så presis og så overdriven at det er ein fryd å lese.

Knut har ein gong skrive det han omtalar som «Den Berømte Boken», det store gjennombrotet som skaffa han status, fanskarar og invitasjonar til festivalar. No er det lenge sidan han har gitt ut noko som har tilfredsstilt kritikarane, og han sit parkert på sidelinja i den utdaterte Levis 501-buksa si. Ein dag får han likevel invitasjon til å delta i ein debatt på litteraturfestivalen på Lillehammer, rett nok som reserve for ein annan. Det blir eit høve for Knut til å heve honorar og leve nokre dagar på mat- og drikkebongar.

Jålete miljø

Nina Lykke teiknar gjennom blikket til Knut eit bilde av eit Litteratur-Noreg som er latterleg jålete til å vere så lite og provinsielt. Stort sett består miljøet av sjølvopptatte, arrogante, omsynslause forfattarar og av journalistar som berre klarar å stille eitt spørsmål: «Kva handlar boka di om?» Og dei fleste av bøkene viser seg for det meste å handle om andre forfattarar ein har vore intim med, eller vere baserte på andre verkelege personar. Her finst ikkje «diktarar» i mils omkrins.

Knut er blitt utsett for det han kallar Virkelighetsforfatteren – sjølv om dei alle soknar til det omgrepet. I debattpanelet skal han no få ein sjanse til å bli sett saman med ho som har dikta opp ei utleverande sanning om han med fullt namn, der han skal vere heilt avslappa og ikkje la seg merke med noko. Det går ikkje heilt slik.

Fleire får gjennomgå

Nina Lykke tar med denne romanen eit saftig oppgjer med den såkalla røyndomslitteraturen. Knut konstaterer kor sjølvmotseiande dette omgrepet er: Same kor mykje ein tek til med å skrive i røyndommen, er ein på eit tidspunkt nøydd til å gå over i fiksjonen, skal det bli litteratur – «for virkeligheten er som kjent ikke leselig». Og då blir det vilkårleg kva som er sanning og kva som er løgn, noko som er langt verre for den omtalte enn om alt var sanning.

Lykke gir òg eit spark til den sosiale tendensen der «omgivelsene skal legge seg til rette for individet», altså der enkeltmennesket ikkje treng å kjenne ansvar for noko anna enn si eiga sinnsstemning der og då. Der ein smykkar seg med å seie «Eg er ikkje så interessert i small talk», mens ein viser seg svært interessert i nettopp det om samtalepartnaren er av interesse eller har ein lokkande status.

Forleggarar får gjennomgå, der dei (i koret med kritikarane) klagar over at all litteratur handlar om den kvite middelklassen, men når Knut skriv om ein homofil pakistanar, basert på ein verkeleg person, blir han refusert fordi det ikkje er truverdig. Skuleelevar og lærarar får påpakning gjennom skildringar der ingen av dei ser ut til å forstå kva som er i vegen med å skrive ei oppgåve om Knuts roman utan å ha lese boka, når dei no har Knut framfor seg på skulebesøk og kan få han til å seie kva ho handlar om.

Nina Lykke har ein utsøkt penn og ein i særklasse god sans for driv. Sidene fyk av garde. Ho skriv klokkeklar og kosteleg satire over eit miljø og ei samtid som nok kan vere berarar av tendensar som ikkje er udelt pene. Vi er her kanskje for å vere ein tanke meir siviliserte.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er forfattar, nordist og fast bokmeldar i Dag og Tid.