JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

BokMeldingar

Ein må løfte lyset

Yan Lianke skriv avslørande om det moderne Kina – og om livet til oss alle.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Yan Lianke har gjeve ut 15 romanar og ei lang rekkje novelle- og essaysamlingar. Bøkene hans er omsette til 25 språk.

Yan Lianke har gjeve ut 15 romanar og ei lang rekkje novelle- og essaysamlingar. Bøkene hans er omsette til 25 språk.

Foto: Harald Medbøe

Yan Lianke har gjeve ut 15 romanar og ei lang rekkje novelle- og essaysamlingar. Bøkene hans er omsette til 25 språk.

Yan Lianke har gjeve ut 15 romanar og ei lang rekkje novelle- og essaysamlingar. Bøkene hans er omsette til 25 språk.

Foto: Harald Medbøe

5317
20240705
5317
20240705

Roman

Yan Lianke:

Dagen da solen døde

Omsett av Eilif Norheim
Cappelen Damm

Burlesk, vittig og absurd er romanstilen hans, og han har gjort det til eit spesiale å latterleggjere byråkratisk makt og krypande, pengesnusande karrieremenneske i eit Kina som ligg langt frå oss politisk og kulturelt. Men det allmennmenneskelege er det lett å kjenne seg att i og bli rørt av – og støkt av.

I førre boka, Sprengningens krønike, om ein landsby som endar opp som superkapitalistisk millionby, gjekk kritikk av baksida av det kinesiske økonomiske underet til tider over i rein komedie. Lesaren måtte jamt trekke pusten. I den eksploderande tida som vart skildra, var all rikdom bygd på tjuveri.

Skal ein tru Yan, gjennomsyrar korrupsjon samfunnet i Kina, og det er ut av gammal tradisjon frå keisardøma (og ekteskapsordningane i det gamle samfunnet) det igjen har blitt slik: Alle fordelar og forfremjingar, alle stillingar ein kan drøyme om, har ein pris.

Samtidig er sex blitt ei kolossal makt, sal av unge jenter som yter seksuelle tenester, var her skildra som mest like vanleg som sal av sukkertøy i laus vekt i Noreg. Kvinnefrigjeringa verkar knust av mektige menns umåtelege drift etter å nyte alt.

Når gudane er døde

Åstaden for handlinga i den nye boka Dagen da solen døde er, som så ofte før, ein landsby langt frå makta i Beijing. Ein dag er sjølve det å døy blitt politikk. Alle skal kremerast, for det er ikkje jord att å gravlegge i, hevdar styresmaktene. Døden blir industri. For dei gamle blir det feil, det å førast til krematoriet, det å forlate slekta sin måte å døy på. Kroppen skal i jord. Og tradisjonen er sterk i Kina. Det nye krematoriet blir angstens eldstad. Her er utilslørt groteske skildringar av dei alvorlegaste sider ved menneskelivet, overgangen frå levande til død, til dødt – kjøtt.

Samstundes med motstand mot den nye gravferdsforma har ulikskap tatt til å invadere landsbyen. Nokre blir rike på kostnad av andre, også dei som eig krematoriet. Så ei natt tar folk til å gå i søvne. Søvngjengarane gjer som dei tenker, drøymer om, har hatt mest lyst til, og nattehimmelen blir sett på hovudet. Sjølvmord, valdtekt, prostitusjon florerer, folk skal ha sitt før det er for seint. Mange gjer det dei har tenkt på å gjere, men halde seg for gode til i vaken tilstand.

I søvngjengartilstanden finst ikkje rett og gale lenger. Ærlege sjeler på si side tilstår på vandring i natta sine tungt angra gamle synder, men det òg kan bli feil. Det blir ransbølgje, det blir borgarkrig, brutale drap skjer på kvart gatehjørne, bestialske gjerningar utgjer nattas orden. Noko som endar med at mørket ikkje vil ta slutt da menneska på normalt vis skal ta til å vakne, av sola som står opp igjen.

Offer for det gode

Utan å utlevere heile handlinga blir det ikkje heilt greitt med dette. Og kven skal ofre seg for å få sola til himmels att? Yan Liankes roman er som ein gresk tragedie. Essensen i handlinga blir at ein eller annan må løfte lyset.

Kanskje er Dagen da solen døde ein parabel over kva menneska utset seg sjølve for i vår tid, etter at Gud – eller alle gudar – er døde. Den store stygge ulven er ikkje alltid det politiske systemet, som vi lett skuldar for alt elende. Nei, her er det meir det å vere grådig og grisk, og moralsk personleg kollaps.

Yan tar det vesle menneske i forsvar i ei tid der moral og etikk er i fritt forfall. Heile forfattarskapet hans er ei djuptloddande reise inn i kinesisk samtid og nær kommunistisk fortid, og stort meir dramatisk og brutalt kan ikkje livet bli enn i ein totalitær stat, som kjent.

Den dagen solen døde blar samtidig fram djupt etiske spørsmål som gjeld for menneske i alle verdshjørne. For forgår ikkje menneska i sjuke stridar, nett som om vi ikkje tenkte, ikkje var vakne? Døyr ikkje folk i hopetal i nedslaktingar på små og store flekkar av moder jord, i landsbyar, byar vi knapt kan uttale namna på, og utan at vi legg merke til det mest? Herjar ikkje vald og krig rundt om, som om menneska går i søvne? Livet som blodig, grotesk teater er i dag noko allment når vi via nyhendemedia ser oss rundt, til alle valplassane.

Kor ligg da håpet? Blir det kanskje berre litt betre om nokon ofrar seg, tenner ei sol for det gode der det i dag manglar lys? At nokon plantar blomar i gropene der blodet rann, inngår ei pakt med jorda. Dette er heilt enkelt stor litteratur.

Vald i totalitære styre

Tittelen Dagen da solen døde fekk meg til å assosiere til ein annan romantittel, Arthur Koestlers dystre Mørke midt på dagen, om fengsels- og avhøyrssystemet under Moskvaprosessane i Sovjetunionen. Yans bok kan òg, i parti, lett tolkast som ein allegori over valden i revolusjonære periodar, aller helst kulturrevolusjonen i Kina. Men er noko langt meir.

Språket er naivt inntil det barnslege. Hovudpersonen i forteljinga er ein litt enkel gut, eit ungt sinn, tidleg i puberteten. Han bevegar seg i den søvngjengarfylte landsbyen gjennom natta, og slepp kanskje unna drapa og valden som blir utøvd, nettopp fordi dei fleste kjenner han att som den dumme guten. Inn i denne forteljinga vev også forfattaren eit lysande portrett av seg sjølv, diktaren, og diktarrolla.

Arild Bye

Arild Bye er journalist og forfattar.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Roman

Yan Lianke:

Dagen da solen døde

Omsett av Eilif Norheim
Cappelen Damm

Burlesk, vittig og absurd er romanstilen hans, og han har gjort det til eit spesiale å latterleggjere byråkratisk makt og krypande, pengesnusande karrieremenneske i eit Kina som ligg langt frå oss politisk og kulturelt. Men det allmennmenneskelege er det lett å kjenne seg att i og bli rørt av – og støkt av.

I førre boka, Sprengningens krønike, om ein landsby som endar opp som superkapitalistisk millionby, gjekk kritikk av baksida av det kinesiske økonomiske underet til tider over i rein komedie. Lesaren måtte jamt trekke pusten. I den eksploderande tida som vart skildra, var all rikdom bygd på tjuveri.

Skal ein tru Yan, gjennomsyrar korrupsjon samfunnet i Kina, og det er ut av gammal tradisjon frå keisardøma (og ekteskapsordningane i det gamle samfunnet) det igjen har blitt slik: Alle fordelar og forfremjingar, alle stillingar ein kan drøyme om, har ein pris.

Samtidig er sex blitt ei kolossal makt, sal av unge jenter som yter seksuelle tenester, var her skildra som mest like vanleg som sal av sukkertøy i laus vekt i Noreg. Kvinnefrigjeringa verkar knust av mektige menns umåtelege drift etter å nyte alt.

Når gudane er døde

Åstaden for handlinga i den nye boka Dagen da solen døde er, som så ofte før, ein landsby langt frå makta i Beijing. Ein dag er sjølve det å døy blitt politikk. Alle skal kremerast, for det er ikkje jord att å gravlegge i, hevdar styresmaktene. Døden blir industri. For dei gamle blir det feil, det å førast til krematoriet, det å forlate slekta sin måte å døy på. Kroppen skal i jord. Og tradisjonen er sterk i Kina. Det nye krematoriet blir angstens eldstad. Her er utilslørt groteske skildringar av dei alvorlegaste sider ved menneskelivet, overgangen frå levande til død, til dødt – kjøtt.

