JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Ord om språkKunnskap

Opprop med ropeteikn

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
2366
20220923
2366
20220923

Som ein ropar i skogen, får ein svar, vert det sagt. Det meste av ropinga vår går føre seg andre stader: Debattantar set eit opprop inn i avisene, me høyrer bønerop frå minareten, elevar rekk bussen og namneoppropet med eit naudrop (el. naudskrik), store stjerner vert møtte med hyllingsrop, og fotballspelarar ropar på straffe og lærarar på høgare løn.

Den eldste kjende tydinga til ropa er den som er hovudtyding i dag: ‘bruka sterk røyst, skrika.’ Men i nordisk er ho heller ny som hovudtyding. Norrønt hrópa tydde fyrst og fremst ‘tala ille om, baktala’. Hróp tydde ‘baktale, lastord, spott’. Ein teori er at folk bruka ropa om å ‘ropa ut, seia meininga si’, som i neste omgang vart ‘tala ille om, baktala’. Med tida er den tydinga vorten borttrengd av ‘bruka sterk røyst, skrika’, venteleg etter påverknad frå lågtysk. Ropert kjem frå nederlandsk.

Det nærskylde ordet røpa har vore gjennom noko av det same som ropa. I norrønt var dei to orda synonyme: Båe tydde ‘tala ille om, baktala’. So ser det ut til at røpa gjekk or bruk i norsk, i alle fall finn me det ikkje i ordbøkene til Aasen (1873) og Ross (1895). Det røpa-ordet me brukar i dag, er eit heller nytt lån frå dansk. Gamaldansk røpæ tydde ‘openberra’ og ‘irettesetja, lasta, skulda’. Vårt røpa skal koma av dansk røbe i tydinga ‘openberra’. Mange målfolk meiner elles at innlånte ord som påberopa og anropa ikkje er noko å ropa hurra for.

Sterke kjensler gjev ofte sterk røystebruk, jamfør angstrop, glederop, klagerop og jubelrop. Nokre rop skal kveikja eller styrkja oss sjølve eller andre, som kampropet, krigsropet og heiaropet. Andre rop bryt oss ned («møta nokon med piping og tilrop», «verta ropa etter på gata»). Bakgrunnen til ordlag som «ropa på elgen» og «ropa på Rolf» (‘spy’) er so innfløkt at eg må råda lesaren til å slå opp rope i Det Norske Akademis ordbok (naob.no). Der er det ei utførleg utgreiing.

Stundom ropar me einast fordi me vil at meldinga skal nå mottakaren («ropa ungane inn til middag»). Ein kan elles verta utropa til vinnar utan nokon hevar røysta. Ja, visse rop er ljodlause: Eit augnekast eller ei rørsle kan vera eit rop om hjelp. Me kan òg nytta rop om ‘omtale; vesen, oppstyr’. Det er ofte dei som ropar høgast, som kjem i ropet (‘vert mykje omtala’).

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.

E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Som ein ropar i skogen, får ein svar, vert det sagt. Det meste av ropinga vår går føre seg andre stader: Debattantar set eit opprop inn i avisene, me høyrer bønerop frå minareten, elevar rekk bussen og namneoppropet med eit naudrop (el. naudskrik), store stjerner vert møtte med hyllingsrop, og fotballspelarar ropar på straffe og lærarar på høgare løn.

Den eldste kjende tydinga til ropa er den som er hovudtyding i dag: ‘bruka sterk røyst, skrika.’ Men i nordisk er ho heller ny som hovudtyding. Norrønt hrópa tydde fyrst og fremst ‘tala ille om, baktala’. Hróp tydde ‘baktale, lastord, spott’. Ein teori er at folk bruka ropa om å ‘ropa ut, seia meininga si’, som i neste omgang vart ‘tala ille om, baktala’. Med tida er den tydinga vorten borttrengd av ‘bruka sterk røyst, skrika’, venteleg etter påverknad frå lågtysk. Ropert kjem frå nederlandsk.

Det nærskylde ordet røpa har vore gjennom noko av det same som ropa. I norrønt var dei to orda synonyme: Båe tydde ‘tala ille om, baktala’. So ser det ut til at røpa gjekk or bruk i norsk, i alle fall finn me det ikkje i ordbøkene til Aasen (1873) og Ross (1895). Det røpa-ordet me brukar i dag, er eit heller nytt lån frå dansk. Gamaldansk røpæ tydde ‘openberra’ og ‘irettesetja, lasta, skulda’. Vårt røpa skal koma av dansk røbe i tydinga ‘openberra’. Mange målfolk meiner elles at innlånte ord som påberopa og anropa ikkje er noko å ropa hurra for.

Sterke kjensler gjev ofte sterk røystebruk, jamfør angstrop, glederop, klagerop og jubelrop. Nokre rop skal kveikja eller styrkja oss sjølve eller andre, som kampropet, krigsropet og heiaropet. Andre rop bryt oss ned («møta nokon med piping og tilrop», «verta ropa etter på gata»). Bakgrunnen til ordlag som «ropa på elgen» og «ropa på Rolf» (‘spy’) er so innfløkt at eg må råda lesaren til å slå opp rope i Det Norske Akademis ordbok (naob.no). Der er det ei utførleg utgreiing.

Stundom ropar me einast fordi me vil at meldinga skal nå mottakaren («ropa ungane inn til middag»). Ein kan elles verta utropa til vinnar utan nokon hevar røysta. Ja, visse rop er ljodlause: Eit augnekast eller ei rørsle kan vera eit rop om hjelp. Me kan òg nytta rop om ‘omtale; vesen, oppstyr’. Det er ofte dei som ropar høgast, som kjem i ropet (‘vert mykje omtala’).

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.

E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Emneknaggar

Fleire artiklar

President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Carlos Barria / Reuters / NTB

KommentarSamfunn

Få dagar før det amerikanske presidentvalet er det klart at Donald Trump kan bli vald.

Kva kan ein Trump-siger få å seia for verda, for Europa og for Noreg?

Halvor Tjønn
President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Carlos Barria / Reuters / NTB

KommentarSamfunn

Få dagar før det amerikanske presidentvalet er det klart at Donald Trump kan bli vald.

Kva kan ein Trump-siger få å seia for verda, for Europa og for Noreg?

Halvor Tjønn
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB

IntervjuSamfunn
Christiane Jordheim Larsen

Nato-toppen som sa det han tenkte

Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.

President Joe Biden og visepresident Kamala Harris i august 2023. Den økonomiske politikken deira bidrog til å få ned arbeidsløysa, men inflasjonen som tok av i 2022, gjorde større inntrykk.

President Joe Biden og visepresident Kamala Harris i august 2023. Den økonomiske politikken deira bidrog til å få ned arbeidsløysa, men inflasjonen som tok av i 2022, gjorde større inntrykk.

Foto: Evan Vucci / AP / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Harris blir heimsøkt av inflasjonen

Kanskje vart presidentvalet i USA 2024 avgjort ved bensinpumpene og i matbutikkane.

Noreg er på tredjeplass i kokainbruk i Europa.

Noreg er på tredjeplass i kokainbruk i Europa.

Foto: Beate Oma Dahle / NTB

Samfunn
Sofie May Rånes

– Meiningslaust å straffe sjuke

Ronny Rene Raveen, tidlegare politimann og rusmisbrukar, vil ha avkriminalisering av rusmisbrukarar og unge opp til 25 år.

Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Foto: Marit Hommedal / NTB

ØkonomiSamfunn

Med skulane som hjørnesteinar

Det er dyrt å drive ein halvfull skule. Men kostnaden ved å flytte elevane om skulen blir nedlagd, er vanskelegare å rekne ut.

Marita Liabø
Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Foto: Marit Hommedal / NTB

ØkonomiSamfunn

Med skulane som hjørnesteinar

Det er dyrt å drive ein halvfull skule. Men kostnaden ved å flytte elevane om skulen blir nedlagd, er vanskelegare å rekne ut.

Marita Liabø

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis