Noveller

Frode Grytten:

Garasjeland

Forlaget Oktober

Lagnaden som metafysisk regissør for livet er ikkje røynleg, elles kunne me jo ikkje gje andre skulda for alt det galne dei finn på, og ei slik stode var knapt til å halda ut. Men lagnaden forstått som det som har skjedd med ein, utan at ein kunne noko for det, er eit faktum, og folk ein ikkje kjenner særleg godt, er kvikt definerte ved spora etter slike hendingar.

I novellene til Frode Grytten får me derimot stundom sjå innsida av personar utanfor allfarveg, som ei påminning om kor like me eigentleg er, alle saman, og den kvikke definisjonen vert sett på prøve.

Noko som vantar

I tidlegare novellesamlingar har Grytten helst skrive med eit tydeleg konsept som utgangspunkt, men slik er det ikkje i den nye samlinga, Garasjeland. Her møter me folk frå ulike miljø og land, og skal ein leita fram ein fellesnemnar for dei, i tillegg til at dei er dikta opp av Grytten, er det at det er eitkvart som vantar i livet.

Dei lever litt utanfor lukka, i grå grannelag til suksessens moglege metropolar. For nokre av dei er det andre som ser ut til å ha øydelagt den moglege idyllen, som i novella «Inntrengar», der eit norsk ektepar har fått feriehuset sitt i Spania okkupert av ein framand mann.

Men Grytten syner oss at det finst fleire sider ved saka enn den opprørande og urettvise husokkupasjonen. I teksten med den lovande tittelen «YNWA» møter me ein polsk arbeidar ved eit laksemottak i Noreg, og får lesa om tragediane som råkar han. Novella kunne ha fått tittelen «Sotra! Streik!», men kan hende heller «It’s a Wonderful Life 2», for her endar soga med opptakta til eit sjølvmordsforsøk, frå ei bru, og det kjem endåtil ein reddande engel, og det ein mykje penare ein enn Clarence Odbody i den legendariske julefilmen til Frank Capra.

Kor som er har Grytten fått til ei plausibel novelle frå eit miljø han ikkje kan kjenna til fulle, og det er ein sjanse han tek i nesten alt han skriv. Der har han evner som fortener ros, for han pøser ikkje på med leksikalske opplysningar, han finn den heilt rette dosen som får lesaren til å tru at Robert Frankowski verkeleg er frå Polen, at han har vore Liverpool-tilhengjar sidan Dudek stod i mål på Anfield, og at det som råkar han av uhell, arbeidskonflikt og barnevern, er røynleg og så sant som det er skrive.

Ikkje sjølvbiografisk

Grytten skriv, med andre ord, ikkje sjølvbiografisk. Han diktar, han finn på, og han gjer det han diktar opp, sannsynleg. Den som leitar etter element frå livet til forfattaren, finn neppe stort anna i denne boka enn datoen for ei planlagd terrorhandling i novella «Oslo», eller at tre syriske brør finn vegen frå Aleppo til Odda i «Elvis Presley blues». At terroristen eg nemnde, bur på rom nummer 1222 på eit hotell i Oslo, fører oss jo berre til Finse i tankane, og det er då i Ulvik, og slett ikkje Odda, så kom ikkje der!

Det er ikkje noko tilgjort ved desse novellene, sjølv om dei altså handlar om folk som har lite sams med forfattaren. Han har sett seg inn i livet og tankane til andre, oftast mindre heldige enn han sjølv.

Lesaren forstår at den faktiske lagnaden som ser ut til å definera desse personane, er omstende som har råka dei, og at liknande situasjonar og tilstandar ville ha forma dei fleste av oss på same vis. Slik er Garasjeland ei bok som er solidarisk med mennesket, på djupaste alvor og utan store fakter, lesarflørt eller ornamentikk.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.