Samstundes med motstand mot den nye gravferdsforma har ulikskap tatt til å invadere landsbyen. Nokre blir rike på kostnad av andre, også dei som eig krematoriet. Så ei natt tar folk til å gå i søvne. Søvngjengarane gjer som dei tenker, drøymer om, har hatt mest lyst til, og nattehimmelen blir sett på hovudet. Sjølvmord, valdtekt, prostitusjon florerer, folk skal ha sitt før det er for seint. Mange gjer det dei har tenkt på å gjere, men halde seg for gode til i vaken tilstand.

I søvngjengartilstanden finst ikkje rett og gale lenger. Ærlege sjeler på si side tilstår på vandring i natta sine tungt angra gamle synder, men det òg kan bli feil. Det blir ransbølgje, det blir borgarkrig, brutale drap skjer på kvart gatehjørne, bestialske gjerningar utgjer nattas orden. Noko som endar med at mørket ikkje vil ta slutt da menneska på normalt vis skal ta til å vakne, av sola som står opp igjen.

Offer for det gode

Utan å utlevere heile handlinga blir det ikkje heilt greitt med dette. Og kven skal ofre seg for å få sola til himmels att? Yan Liankes roman er som ein gresk tragedie. Essensen i handlinga blir at ein eller annan må løfte lyset.

Kanskje er Dagen da solen døde ein parabel over kva menneska utset seg sjølve for i vår tid, etter at Gud – eller alle gudar – er døde. Den store stygge ulven er ikkje alltid det politiske systemet, som vi lett skuldar for alt elende. Nei, her er det meir det å vere grådig og grisk, og moralsk personleg kollaps.

Yan tar det vesle menneske i forsvar i ei tid der moral og etikk er i fritt forfall. Heile forfattarskapet hans er ei djuptloddande reise inn i kinesisk samtid og nær kommunistisk fortid, og stort meir dramatisk og brutalt kan ikkje livet bli enn i ein totalitær stat, som kjent.

Den dagen solen døde blar samtidig fram djupt etiske spørsmål som gjeld for menneske i alle verdshjørne. For forgår ikkje menneska i sjuke stridar, nett som om vi ikkje tenkte, ikkje var vakne? Døyr ikkje folk i hopetal i nedslaktingar på små og store flekkar av moder jord, i landsbyar, byar vi knapt kan uttale namna på, og utan at vi legg merke til det mest? Herjar ikkje vald og krig rundt om, som om menneska går i søvne? Livet som blodig, grotesk teater er i dag noko allment når vi via nyhendemedia ser oss rundt, til alle valplassane.

Kor ligg da håpet? Blir det kanskje berre litt betre om nokon ofrar seg, tenner ei sol for det gode der det i dag manglar lys? At nokon plantar blomar i gropene der blodet rann, inngår ei pakt med jorda. Dette er heilt enkelt stor litteratur.

Vald i totalitære styre

Tittelen Dagen da solen døde fekk meg til å assosiere til ein annan romantittel, Arthur Koestlers dystre Mørke midt på dagen, om fengsels- og avhøyrssystemet under Moskvaprosessane i Sovjetunionen. Yans bok kan òg, i parti, lett tolkast som ein allegori over valden i revolusjonære periodar, aller helst kulturrevolusjonen i Kina. Men er noko langt meir.

Språket er naivt inntil det barnslege. Hovudpersonen i forteljinga er ein litt enkel gut, eit ungt sinn, tidleg i puberteten. Han bevegar seg i den søvngjengarfylte landsbyen gjennom natta, og slepp kanskje unna drapa og valden som blir utøvd, nettopp fordi dei fleste kjenner han att som den dumme guten. Inn i denne forteljinga vev også forfattaren eit lysande portrett av seg sjølv, diktaren, og diktarrolla.

Arild Bye

Arild Bye er journalist og forfattar.

Yan Liankes roman er som ein gresk tragedie.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt
Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt
Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Foto: Ole Berg-Rusten / NTB

Samfunn
Eva Aalberg Undheim

Eit spørsmål om kontroll

I rapport etter rapport kritiserer Riksrevisjonen statlege institusjonar for feil og manglar. Men kva kjem det eigentleg ut av kritikken?

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Foto: Samlaget

BokMeldingar
ArildBye

Ein av oss

Odd Nordstoga skriv tankefullt om livet, ut frå rolla som folkekjær artist.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB

IntervjuSamfunn
Christiane Jordheim Larsen

Nato-toppen som sa det han tenkte

Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.

Feature

Greske byggjeklossar

Eg dreg til Kreta og lærer om skilnaden på tyske og britiske turistar.

May Linn Clement
Feature

Greske byggjeklossar

Eg dreg til Kreta og lærer om skilnaden på tyske og britiske turistar.

May Linn Clement

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis